Cmentarz ewangelicki - Pęperzyn

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

pempersin.JPG

Opis cmentarza

zabudowany.png
Położenie

Cmentarz położony na północny zachód od centrum wsi, ok. 500 m. od kościoła w stronę Śmiłowa. Jadąc od strony Zabartowa skręcamy na skrzyżowaniu z krzyżem przydrożnym w lewo i po nieco ponad 200 m. widzimy cmentarz po prawej stronie. Od północy sąsiaduje z boiskiem trawiastym, od wschodu z terenem gospodarstwa domowego, od południa z drogą do tegoż gospodarstwa, a od zachodu ze wspomnianą drogą na Śmiłowo.

Podstawowe informacje
Data założenia I poł. XIX w. (nie wykluczone, że istniał już w XVIII w.)
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Pęperzyn (od 1778), przedtem Więcbork (od 1772), co najmniej od lat 70. XVII w. działał zbór ewangelicki
Status zlikwidowany
Powierzchnia ~0,54 ha
Nr działki 156/1 i 156/2
Kształt wielokąt zbliżony do prostokąta
Najstarszy zachowany nagrobek -
Istniejąca dokumentacja ?
Zagrożenia -
Stan zachowania ZLIKWIDOWANY, Typ V (Adaptacja)
Data zamknięcia, likwidacji 1945, ?

Data zamknięcia odnosi się do cmentarza, jako ewangelickiego.

Roślinność
Drzewa sosna, świerk
Krzewy iglaki
Inne trawa

Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ dawnego cmentarza nieznany ze względu na likwidację nagrobków. Brak danych o istnieniu alei przed 1945 r.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Mogiły obmurowane NIE - - - -
Mogiły ziemne NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Pola grobowe NIE - - - -
Postumenty NIE - - - -
Przyścienne NIE - - - -
ŁĄCZNIE -
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy TAK - XX/XXI w. żelazo, beton siatka rozpostarta na betonowych i żelaznych słupkach
Brama TAK 1 XX/XXI w. żelazo, cegła brama współczesna, która po 2012 r. zastąpiła starą bramę
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne TAK 1 XX w. drewno krzyż z krucyfiksem

Dane z tabelki odnoszą się do cmentarza ewangelickiego.

Inskrypcje

Nie znaleziono z powodu likwidacji cmentarza.


Galeria zdjęć

fot. Michał P. Wiśniewski, 2014

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6

Renowacja

Niemożliwa ze względu na likwidacje nagrobków. Nie znaleziono żadnych nagrobków przekutych.


Osadnictwo w Pęperzynie.

Historia

Pęperzyn znajduje się w gronie najstarszych miejscowości Krajny. Wspomniany był już w 1288 r. jako własność kościelna. Od 1383 stał się dobrem szlacheckim. Najdłużej był w posiadaniu Zebrzydowskich, którzy posiadali także miasto Więcbork. Potem Garlickich, Smoszewskich, a w drugiej połowie XVIII w. Potulickich. To Mikołaj Zebrzydowski znany ze swoich sympatii dla reformacji osiedlił już w latach 50. XVI w. protestantów w Pęperzynie, czyniąc zarazem tą wieś najstarszym ośrodkiem protestantyzmu na terenie województwa kujawsko-pomorskiego. Co najmniej od lat 70. XVII w. działał ewangelicki zbór będący wówczas centrum luteranizmu wschodniej Krajny. Wzbudziło to wściekłość arcybiskupa Szembeka, który nakazał zamknąć kościół i wypędzić pastorów. Niesprzyjająca sytuacja trwała aż do przejęcia wsi przez ród Potulickich. Ci sprzyjali ewangelikom często osadzając ich w swoich dobrach w okolicach Sępólna i Więcborka. Od 1772 r. działała we wsi szkoła ewangelicka, a w 1778 r. wybudowano nowy, stojący do dziś kościół w stylu późnego baroku. Z czasem ewangelicka gmina w Pęperzynie musiała uznać wyższość Więcborka, który od II połowy XIX w. stał się, mówiąc potocznie, "ewangelicką Częstochową".
Do 1920 r. wieś zamieszkana była niemal wyłącznie przez Niemców - ewangelików, którzy w 1945 r. musieli opuścić Pęperzyn. W centrum wsi oprócz kościoła zachowała się stara zabudowa sprzed 100-130 lat. Widać, że tutejsi gospodarze musieli być ludźmi majętnymi gdyż ich domy nie przypominają prostych wydłużonych chałup z częścią mieszkalną i inwentarską w jednej linii, a są ogromnymi budynkami z wieloma pomieszczeniami. Kościół w 1965 r. został poddany remontowi, a od 1979 stanowi samodzielną parafię rzymskokatolicką pw. Św. Maksymiliana Kolbe.

Ludzie

Bibliografia:

  1. 2671 Pempersin, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1874. comp.jpg
  2. I. Geppert, Dzieje ziemi nakielskiej aż do pierwszego rozbioru Polski, [w:] Krajna i Nakło. Studja i rozprawy wydane z okazji pięćdziesięciolecia gimnazjum im. Bolesława Krzywoustego w Nakle, 1926, s. 100. comp.jpg
  3. Historia Pęperzyna na stronie Zespołu Szkół w Pęprzynie, http://www.zspeperzyn.republika.pl/zapas/historia.html [dostęp: 12.09.2014]
  4. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1198. comp.jpg
  5. A. Mietz, Archidiakonat kamieński archidiecezji gnieźnieńskiej. Struktura terytorialna i stan kościołów w czasach staropolskich 1512-1772, Włocławek: Lega, 2005, s. 101.
  6. Plan odnowy miejscowości Pęperzyn, 2012 comp.jpg
  7. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 42. comp.jpg
  8. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. VIII, s. 37. comp.jpg

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License