Cmentarz ewangelicki - Ostrowo (gm. Płużnica)

Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia

Położenie cmentarza - mapy

---

Opis cmentarza

Położenie

Cmentarz położony na skraju lasu, ok. 120 metrów na północ od jeziora Wieczno północnego. Od północy, wschodu i południa graniczy z lasem, a od zachodu z polem uprawnym.

Podstawowe informacje

Data założenia	k. XIX w. (1898)
Wyznanie	ewangelicki
Ówczesna parafia	Lisewo (od 1905), Wieldządz (1888-1905), Wąbrzeźno (1854-1888)
Status	nieczynny
Powierzchnia	~0,15 ha
Nr działki	79
Kształt	prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek	I ćw. XX w.
Istniejąca dokumentacja	APE Malbork, sygn. 9/59/0/1558, Der Begräbnisplatz fur die evangelischen Glaubigen in Hochdorf, 1898-1899
Zagrożenia	śmieci, dewastacja
Stan zachowania	ZŁY, Typ III
Data zamknięcia	1945?, -

Ostrowo zostało przyłączone do ewangelickiej parafii Lisewo między 1903, a 1905 rokiem.

Roślinność

Drzewa	dąb,…
Krzewy	lilak, …
Inne	barwinek, …

Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza częściowo czytelny. Aleja wtórna.

Nagrobki i inne elementy

Nagrobki
Rodzaj	Istnienie	Ilość	Data powstania	Materiał	Uwagi
Cenotafy	NIE	-	-	-	-
Cippusy	NIE	-	-	-	-
Grobowce	NIE	-	-	-	-
Krzyże	NIE	-	-	-	-
Obeliski	NIE	-	-	-	-
Mogiły obmurowane	TAK	<10	I poł. XX w.	lastryko/beton
Mogiły ziemne	NIE	-	-	-	-
Płyty poziome	NIE	-	-	-	-
Płyty pionowe	NIE	-	-	-	-
Pola grobowe	NIE	-	-	-	-
Postumenty	TAK	1	1923	beton	przy mogile obmurowanej
Przyścienne	NIE	-	-	-	-
ŁĄCZNIE	<10 stanowisk
Elementy
Rodzaj	Istnienie	Ilość	Data powstania	Materiał	Uwagi
Mur ogrodzeniowy	NIE	-	-	-	-
Brama	NIE	-	-	-	-
Kościół	NIE	-	-	-	-
Kaplica	NIE	-	-	-	-
Inne	NIE	-	-	-	-

Inskrypcje

---

Galeria zdjęć

fot. Kornel Pleskot, 2016;

fot. 1

fot. 2

fot. 3

fot. 4

fot. 5

fot. 6

fot. 7

fot. 8

---

Renowacja

Nie przeprowadzono.

---

Osadnictwo w Ostrowie.

Historia

Ostrowo to jedna z najstarszych miejscowości ziemi chełmińskiej, które są wymieniane w źródłach pisanych. Najwcześniejszą wzmiankę znajdziemy w dokumencie z 1222 roku, w którym Konrad Mazowiecki nadał osadę biskupowi Chrystianowi. W okresie krzyżackim Ostrowo podlegało pod starostwo lipienieckie. Co ciekawe krzyżacka księga strat w ogóle nie wspomina o Ostrowie. Już w czasach I Rzeczpospolitej pierwszym znanym właścicielem majątku był Jakub Rokusz (1526), a potem Jerzy Rokusz (1570). Kolejnych właścicieli poznajemy z oświadczenia sądowego Józefa Krupockiego, któremu sąd przyznał prawo własności w 1778. Jego poprzednikiem był Michał Działowski, a przed nim Kazimierz Zboiński - są to właściciele z XVIII w. Bezpośrednio po potopie majątek był w rękach Wypczyńskiego. Przyznany sądownie majątek Krupockiemu musiał zostać wystawiony na licytację gdyż Krupocki nie wywiązał się wobec zobowiązań spadkobierców poprzednich właścicieli. W licytacji w 1786 kupił go Wawrzyniec Kucharski, w 1812 odziedziczył jego syn Wojciech Kucharski. Po jego śmierci w 1816 wdowa wyszła za mąż za Bernarda Canden-Trzcińskiego. Ci wydzierżawili majątek niejakiemu Pawłowi Klebsowi, a sami mieszkali w swoim mateczniku w Trzcianku. Następną spadkobierczynią była córka Emilia Trzcińska (1837), a po jej śmierci w 1853 majątek przeszedł na ręce męża Józefa Chrzanowskiego. Po nim od 1868 dziedziczył syn Ignacy. Nieco wcześniej założono od jego imienia drugi folwark jednak odrębność prawną nabył w 1873.
Tenże folwark zwany od 1889 Małym Ostrowem (Klein Ostrowo) został sprzedany przez Ignacego jeszcze w 1873 Louisowi von Valtier. Kolejni właściciele to: Edward Technau (1874), Wojciech Czeczewski (1889) , Ludwik Cholewiński (1890), Albert Obermuller (1895) z Chełmży - w jego imieniu gospodarzy dzierżawca Max Witt w latach 1899-1906, Gustaw Mügge (1906 – 1928), Franciszek Dudziak (1928-1939, rodzina obecna do dziś).
Natomiast folwark Ostrowo został sprzedany przez Chrzanowskiego za pośrednictwem banku ziemskiego w 1894. Resztówkę kupił karczmarz Prieskorn i wybudował tam gościniec.
W 1897 obszar dworski Ostrowo wraz z częścią obszaru dworskiego Orłowo utworzyły wieś gminną Ostrowo.
W połowie lat 80. XIX w. niecałe 10% mieszkańców było ewangelikami. Po sprzedaży majątku, parcelacji i sprowadzeniu nowych osadników w 1910 ilość ludności ewangelickiej przekraczała 16%. Pierwszy spis powszechny z 1921 wykazał 19% ludności ewangelickiej. Oznacza to, że w przypadku Ostrowa trudno mówić o kolonizacji niemieckiej jak podają niektóre opracowania. Protestanci podlegali początkowo pod parafię w Wąbrzeźnie, potem pod Wieldządz, a miœędzy 1903, a 1905 przesunięto ich do parafii ewangelickiej w Lisewie.

Ludzie

Lista strat z I wojny światowej: Baletzki, Balicki, Czerwiński, Gajcewski, Kruczinski, Kwiatkowski, Lipiński, Osmański, Reich, Rogalski, Romanowski, Sasdrosinski, Schewiński, Schymanski, Smoczynski, Wideski, Will, Wisogrotzki

W księdze adresowej z 1928 r. figurują nazwiska: Hinz (wiatrak), Mugge (właściciel ziemski), Siniecki (wyroby cementowe), Wieloch (wiatrak), Wiśniewski (stolarz), Ziuk (zajazd)

W księdze adresowej z 1941 r. figurują nazwiska: Daschkowski (karczma)

W 1941 wysiedlono rodziny polksie, a na ich miejsce sprowadzono Niemców z Besarabii: Harsche i Sohn

---

Bibliografia:

1. 2778 Lissewo, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1909.
2. Alfabet miejscowości powiatu wąbrzeskiego. Zeszyt III. Rejon Płużnicy - gmina Płużnica, pod red. Aleksandra Czarneckiego, 2009, s. 107-116.
3. APE Malbork, sygn. 9/59/0/1558, Der Begräbnisplatz fur die evangelischen Glaubigen in Hochdorf, 1898-1899
4. B. Borysowski, Dokumentacja cmentarzy poewangelickich w powiecie wąbrzeskim, Wąbrzeźno, 2003.
5. F. Calsow, General-Adressbuch der Ritterguts- und Gutsbesitzer in Norddeutschland, T. IV Westpreussen, Berlin, 1872, s. 140-141.
6. Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 95.
7. Gemeindelexikon für die Provinz Westpreussen : auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1. Dezember 1885 und anderer amtlicher Quellen, Berlin, 1888, s. 111.
8. Gemeindelexikon die Regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Oppeln : auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 1. Dezember 1910 und anderer amtlicher Quellen, Berlin, 1912, s. 2-3 (Reg. Marienwerder).
9. Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche, 1880, s. 40-41.
10. A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 474-475.
11. R. Heling, Die Evangelischen Kirchengemeinden in Ostpreussen und Westpreussen in den Pfarr-Almanachen von 1912 und 1913. Hamburg: Selbstverlag des Vereins, 2000, s. 48.
12. B. Heym, Geschichte des Kreises Briesen und seiner Ortschaften, Briesen am Wpr: Otto Weise, 1902, s. 275-276, 325.
13. Książka adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów wojew. pomorskiego, Toruń, 1923, s. 433-434.
14. Księga adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów województwa pomorskiego, Toruń, 1929, s. 646.
15. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1196.
16. Ostrowo w internetowym Słowniku historyczno-geograficznym ziem polskich w średniowieczu, http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?q=ostrowo
17. Ostrowo w Płużnickie historie, http://pluznickiehistorie.pl/wsie/ostrowo/
18. K. Rauer, Hand-Matrikel der in sämmtlichen Kreisen des preussischen Staats auf Kreis- und Landtagen vertretenen Rittergüter, 1857, s. 46.
19. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 64.
20. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. VII, s. 727.
21. Westpreussisches Güter-Adressbuch, Stettin: P. Niekammer, 1903, s. 74-75.

---

Lapidaria » powiat wąbrzeski » gmina Płużnica » Ostrowo