Cmentarz ewangelicki - Pawłówek

Położenie cmentarza - mapy

Opis cmentarza

Położenie

Cmentarz położony w południowo-zachodniej części wsi obok torów kolejowych. Jadąc z Bydgoszczy drogą krajową nr 10 w stronę Nakła, ok. 2 km za skrzyżowaniem DK80 z DK10 (odcinek obwodnicy Bydgoszczy), znajduje się drogowskaz do stacji PKP w Pawłówku. Tam skręcamy i jedziemy prosto ok. 450 metrów, a następnie skręcamy w lewo tuż za posesją. Po kolejnych 200 metrach prostu mamy po prawej stronie cmentarz. Od północy sąsiaduje z drogą, którą dojechaliśmy, od wschodu z terenem gospodarstwa domowego, od południa z nieużytkami i terenami kolejowymi, a od zachodu z nieużytkami.

Podstawowe informacje

Data założenia	k. XVIII w.
Wyznanie	ewangelicki
Ówczesna parafia	Kruszyn (od 1908), Okole (1895-1908), Bydgoszcz (do 1895)
Status	nieczynny
Powierzchnia	~0,13ha
Nr działki	113
Kształt	zbliżony do prostokąta
Najstarszy zachowany nagrobek	1868 - żeliwna tabliczka
Istniejąca dokumentacja	?
Zagrożenia	dewastacja, śmieci
Stan zachowania	ZŁY, Typ VIa
Data zamknięcia, likwidacji	1945?, -

Cmentarz w przeszłości był większy o prawie całą działkę 112/1. Jego powierzchnia wówczas wynosiła ok. 0,19 ha

Roślinność

Drzewa	dąb
Krzewy	lilak, …
Inne	…

Brak pomników przyrody. Układ cmentarza czytelny. Da się wyodrębnić aleję. W przeszłości stał tu dąb.

Nagrobki i inne elementy

Nagrobki
Rodzaj	Istnienie	Ilość	Data powstania	Materiał	Uwagi
Cenotafy	NIE	-	-	-	-
Cippusy	NIE	-	-	-	-
Grobowce	NIE	-	-	-	-
Krzyże	NIE	-	-	-	-
Mogiły obmurowane	TAK	24	k. XIX - I poł. XX w.	lastryko, beton, cegła, kamień polny
Mogiły ziemne	TAK	?	-	-	-
Obeliski	NIE	-	-	-	-
Pola grobowe	TAK	1	I poł. XX w.	kamień polny, cegła, beton	z podstawą od krzyża, stanowisko podwójne
Postumenty	TAK	7	III ćw. XIX - I poł. XX w.	piaskowiec, lastryko, marmur	przy mogiłach, w tym 2 stanowiska podwójne
Płyty poziome	NIE	-	-	-	-
Płyty pionowe	NIE	-	-	-	-
Przyścienne	NIE	-	-	-	-
RAZEM	35 stanowisk
Elementy
Rodzaj	Istnienie	Ilość	Data powstania	Materiał	Uwagi
Mur ogrodzeniowy	NIE	-	-	-	-
Brama	NIE	-	-	-	znaleziono cegły będące fragmentami od słupów bramy i części okuć od furty
Kościół	NIE	-	-	-	-
Kaplica	NIE	-	-	-	-
Inne	TAK	1	k. XIX w./ pocz. XX w.	cegła	kostnica stojąca w obrębie dawnej powierzchni cmentarza, dziś na terenie prywatnej posesji

Brak danych o pochówkach osób znanych i szczególnie zasłużonych. Z informacji przekazanych przez mieszkańców wynika, że na cmentarzu spoczywają 3 Ukrainki zatrudnione na gospodarstwie Behrendta, które umarły najprawdopodobniej wskutek tyfusu. Pochowano tu także kilku członków Volkssturmu.

Inskrypcje - fot. Michał P. Wiśniewski, 2015; fot. Karolina Falleńczyk, 2015;

Galeria zdjęć

fot. Michał P. Wiśniewski, 2016

^{fot. 1}

^{fot. 2}

^{fot. 3}

^{fot. 4}

^{fot. 5}

^{fot. 6}

^{fot. 7}

^{fot. 8}

^{fot. 9}

fot. Karolina Falleńczyk, 2015

^{fot. 1}

^{fot. 2}

^{fot. 3}

^{fot. 4}

^{fot. 5}

^{fot. 6}

^{fot. 7}

^{fot. 8}

^{fot. 9}

^{fot. 10}

^{fot. 11}

^{fot. 12}

^{fot. 13}

^{fot. 14}

^{fot. 15}

^{fot. 16}

^{fot. 17}

^{fot. 18}

^{fot. 19}

^{fot. 20}

^{fot. 21}

^{fot. 22}

^{fot. 23}

^{fot. 24}

^{fot. 25}

^{fot. 26}

^{fot. 27}

^{fot. 28}

^{fot. 29}

^{fot. 30}

^{fot. 31}

^{fot. 32}

^{fot. 33}

^{fot. 34}

^{fot. 35}

^{fot. 36}

^{fot. 37}

^{fot. 38}

^{fot. 39}

^{fot. 40}

^{fot. 41}

^{fot. 42}

^{fot. 43}

fot. Michał P. Wiśniewski, 2015

^{fot. 1}

^{fot. 2}

^{fot. 3}

^{fot. 4}

^{fot. 5}

^{fot. 6}

^{fot. 7}

^{fot. 8}

^{fot. 9}

^{fot. 10}

^{fot. 11}

^{fot. 12}

^{fot. 13}

^{fot. 14}

^{fot. 15}

^{fot. 16}

^{fot. 17}

^{fot. 18}

^{fot. 19}

^{fot. 20}

^{fot. 21}

^{fot. 22}

^{fot. 23}

^{fot. 24}

^{fot. 25}

^{fot. 26}

^{fot. 27}

^{fot. 28}

^{fot. 29}

^{fot. 30}

^{fot. 31}

^{fot. 32}

^{fot. 33}

^{fot. 34}

^{fot. 35}

^{fot. 36}

^{fot. 37}

^{fot. 38}

^{fot. 39}

^{fot. 40}

^{fot. 41}

^{fot. 42}

^{fot. 43}

^{fot. 44}

^{fot. 45}

^{fot. 46}

^{fot. 47}

^{fot. 48}

fot. Tomasz Mądrzyński, 2002;

^{fot. 1}

^{fot. 2}

^{fot. 3}

^{fot. 4}

^{fot. 5}

^{fot. 6}

^{fot. 7}

^{fot. 8}

^{fot. 9}

^{fot. 10}

^{fot. 11}

^{fot. 12}

^{fot. 13}

^{fot. 14}

^{fot. 15}

Renowacja

Renowacji cmentarza z inicjatywy mieszkańców Pawłówka dokonano od czerwca do października 2015 roku. Po wycięciu roślinności przystąpiono do pracy nad nagrobkami. Mogiły ziemne zostały obłożone kamieniami, a część nagrobków była klejona. Te zawierające inskrypcje umyto środkiem biobójczym, a napisy poprawiono farbą. Zrobiono także kamienne schody. Zamontowano krzyż, kamień pamiątkowy i tabliczki informujące o istnieniu cmentarza. Niestety w trakcie prac ukradziono resztki ogrodzeń od pola grobowego.
Główna część prac została wykonana przez kilku mieszkańców Pawłówka, w tym sołtysa Pana Grzegorza Jarzembskiego. W pracach brały także udział dzieci z miejscowej szkoły podstawowej, więźniowie z zakładu karnego w Strzelewie, a w wybranych działaniach pomagały Lapidaria. Za pomoc dziękujemy także stacji Orlen w Pawłówku, która ufundowała paliwo do pił i poczęstunek dla dzieci.
24 października 2015 na cmentarzu odbyło się nabożeństwo ekumeniczne pod przewodnictwem ks. prob. Piotra Jakubowskiego z parafii rzymskokatolickiej pw. Św. Kazimierza Królewicza w Kruszynie i pastora Marka Loskota z parafii ewangelicko-augsburskiej w Bydgoszczy.
27 maja 2016 dokończony został napis na steli karczmarza Heinricha Lunsera. W tym samym roku pojawiło się także drewniane ogrodzenie.
W lipcu 2017 przeprowadzono wielkie koszenie cmentarza - tym razem było łatwiej, bo podczas porządkowania w 2015 usunięto lilak wraz z warstwą korzeni tak więc do wycięcia pozostały jedynie chwasty jednoroczne.

Fotorelacje z prac z udziałem Lapidariów:

Osadnictwo w Pawłówku

Historia

Pierwsze wzmianki o protestantach w Pawłówku pochodzą z wizytacji biskupa Walentego Czapskiego, którą przeprowadził w 1745 roku.
1833: 87%
1860: 85% szkoła w Kruszyńcu
1885: 83%
1905: 74%
1910: 59%
1921: 55%

Ludzie

Księga strat z I wojny światowej zawiera następujące nazwiska: Berger, Danne, Formandowski, Gaede, Grygrowicz, Grundling, Hildebrandt, Holtz, Janas, Kipf, Konert, Kostecki, Kujawa, Ott, Siering, Stoik, Szymanski, Thiem, Wozny, Zimmermann

Księga adresowa z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Berendt (właściciel ziemski), Kempiński (szewc)

Mieszkańcy pochodzenia niemieckiego zabici w 1939 r.: Beck Johannes, Giede Emil, Kuckuck Otto, Kudert Ernst, Otto Hulda, Schülke Herbert, Seefeldt Otto

Księga adresowa z 1941 r. zawiera następujące nazwiska: Neubauer (szewc), Papke (karczma/gościniec)

Źródła i opracowania:

2873 Bromberg West, Messtischblatt, 1:25 000, 1940.
Gemeindelexikon für die Provinz Posen: auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1 Dezember 1885 und anderer amtlicher Quellen, Berlin, 1888, s. 202-203.
Gemeindelexikon für das Königreich Preussen… H. 5. Provinz Posen, Berlin, 1908, s. 18-19.
Gemeindelexikon die Regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Oppeln : auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 1. Dezember 1910 und anderer amtlicher Quellen, Berlin, 1912, s. 4-5 (Reg. Bromberg).
Z. Guldon, Rozmieszczenie własności ziemskiej na Kujawach w II połowie XVI wieku, s. 87, Toruń-Łódź: TNT - PWN, 1964.
G. Meinhardt, Aus Brombergs Vergangenheit. Ein Heimatbuch für den Stadt- und Landkreis,Wilhelmshaven : Bidegast-Vereinigung e. V., 1973, s. 46.
S. Kozierowski, Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski, t. II M-Z, Poznań, 1922, s. 138.
Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1385.
W.Kujawski, Repetytorium Ksiąg Wizytacyjnych Diecezjii Kujasko-Pomorskiej przechowywanych w Archiwum Diecezjalnym we Włocławku, cz. 2: Wizytacje XVIII wieku, Z 1: Wizytacje pierwszej połowy XVIII wieku, “Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne”, 1999, t. 71, s. 244.
Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 5.
F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. VII, s. 908.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Sicienko. Cz. I, Sicienko, 2011, s. 47,
Uebersicht der Bestandtheile und Verzeichniss aller Ortschadten des Bromberger Regierungsbezirks, 1818, s. 20.
Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks : mit einer geographisch-statistischen Übersicht derselben, Bromberg: Gruenauer, 1833, s. 8.
Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 14-15.
A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen. Posen: W. Decker, 1898, s. 112-113.
M. Zalewska, Odnowili zaniedbany, ewangelicki cmentarz, materiał video TVP Bydgoszcz wyemitowany w programie informacyjnym "Zbliżenia" 24.10.2015 r., http://bydgoszcz.tvp.pl/22331875/odnowili-zaniedbany-ewangelicki-cmentarz

Lapidaria » powiat bydgoski » gmina Sicienko » Pawłówek

2015 2016 2017 cmentarz ewangelicki oledrzy pawlowek

wersja strony: 34, ostatnia edycja: 26 Jul 2017 07:31

Edytuj Oceń (0) Tagi Historia Pliki Drukuj Narzędzia + Opcje

Lapidaria

zapomniane nekropolie woj. kujawsko-pomorskiego

Położenie cmentarza - mapy

Opis cmentarza

Położenie

Podstawowe informacje

Roślinność

Nagrobki i inne elementy

Inskrypcje - fot. Michał P. Wiśniewski, 2015; fot. Karolina Falleńczyk, 2015;

Galeria zdjęć

fot. Michał P. Wiśniewski, 2016

fot. Karolina Falleńczyk, 2015

fot. Michał P. Wiśniewski, 2015

fot. Tomasz Mądrzyński, 2002;

Renowacja

Osadnictwo w Pawłówku

Historia

Ludzie

Źródła i opracowania: