Cmentarz ewangelicki - Pokrzydowo

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

brak cm. na starych mapach

Opis cmentarza

polny.png renowacja.png
Położenie

Cmentarz położony w polu przy drodze z Jajkowa do Pokrzydowa. Jadąc droga krajową nr 15 w stronę Nowego Miasta Lubawskiego, w Jajkowie skręcamy wedle kierunkowskazu w lewo na Zbiczno. Cały czas trzymamy się drogi. Ok. 850 metrów za tabliczką oznaczająca początek Pokrzydowa, po lewej stronie zauważymy otoczony kamieniami cmentarz ewangelicki. Ze wszystkich stron sąsiaduje z polem uprawnym.

Podstawowe informacje
Data założenia między 1904, a 1911?
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Szafarnia (od 1891, (od 1894 samodzielna parafia)), Brodnica (1772-1891)
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,06 ha
Nr działki 347
Kształt prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek po 1911
Istniejąca dokumentacja
Zagrożenia śmieci, dewastacja
Stan zachowania UPAMIĘTNIONY, Typ VIb
Data zamknięcia, likwidacji 1945?, -

Cmentarz musiał powstać po 1904 gdy komisja osadnicza nabyła folwark w Pokrzydowie natomiast na starej mapie z 1911 roku cmentarza nie zaznaczono. SIUKZP gminy Zbiczno podaje datę 1910.
Cmentarz prawdopodobnie był większy. ostatniego pogrzebu dokonano w 1945.

Roślinność
Drzewa
Krzewy
Inne trawa, …

Układ cmentarza czytelny.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Mogiły obmurowane TAK 6 I poł. XX w. lastryko, beton
Mogiły ziemne TAK 1 I poł. XX w. lastryko, beton -
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Pola grobowe NIE - - - -
Postumenty TAK 2 I poł. XX w. lastryko, beton
Przyścienne NIE - - - -
ŁĄCZNIE 8 stanowisk
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy TAK - XXI w. kamień polny utworzony z kamieni polnych otaczających cmentarz
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne TAK 2 XXI w. kamień polny, drewno kamień z tablicą pamiątkową i brzozowy krzyż

Brak danych o osobach znanych i zasłużonych pochowanych na cmentarzu.

Inskrypcje - fot. Mariusz Kaniecki, 2015;


Galeria zdjęć

fot. Mariusz Kaniecki, 2015

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10

Renowacja

Bardzo niewielki (być może był większy) cmentarz znajduje się pod opieką Zespołu Szkół w Pokrzydowie. Uporządkowany jeżeli chodzi i zieleń i otoczony kamieniami polnymi. Posiada też brzozowy krzyż i kamień z tablicą pamiątkową. Uroczyste nabożeństwo połączone z odsłonięciem tablicy odbyło się w kwietniu 2012 roku. Nabożeństwo celebrował pastor Michał Walukiewicz z Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Rypinie. Uczestniczyły w nim młodzież z Zespołu Szkół w Pokrzydowie oraz władze gminy Zbiczno.


Osadnictwo w Pokrzydowie

Historia

Pierwsze wzmianki o Pokrzydowie pochodzą z początku XV wieku. Należało wówczas do komturstwa brodnickiego. Najwcześniejsze informacje o kościele są z 1437. Ówczesne Pokrzydowo po części były własnością kościelną, a po części wsią czynszową. W okresie I Rzeczpospolitej należała do starostwa brodnickiego. Według przekazów za czasów Zygmunta Augusta miejscową świątynie przejęli protestanci jednak pod koniec XVI znów należy do katolików. Folwark istniał już w 1751 r.
Kościół jako obiekt murowany powstał w latach 1862-1864, czyli już za czasów zaboru pruskiego. Zastąpił wcześniejsze konstrukcje drewniane, które często ulegały spaleniu. Ostatni budynek drewniany rozebrano w 1820, a następnie przez ponad 40 lat nabożeństwa odbywały się w stodole. Majątek w latach 1862-1904 należał do Louisa Bibelje, który w 1904 sprzedał go pruskiej komisji osadniczej. Folwark składał się m. in. z cegielni i parowej fabryki krochmalu. Komisja rozparcelowała ziemię i zasiedliła ją niemieckimi osadnikami wyznania ewangelickiego. Zmieniło to stosunki wyznaniowe we wsi. Niejako "od zawsze" ze względu na istnienie parafii rzymskokatolickiej Pokrzydowo uchodziło za wieś polską. I rzeczywiście, w latach 80 XIX w. ewangelicy liczyli 9% populacji (42 osoby). A według spisu z 1910 stanowili 26% mieszkańców. Niewiele mniej było ich wg pierwszego spisu powszechnego po odzyskaniu niepodległości z 1921 r. Zanotowano ich 25%. Pierwotnie należeli do parafii ewangelickiej w Brodnicy, a od 1891 do parafii ewangelickiej w Szafarni, która usamodzielniła się w 1894.

Ludzie

Lista strat z I wojny światowej: Ashka, Bobrowski, Bojanowski, Buchholz, Ciołkowski, Golembiewski, Jarzembowski, Katschak, Kłosowski, Kopczinski, Krzywdziński, Kuczmarski, Laga, Lemke, Maronowski, Matzkewitz, Miaskowski, Monczkowski, Orzeszek, Ostrowski, Podralski, Rogowski, Szablewski, Schafranski, Weiss, Wiśniewski, Ziółkowski

Kalendarz Nauczycielski na rok 1925 - Dominik Bucholc, Melchior Ryczakiewicz, Jan Rychcik

Księga adresowa Polski z 1928 r wymienia następujące nazwiska: Brzeziński (rzeźnik), Dąbrowska (akuszerka), Hartke (kowal), Janowski (artykuły kolonialne), Jakubowski (młyn), Jarzynka (szewc), Kanawada (młyn), Koorps (kowal), Kręcki (właściciel ziemski), Kwaśniewski (szewc), Mączkowski (stolarz), Ostrowski (właściciel ziemski), Politowski (krawiec), Trąpczyński (wyszynk), Vogt (zajazd), Wróblewski (rzeźnik), Wyrożyński (kołodziej), Zdrojewski (murarz)

Księga adresowa z 1941 r. wymienia następujące nazwiska: Gusowski (zajazd), Hartke (piekarz), Kichizk (rzeźnik), Koschewski (rzeźnik), Krosnicki (szewc), Tomschinski (zajazd)


Bibliografia:

  1. Cmentarz ewangelicki w Pokrzydowie, na stronie Zespołu Szkół w Pokrzydowie (zdjęcia z czerwca 2013), http://pokrzydowo.edupage.org/text/?text=text/text3&subpage=11
  2. Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 132. comp.jpg
  3. Gemeindelexikon die Regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Oppeln : auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 1. Dezember 1910 und anderer amtlicher Quellen, Berlin, 1912, s. 68-69 (Reg. Marienwerder). comp.jpg
  4. "Gazeta Toruńska" z 07.02.1904, nr 30, s. 3. comp.jpg
  5. Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche, Berlin, 1880, s. 100-101. comp.jpg
  6. A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg, 1890, s. 546-548. comp.jpg
  7. Kalendarz nauczycielski na rok 1925, Tuchola, 1924, s. 25. comp.jpg
  8. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1201. comp.jpg
  9. Odsłonięcie tablicy na cmentarzu ewangelickim w Pokrzydowie, 2012, http://pokrzydowo.edupage.org/album/?#gallery/223
  10. H. Plehn, Ortsgeschischte des Kreises Strasburg in Westpreussen, Königsberg, 1900, s. 95. comp.jpg
  11. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 4 comp.jpg
  12. R. Stawski, Dawne Pokrzydowo. Od średniowiecza do zaborów, http://pokrzydowo.edupage.org/text/?text=text/text3&subpage=4
  13. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Zbiczno. Część I. Uwarunkowania Gminy Zbiczno, Zbiczno 2015, s. 4-5, 79, http://www.bip.zbiczno.ug.gov.pl/1786,l1.html
  14. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. VIII, s. 545-546. comp.jpg
  15. Westpreussisches Güter-Adressbuch, 1903, s. 162-163. comp.jpg
  16. J. Wultański, Historia ewangelicyzmu brodnickiego, Brodnica 1998

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License