| Data założenia |
pocz. XX w. (prawdopodobnie między 1901, a 1905) |
| Wyznanie |
ewangelicki |
| Ówczesna parafia |
Ostrowite (od 1905), Golub (1781-1905) |
| Status |
nieczynny |
| Powierzchnia |
~ 0,11ha |
| Nr działki |
nie wyodrębniono, na terenie 285, 286, 288, 289/10, 289/11 |
| Kształt |
prostokąt |
| Najstarszy zachowany nagrobek |
pocz. XX w. |
| Istniejąca dokumentacja |
- |
| Zagrożenia |
śmieci, splantowanie cmentarza |
| Stan zachowania |
ŚREDNI, Typ VIb |
| Data zamknięcia, likwidacji |
1945?, ? |
Historia
Pierwsze wzmianki pisemne występują już w 1222. Do końca XIII wieku miejscowość była miejscowością ważniejszą niż Golub jednak założenie w tej ostatniej komturstwa i strategiczne położenie nad Drwęcą na zawsze zdystansowało Ostrowite. W okresie krzyżackim administracyjnie podlegała komtustwu golubskiemu, a w czasie I Rzeczpospolitej stało się królewszczyzną podlegającą pod starostwo golubskie. Jednak stosunki własnościowe były o wiele bardziej skomplikowane, tzn. prócz części królewskiej były także część kościelna i części prywatne. Pierwsza wojna ze Szwedami oraz potop okrutnie spustoszyły wieś. Stan zapaści trwał do 1745, gdy starosta golubski Stanisław Wessel nadał opustoszałą wieś na okres 40 lat Janowi Malanowskiemu na prawie emfiteuzy. Tenże odstąpił później w 1753 prawo do dzierżawy Antoniemu Tokarskiemu. Z kolei inny dział własnościowy został nadany przez Augusta III szlachcicowi Jacentemu Kralewskiemu, który dokupił opuszczona włókę wybraniecką i karczmarską powiększając majątek. Z powodu gwałtownego usposobienia Malanowskiego szybko doszło do konfliktu z Kralewskim, a co za tym idzie do rozprawy sądowej (według Kralewskiego Malanowski zmusił go przemocą do opuszczenia własnego majątku). Problem rozwiązał się sam, gdy Malanowski padł trupem podczas awantury w karczmie we Wrockach zastrzelony przez Jana Zdanieckiego w 1757. Ostatecznie i Kralewski zrezygnował z Ostrowitego odstępując włości Tokarskiemu, który był dzierżawcą aż do I zaboru. Lustracja z 1765 mówi o powstaniu trzech nowych osad w granicach Ostrowitego, które ówczesny lustrator określa mianem rumunków. W 1772 Tokarski złożył przysięgę na wierność królowi Prus. Kataster kontrybucyjny z 1773 wymienia wszystkie części Ostrowitego:
1) własność Antoniego Tokarskiego (sołectwo, karczmarstwo, wybraniectwo);
2) folwark królewski - dzierżawiony przez Tokarskiego;
3) własność dominikanów toruńskich;
4) włóki plebańskie;
5) 4 rumunki;
Dopiero w 1782 Tokarski po licytacji otrzymał folwark na własność. Dane z 1790 prócz majątku Tokarskiego i wymienionych wyżej części wymieniają dodatkowo trzy działy prywatne w rękach szlacheckich. Od przynajmniej 1795 schedę po Antonim przejął syn Stanisław, a wieś znów ma 3 rumunki. Na początku XIX wieku istniała tu manufaktura - wytwórnia płótna natomiast kościół nadal był filią parafii św. Katarzyny w Golubiu. Dekret królewski z 1838 podniósł rangę majątku do samodzielnego obwodu dworskiego z dobrem szlacheckim. Rok wcześniej zakupił go Albrecht Freudenfeld, który potem dokupił kilka parcel w sąsiedniej wsi Krążno gdzie utworzył osobny folwark. W 1860 właściciel popadł w długi, wskutek czego Ostrowite sprzedano na subhaście Aleksandrowi Bormannowi. Niecałe 5 lat później nabył go Florian Gołkowski. Za zapisków w kronice szkolnej dowiadujemy się, że polski właściciel doprowadził do wyższej kultury gospodarowania, wprowadził konieczne inwestycje i przekazał za darmo ziemię pod budowę kolei u dworca. Linię kolejową ukończono w 1899. W 1901 Ostrowite zostało sprzedane rentierowi z Poznania o nazwisku Gościński, lecz ten po 3 miesiącach sprzedaje majątek właścicielowi tartaku i młyna parowego w Fordonie, niejakiemu Egielmannowi. Fordoński właściciel w listopadzie 1901 zbywa Ostrowite pruskiej komisji kolonizacyjnej. Należy wspomnieć, że prócz majątku głównego w Ostrowitem w skład jego wchodziły także folwarki Napole, Krążno i Poćwiartowo, które również podlegały parcelacji. Według kroniki szkolnej ziemię podzielono na 66 zagród osiedleńczych, na którą sprowadzono kolonistów z Wołynia. Nazwę Osterbitz wprowadzono w 1903, a cały proces kolonizacji ukończono w 1907.
W 1868 ewangelicy stanowili 25% mieszkańców, a szkoła mieściła się w Skępsku. W 1905 po parcelacji ilość protestantów wynosiła 84%. Tym samym wzrosła także ilość dzieci w wieku szkolnym. Kierowanie nową placówką szkolną powierzono pastorowi dopiero co powołanej gminy ewangelickiej w Ostrowitem. Na zbór komisja przeznaczyła ogród przy pałacu. Pierwszym wybudowanym obiektem była pastorówka, która w 1905 musiała być gotowa do zamieszkania skoro od tegoż roku notowany jest pastor. Do momentu wybudowania kościoła nabożeństwa odbywały się w dawnej szkole. Kamień węgielny podłożono w 1907, a uroczyste otwarcie nastąpiło 28 sierpnia 1908 w obecności wielu notabli kościelnych i cywilnych. Całość sfinansowała komisja kolonizacyjna. W 1910 ewangelicy stanowili 94% mieszkańców, a 43 osoby wyznawały inny odłam wiary chrześcijańskiej. Najprawdopodobniej byli wśród nich baptyści.
Po odzyskaniu niepodległości nastąpiła stopniowa wymiana ludności. Niemcy sprzedawali gospodarstwa polskim właścicielom przybyłym najczęściej z Kongresówki i Galicji. Szkołę ewangelicką przemianowano na polską szkołę powszechną zachowując jednak klasę dla dzieci ewangelickich kształconych przez nauczycielkę dojeżdżającą z Torunia. Kolejna krótkotrwała wymiana ludności nastąpiła w okresie okupacji. W wysiedlonych polskich gospodarstwach lokowano rodziny niemieckie z dzisiejszego powiatu wołomińskiego oraz z Besarabii.
Ludzie
Lista strat z I wojny światowej: Betke, Dombrowski, Granditzki, Janas, Kaminski, Krukowski, Krykant, Kruger, Kuffel, Kurzynski, Leparowski, Mann, Mazurkiewicz, Mikołajczyk, Olszewski, Priebe, Prusakowski, Przygocki, Rumiński, Rozicki, Rydziński, Sosnowski, Templin, Weiss, Włodarski, Wojciechowski, Zakierski, Zieliński
Księga adresowa z 1928: Borowski (murarz), Buchholz (olejarnia), Durczyński (szewc), Gierczyński (młyn), Hinz (wiatrak), Iwański (kołodziej), Jan Jaranowski (właściciel ziemski, 87), Walerian Kentzer (właściciel ziemski, 81), Klaproth (kowal), Kopoczyńska (akuszerka), Kowalska (krawiec), Konstanty Krużycki (właściciel ziemski, 78), Kurkowski (szewc), Leichnitz (szewc), Majkiewicz (zajazd), Nehring (zboże), Paprocki (murarz), Pioszyk (nabiał), Przygocki (artykuły kolonialne), Wolf (nabiał), Ziółkowski (nabiał)
