Cmentarz ewangelicki - Pędzewo

Położenie cmentarza - mapy

Opis cmentarza

Położenie

Cmentarz położony w północnej części wsi, tuż przy DK nr 80 Toruń-Bydgoszcz, w obrębie terenu kościoła filialnego pw NSPJ (dawnej kaplicy ewangelickiej) dla parafii pw. Św. Stanisława Kostki w Złejwsi Wielkiej. Część północno-wschodnia na niewielkim wzniesieniu. Od północy graniczy ze wspomnianą drogą, od wschodu z drogą utwardzoną od południa z dawną szkołą ewangelicką, a od zachodu z gospodarstwem.

Podstawowe informacje

Data założenia	XIX w. (istniał napewno przed 1843 r., kiedy to wybudowano kaplicę)
Wyznanie	ewangelicki
Ówczesna parafia	Zławieś Wielka (od 1896), przedtem Górsk
Status	nieczynny
Powierzchnia	~0,37 ha
Nr działki	146
Kształt	czworokąt zbliżony do trapezu
Najstarszy zachowany nagrobek	poł. XIX w. Justine Windmueller, zm. 1835, lecz tabliczka z pewnością utworzona później
Istniejąca dokumentacja	?
Zagrożenia	-
Stan zachowania	PRZECIĘTNY/DOBRY, Typ IV
Data zamknięcia, likwidacji	1945, -

Data zamknięcia odnosi się do cmentarza, jako ewangelickiego.
Obiekt wpisany do rejestru zabytków, nr rej. A/217 z 28.01.1991 r. wraz z kościołem filialnym i ogrodzeniem cmentarza.

Roślinność

Drzewa	dąb,jesion, iglaki
Krzewy	lilak
Inne	trawa, bluszcz

Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza regularny. Występuje aleja główna, a także ciąg komunikacyjny od bramy do kościoła wykonany w 2011 r.

Nagrobki i inne elementy

Nagrobki
Rodzaj	Istnienie	Ilość	Data powstania	Materiał	Uwagi
Cenotafy	NIE	-	-	-	-
Cippusy	NIE	-	-	-	-
Grobowce	NIE	-	-	-	-
Krzyże	TAK	2	I poł. XX w.	żeliwo, marmur szary/wapień	do tego fragment krzyża z napisem (INS. 27)
Obejścia	TAK	9	II poł. XIX w. - I poł. XX w.	żeliwo, marmur	7 żeliwnych niekompletnych, 1 marmurowe (balaski bez łańcucha), 1 destrukt po obejściu
Obeliski	NIE	-	-	-	-
Mogiły obmurowane	TAK	63	k. XIX w. - I poł. XX w.	lastryko, beton	-
Mogiły ziemne	TAK	?	?	ziemia	-
Płyty poziome	NIE	-	-	-	-
Płyty pionowe	NIE	-	-	-	-
Postumenty	TAK	18	I poł. XX w.	piaskowiec, lastryko, beton	3 "dąbki" i 15 postumentów z tablicami lub bez, przy mogiłach lub osobno
Przyścienne	NIE	-	-	-	-
Rzeźby/Reliefy	TAK	2	k. XIX w.	?	modlący się anioł, płaskorzeźba anioła z szarfą (INS. 5)
ŁĄCZNIE	ok. 90 stanowisk wspólnie z nagrobkami katolickimi
Elementy
Rodzaj	Istnienie	Ilość	Data powstania	Materiał	Uwagi
Mur ogrodzeniowy	TAK	-	I poł. XX w.	cegła, siatka	siatka od strony wschodniej
Brama	TAK	-	XX w.	żelazo, cegła	mała i duża - od strony ulicy, mała - od strony dawnej szkoły ewangelickiej
Kościół	TAK	1	1843 r.	cegła, drewno (mur pruski)	-
Krzyż	TAK	2	XX w.	kamień, żelazo, cegła, drewno	drewniany krzyż po północno-zachodniej stronie cmentarza, żelazny krzyż z krucyfiksem na kamienno-ceglanym postumencie z tablicą
Inne	TAK	2	XX w.	beton, żelazo, stal	betonowy pojemnik na śmieci po północnej stronie, dzwonnica z 2 dzwonami

Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych. Znajdują się tutaj kwatery rodzinne rodów: Duwe, Paul, Windmueller.

Inskrypcje - Michał P. Wiśniewski, 2014

Galeria zdjęć

fot. Michał P. Wiśniewski, 2014

^{fot. 1}

^{fot. 2}

^{fot. 3}

^{fot. 4}

^{fot. 5}

^{fot. 6}

^{fot. 7}

^{fot. 8}

^{fot. 9}

^{fot. 10}

^{fot. 11}

^{fot. 12}

^{fot. 13}

^{fot. 14}

^{fot. 15}

^{fot. 16}

^{fot. 17}

^{fot. 18}

^{fot. 19}

^{fot. 20}

^{fot. 21}

^{fot. 22}

^{fot. 23}

^{fot. 24}

^{fot. 25}

^{fot. 26}

^{fot. 27}

^{fot. 28}

^{fot. 29}

^{fot. 30}

^{fot. 31}

^{fot. 32}

^{fot. 33}

^{fot. 34}

^{fot. 35}

^{fot. 36}

^{fot. 37}

^{fot. 38}

^{fot. 39}

^{fot. 40}

^{fot. 41}

^{fot. 42}

^{fot. 43}

^{fot. 44}

^{fot. 45}

^{fot. 46}

^{fot. 47}

^{fot. 48}

^{fot. 49}

^{fot. 50}

^{fot. 51}

^{fot. 52}

^{fot. 53}

^{fot. 54}

^{fot. 55}

^{fot. 56}

^{fot. 57}

Renowacja

Choć większość nagrobków ewangelickich trącona jest zębem czasu, a bywa że leży zamiast stać to cały cmentarz jest dokładnie uprzątnięty z liści i śmieci. W 2011 r. wykonano utwardzono ciąg komunikacyjny pomiędzy bramą główną cmentarza, a wejściem do kaplicy. W 2015 r. zasadzono nowe drzewa. W 2017 założono nowy chodnik tym samym wyszły dwie płyty nagrobne małżeństwa Mode.

Osadnictwo w Pędzewie.

Historia

Wieś po raz pierwszy zostaje wspomniana już w 1222 r. Osadnicy olęderscy osiedlili się tutaj na początku XVII w. Już w 1605 r. wieś posiadała wilkierz nadany przez właściciela - miasto Toruń. Z 1642 r. pochodzi kontrakt lokacyjny na 24 lata spisany wspólnie z olędrami ze Złejwsi i Czarnowa. Kolejne kontrakty odnawiane były w 1678, 1723 i 1753 r. Pierwsza szkoła najpewniej będąca także domem modlitwy powstała w 1701 r. E. Basedow wspomina, że pod koniec XVIII w. istniało już kilka domów modlitwy, w których pastor z Górska odprawiał msze cztery razy do roku. Istniejąca do dziś kaplica ewangelicka w Pędzewie została otwarta 10 grudnia 1843 r. nabożeństwem odprawionym przez superintendenta Laue z Torunia. W 1881 r. odkupiono od gminy ewangelickiej w Fordonie dzwonnicę i zamontowano przy kaplicy w Pędzewie - nie jest to obecna dzwonnica.

Ludzie

Księga adresowa z 1897: Arndt, Behnke, Dobslaff, Duwe, Finger, Feldt, Gertz, Glitzke, Gutschke, Hein, Heldt, Herzke, Hess, Janke, Kleinke, Kruger, Lina, Marin, Marodtke, Mayer, Minkoley, Muller, Ott, Paul, Raguse, Rick, Roloff, Scheerer, Schmidt, Tapper, Thober, Topfer, Unger, Wichert, Windmuller, Witt, Wunsch, Zittlau

Księga adresowa z 1908: Blomke, Dobslaff, Feldt, Gerths, Gutschke, Hess, Kruger, Lange, Leskau, Ludtke, Marien, Marohn, Meier, Meyer, Minkoley, Mozikowski, Neubauer, Ott, Otto, Piontkowski, Raguse, Rapp, Richert, Rieck, Romey, Scheerer, Siech, Stahnke, Tapper, Telke, Thober, Thoms, Topfer, Tomczynski, Windmuller, Witt, Wunsch, Zittlau

Lista strat z I wojny światowej zawiera następujące nazwiska: Behnke, Blessing, Cidella, Dawe, Dobslaff, Domanzki, Duwe, Feldt, Fiedler, Frank, Freder, Granowski, Gutschke, Hein, Heinrich, Hohne, Janke, Krause, Krosinski, Kruger, Kunitzki, Laube, Lenz, Leskau, Marohn, Meinas, Metzlaff, Meyer, Minkoley, Moczarski, Muchikowski, Morsch, Ott, Peitsch, Probian, Raguse, Ruback, Scheuske, Tapper, Thiemar, Windmuller, Witt, Wolinger, Wunsch, Ziderla, Zittlau, Zuhlke

Księga adresowa z 1928: Feldt (gospodarz), Kamiński (artykuły kolonialne), Leskau (gospodarz), Marianek (wiatrak), Noell (stolarz), Otto (gospodarz), Pahl (bławaty), Rapp (wyszynk), Schmekel (gospodarz), Tapper (krawiec), Tomczyński (kowal), Trzuss (stolarz), Wiehing (zajazd), Windmuller (gospodarz), Wunsz (kowal), Żmierak (wyszynk)

Bibliografia:

226 Thorn, Karte des Deutschen Reiches (Generalstabskarte) 1:100 000, Königlich-Preussische Landesaufnahme, 1893.
Adressbuch der Stadt Thorn, Podgorz u. Mocker sowie des Landkreises Thorn für das Jahr 1897, Thorn, 1897.
Adressbuch für Thorn. Stadt und Land 1908, Thorn, 1908.
E. Basedow, Festschrift zum 300jährigen Bestehen der Evangelischen Kirchengemeinde Gurske 1614 - 1914, Thorn: W. Lambeck, 1911. [dostęp: 28.03.2014].
H. Gustke, E. Jaeeck, Das Schulwesen in der Thorner Stadtniederung in der Zeit von 1614 - 1914, [w:] Festschrift zum 300jährigen Bestehen der Evangelischen Kirchengemeinde Gurske 1614 - 1914 pod red. E. Basedowa, Thorn: C. Dombrowski, 1914, s. 23-29. [dostęp: 24.03.2014]
Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1198.
H. Maercker, Geschichte der ländlichen Ortschaften und der drei kleineren Städte des Kreises Thorn in seiner früheren Ausdehnung vor der Abzweigung des Kreises Briesen i. J. 1888. Danzig, 1900, s. 443-448.
Przeznaczenie środków funduszu sołeckiego. Załącznik do Uchwały nr IV/6/2011 Rady Gminy Zławieś Wielka z 27 stycznia 2011 r. [dostęp: 27.03.2014].
R. Heuer, Die Holländerdörfer in der Weichselniederung um Thorn, "Mitteilungen des Coppernicus-Vereins für Wissenschaft und Kunst", Heft 42, 1934, s. 122-155.
Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 58
F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. VIII, s. 35.
Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na dzień 31 grudnia 2013 r., woj. kujawsko-pomorskie, s. 99 [dostęp: 28.03.2014].
Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zławieś Wielka. Część I - Uwarunkowania, Warszawa: Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa, 2007.

Lapidaria » powiat toruński » gmina Zławieś Wielka » Pędzewo

wersja strony: 25, ostatnia edycja: 07 Aug 2017 07:47

Edytuj Oceń (0) Tagi Historia Pliki Drukuj Narzędzia + Opcje

Lapidaria

zapomniane nekropolie woj. kujawsko-pomorskiego