Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
![]() |
Opis cmentarza

Położenie
Cmentarz położony na skraju lasu, ok. 120 metrów na północ od jeziora Wieczno północnego. Od północy, wschodu i południa graniczy z lasem, a od zachodu z polem uprawnym.
Podstawowe informacje
Data założenia | k. XIX w. (1898) |
Wyznanie | ewangelicki |
Ówczesna parafia | Lisewo (od 1905), Wieldządz (1888-1905), Wąbrzeźno (1854-1888) |
Status | nieczynny |
Powierzchnia | ~0,15 ha |
Nr działki | 79 |
Kształt | prostokąt |
Najstarszy zachowany nagrobek | I ćw. XX w. |
Istniejąca dokumentacja | APE Malbork, sygn. 9/59/0/1558, Der Begräbnisplatz fur die evangelischen Glaubigen in Hochdorf, 1898-1899 |
Zagrożenia | śmieci, dewastacja |
Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
Data zamknięcia | 1945?, - |
Ostrowo zostało przyłączone do ewangelickiej parafii Lisewo między 1903, a 1905 rokiem.
Roślinność
Drzewa | dąb,… |
Krzewy | lilak, … |
Inne | barwinek, … |
Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza częściowo czytelny. Aleja wtórna.
Nagrobki i inne elementy
Nagrobki | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
Cippusy | NIE | - | - | - | - |
Grobowce | NIE | - | - | - | - |
Krzyże | NIE | - | - | - | - |
Obeliski | NIE | - | - | - | - |
Mogiły obmurowane | TAK | <10 | I poł. XX w. | lastryko/beton | |
Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
Postumenty | TAK | 1 | 1923 | beton | przy mogile obmurowanej |
Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
ŁĄCZNIE | <10 stanowisk | ||||
Elementy | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
Brama | NIE | - | - | - | - |
Kościół | NIE | - | - | - | - |
Kaplica | NIE | - | - | - | - |
Inne | NIE | - | - | - | - |
Inskrypcje
Galeria zdjęć
fot. Kornel Pleskot, 2016;
Renowacja
Nie przeprowadzono.
Osadnictwo w Ostrowie.
Historia
Ostrowo to jedna z najstarszych miejscowości ziemi chełmińskiej, które są wymieniane w źródłach pisanych. Najwcześniejszą wzmiankę znajdziemy w dokumencie z 1222 roku, w którym Konrad Mazowiecki nadał osadę biskupowi Chrystianowi. W okresie krzyżackim Ostrowo podlegało pod starostwo lipienieckie. Co ciekawe krzyżacka księga strat w ogóle nie wspomina o Ostrowie. Już w czasach I Rzeczpospolitej pierwszym znanym właścicielem majątku był Jakub Rokusz (1526), a potem Jerzy Rokusz (1570). Kolejnych właścicieli poznajemy z oświadczenia sądowego Józefa Krupockiego, któremu sąd przyznał prawo własności w 1778. Jego poprzednikiem był Michał Działowski, a przed nim Kazimierz Zboiński - są to właściciele z XVIII w. Bezpośrednio po potopie majątek był w rękach Wypczyńskiego. Przyznany sądownie majątek Krupockiemu musiał zostać wystawiony na licytację gdyż Krupocki nie wywiązał się wobec zobowiązań spadkobierców poprzednich właścicieli. W licytacji w 1786 kupił go Wawrzyniec Kucharski, w 1812 odziedziczył jego syn Wojciech Kucharski. Po jego śmierci w 1816 wdowa wyszła za mąż za Bernarda Canden-Trzcińskiego. Ci wydzierżawili majątek niejakiemu Pawłowi Klebsowi, a sami mieszkali w swoim mateczniku w Trzcianku. Następną spadkobierczynią była córka Emilia Trzcińska (1837), a po jej śmierci w 1853 majątek przeszedł na ręce męża Józefa Chrzanowskiego. Po nim od 1868 dziedziczył syn Ignacy. Nieco wcześniej założono od jego imienia drugi folwark jednak odrębność prawną nabył w 1873.
Tenże folwark zwany od 1889 Małym Ostrowem (Klein Ostrowo) został sprzedany przez Ignacego jeszcze w 1873 Louisowi von Valtier. Kolejni właściciele to: Edward Technau (1874), Wojciech Czeczewski (1889) , Ludwik Cholewiński (1890), Albert Obermuller (1895) z Chełmży - w jego imieniu gospodarzy dzierżawca Max Witt w latach 1899-1906, Gustaw Mügge (1906 – 1928), Franciszek Dudziak (1928-1939, rodzina obecna do dziś).
Natomiast folwark Ostrowo został sprzedany przez Chrzanowskiego za pośrednictwem banku ziemskiego w 1894. Resztówkę kupił karczmarz Prieskorn i wybudował tam gościniec.
W 1897 obszar dworski Ostrowo wraz z częścią obszaru dworskiego Orłowo utworzyły wieś gminną Ostrowo.
W połowie lat 80. XIX w. niecałe 10% mieszkańców było ewangelikami. Po sprzedaży majątku, parcelacji i sprowadzeniu nowych osadników w 1910 ilość ludności ewangelickiej przekraczała 16%. Pierwszy spis powszechny z 1921 wykazał 19% ludności ewangelickiej. Oznacza to, że w przypadku Ostrowa trudno mówić o kolonizacji niemieckiej jak podają niektóre opracowania. Protestanci podlegali początkowo pod parafię w Wąbrzeźnie, potem pod Wieldządz, a miœędzy 1903, a 1905 przesunięto ich do parafii ewangelickiej w Lisewie.
Ludzie
Lista strat z I wojny światowej: Baletzki, Balicki, Czerwiński, Gajcewski, Kruczinski, Kwiatkowski, Lipiński, Osmański, Reich, Rogalski, Romanowski, Sasdrosinski, Schewiński, Schymanski, Smoczynski, Wideski, Will, Wisogrotzki
W księdze adresowej z 1928 r. figurują nazwiska: Hinz (wiatrak), Mugge (właściciel ziemski), Siniecki (wyroby cementowe), Wieloch (wiatrak), Wiśniewski (stolarz), Ziuk (zajazd)
W księdze adresowej z 1941 r. figurują nazwiska: Daschkowski (karczma)
W 1941 wysiedlono rodziny polksie, a na ich miejsce sprowadzono Niemców z Besarabii: Harsche i Sohn
Bibliografia:
- 2778 Lissewo, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1909.
- Alfabet miejscowości powiatu wąbrzeskiego. Zeszyt III. Rejon Płużnicy - gmina Płużnica, pod red. Aleksandra Czarneckiego, 2009, s. 107-116.
- APE Malbork, sygn. 9/59/0/1558, Der Begräbnisplatz fur die evangelischen Glaubigen in Hochdorf, 1898-1899
- B. Borysowski, Dokumentacja cmentarzy poewangelickich w powiecie wąbrzeskim, Wąbrzeźno, 2003.
- F. Calsow, General-Adressbuch der Ritterguts- und Gutsbesitzer in Norddeutschland, T. IV Westpreussen, Berlin, 1872, s. 140-141.
- Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 95.
- Gemeindelexikon für die Provinz Westpreussen : auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1. Dezember 1885 und anderer amtlicher Quellen, Berlin, 1888, s. 111.
- Gemeindelexikon die Regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Oppeln : auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 1. Dezember 1910 und anderer amtlicher Quellen, Berlin, 1912, s. 2-3 (Reg. Marienwerder).
- Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche, 1880, s. 40-41.
- A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 474-475.
- R. Heling, Die Evangelischen Kirchengemeinden in Ostpreussen und Westpreussen in den Pfarr-Almanachen von 1912 und 1913. Hamburg: Selbstverlag des Vereins, 2000, s. 48.
- B. Heym, Geschichte des Kreises Briesen und seiner Ortschaften, Briesen am Wpr: Otto Weise, 1902, s. 275-276, 325.
- Książka adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów wojew. pomorskiego, Toruń, 1923, s. 433-434.
- Księga adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów województwa pomorskiego, Toruń, 1929, s. 646.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1196.
- Ostrowo w internetowym Słowniku historyczno-geograficznym ziem polskich w średniowieczu, http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?q=ostrowo
- Ostrowo w Płużnickie historie, http://pluznickiehistorie.pl/wsie/ostrowo/
- K. Rauer, Hand-Matrikel der in sämmtlichen Kreisen des preussischen Staats auf Kreis- und Landtagen vertretenen Rittergüter, 1857, s. 46.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 64.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. VII, s. 727.
- Westpreussisches Güter-Adressbuch, Stettin: P. Niekammer, 1903, s. 74-75.