Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony na północny zachód od centrum wsi, ok. 500 m. od kościoła w stronę Śmiłowa. Jadąc od strony Zabartowa skręcamy na skrzyżowaniu z krzyżem przydrożnym w lewo i po nieco ponad 200 m. widzimy cmentarz po prawej stronie. Od północy sąsiaduje z boiskiem trawiastym, od wschodu z terenem gospodarstwa domowego, od południa z drogą do tegoż gospodarstwa, a od zachodu ze wspomnianą drogą na Śmiłowo.
Podstawowe informacje
| Data założenia | I poł. XIX w. (nie wykluczone, że istniał już w XVIII w.) |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Pęperzyn (od 1778), przedtem Więcbork (od 1772), co najmniej od lat 70. XVII w. działał zbór ewangelicki |
| Status | zlikwidowany |
| Powierzchnia | ~0,54 ha |
| Nr działki | 156/1 i 156/2 |
| Kształt | wielokąt zbliżony do prostokąta |
| Najstarszy zachowany nagrobek | - |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | - |
| Stan zachowania | ZLIKWIDOWANY, Typ V (Adaptacja) |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1945, ? |
Data zamknięcia odnosi się do cmentarza, jako ewangelickiego.
Roślinność
| Drzewa | sosna, świerk |
| Krzewy | iglaki |
| Inne | trawa |
Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ dawnego cmentarza nieznany ze względu na likwidację nagrobków. Brak danych o istnieniu alei przed 1945 r.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | NIE | - | - | - | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| ŁĄCZNIE | - | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | TAK | - | XX/XXI w. | żelazo, beton | siatka rozpostarta na betonowych i żelaznych słupkach |
| Brama | TAK | 1 | XX/XXI w. | żelazo, cegła | brama współczesna, która po 2012 r. zastąpiła starą bramę |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | TAK | 1 | XX w. | drewno | krzyż z krucyfiksem |
Dane z tabelki odnoszą się do cmentarza ewangelickiego.
Inskrypcje
Nie znaleziono z powodu likwidacji cmentarza.
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2014
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
Renowacja
Niemożliwa ze względu na likwidacje nagrobków. Nie znaleziono żadnych nagrobków przekutych.
Osadnictwo w Pęperzynie.
Historia
Pęperzyn znajduje się w gronie najstarszych miejscowości Krajny. Wspomniany był już w 1288 r. jako własność kościelna. Od 1383 stał się dobrem szlacheckim. Najdłużej był w posiadaniu Zebrzydowskich, którzy posiadali także miasto Więcbork. Potem Garlickich, Smoszewskich, a w drugiej połowie XVIII w. Potulickich. To Mikołaj Zebrzydowski znany ze swoich sympatii dla reformacji osiedlił już w latach 50. XVI w. protestantów w Pęperzynie, czyniąc zarazem tą wieś najstarszym ośrodkiem protestantyzmu na terenie województwa kujawsko-pomorskiego. Co najmniej od lat 70. XVII w. działał ewangelicki zbór będący wówczas centrum luteranizmu wschodniej Krajny. Wzbudziło to wściekłość arcybiskupa Szembeka, który nakazał zamknąć kościół i wypędzić pastorów. Niesprzyjająca sytuacja trwała aż do przejęcia wsi przez ród Potulickich. Ci sprzyjali ewangelikom często osadzając ich w swoich dobrach w okolicach Sępólna i Więcborka. Od 1772 r. działała we wsi szkoła ewangelicka, a w 1778 r. wybudowano nowy, stojący do dziś kościół w stylu późnego baroku. Z czasem ewangelicka gmina w Pęperzynie musiała uznać wyższość Więcborka, który od II połowy XIX w. stał się, mówiąc potocznie, "ewangelicką Częstochową".
Do 1920 r. wieś zamieszkana była niemal wyłącznie przez Niemców - ewangelików, którzy w 1945 r. musieli opuścić Pęperzyn. W centrum wsi oprócz kościoła zachowała się stara zabudowa sprzed 100-130 lat. Widać, że tutejsi gospodarze musieli być ludźmi majętnymi gdyż ich domy nie przypominają prostych wydłużonych chałup z częścią mieszkalną i inwentarską w jednej linii, a są ogromnymi budynkami z wieloma pomieszczeniami. Kościół w 1965 r. został poddany remontowi, a od 1979 stanowi samodzielną parafię rzymskokatolicką pw. Św. Maksymiliana Kolbe.
Ludzie
Bibliografia:
- 2671 Pempersin, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1874.
- I. Geppert, Dzieje ziemi nakielskiej aż do pierwszego rozbioru Polski, [w:] Krajna i Nakło. Studja i rozprawy wydane z okazji pięćdziesięciolecia gimnazjum im. Bolesława Krzywoustego w Nakle, 1926, s. 100.
- Historia Pęperzyna na stronie Zespołu Szkół w Pęprzynie, http://www.zspeperzyn.republika.pl/zapas/historia.html [dostęp: 12.09.2014]
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1198.
- A. Mietz, Archidiakonat kamieński archidiecezji gnieźnieńskiej. Struktura terytorialna i stan kościołów w czasach staropolskich 1512-1772, Włocławek: Lega, 2005, s. 101.
- Plan odnowy miejscowości Pęperzyn, 2012
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 42.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. VIII, s. 37.