Cmentarz ewangelicki - Przepałkowo

Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia

Położenie cmentarza - mapy

---

Opis cmentarza

Położenie

Cmentarz polny usytuowany na północnym skraju miejscowości, na skarpie schodzącej o Sępolny. Jadąc drogą krajową nr 25 w stronę Sepólna Krajeńskiego dojeżdżamy do jedynego skrzyżowania, na którym skręcamy w prawo (droga na Komierowo). Po ok. 80 metrach po lewej stronie mamy cmentarz. Od północy sąsiaduje z nieużytkami, od wschodu z drogą, którą dojechaliśmy, a od południa i zachodu z polem uprawnym.

Podstawowe informacje

Data założenia	I poł. XIX w
Wyznanie	ewangelicki
Ówczesna parafia	Obodowo-Sośno (od 1890), Sępólno Krajeńskie (1773-1890)
Status	nieczynny
Powierzchnia	0,25ha
Nr działki	nie wyodrębniono, na terenie 9/4
Kształt	prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek	1892
Istniejąca dokumentacja	?
Zagrożenia	śmieci, dewastacja
Stan zachowania	ZŁY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji	1945?, -

Roślinność

Drzewa	dąb, klon, modrzew?…
Krzewy	lilak, …
Inne	bluszcz, trawa

Układ cmentarza częściowo czytelny. Znajduje się dąb bezszypułkowy "Dąb Krajan" - pomnik przyrody uznany w 2004 za pomnik przyrody, o obwodzie 415 cm.

Nagrobki i inne elementy

Nagrobki
Rodzaj	Istnienie	Ilość	Data powstania	Materiał	Uwagi
Cenotafy	NIE	-	-	-	-
Cippusy	NIE	-	-	-	-
Grobowce	NIE	-	-	-	-
Krzyże	NIE	-	-	-	-
Mogiły obmurowane	TAK	7	I poł. XX w.	lastryko, beton	-
Mogiły ziemne	NIE	-	-	-	-
Obeliski	NIE	-	-	-	-
Pola grobowe	NIE	-	-	-	-
Postumenty	TAK	7	k. XIX w. - I poł. XX w.	lastryko, beton, piaskowiec	przy mogiłach i osobno
Płyty poziome	NIE	-	-	-	-
Płyty pionowe	NIE	-	-	-	-
Przyścienne	NIE	-	-	-	-
RAZEM	> 12 stanowisk
Elementy
Rodzaj	Istnienie	Ilość	Data powstania	Materiał	Uwagi
Mur ogrodzeniowy	NIE	-	-	-	-
Brama	NIE	-	-	-	-
Kościół	NIE	-	-	-	-
Kaplica	NIE	-	-	-	-
Krzyż	NIE	-	-	-	-
Inne	NIE	-	-	-	-

Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych

Inskrypcje - fot. Karolina Falleńczyk, 2015;

---

Galeria zdjęć

fot. Karolina Falleńczyk, 2015

fot. 1

fot. 2

fot. 3

fot. 4

fot. 5

fot. 6

fot. 7

fot. 8

fot. 9

fot. 10

fot. 11

fot. 12

fot. 13

fot. 14

fot. 15

fot. 16

fot. 17

fot. 18

fot. 19

---

Renowacja

Nie przeprowadzono.

---

Osadnictwo w Przepałkowie

Historia

Najstarsze wzmianki pochodzą z 1429 roku. Był to majątek rycerski, potem szlachecki. Pierwszym właścicielem był Szlag de Radzicz (z Radzi(e)ckich herbu Nałęcz, 1496), następnie Przepałkowscy (herbu Przegonia, XVI w). W XVII w. część wsi przypadła rodom Ostrowskich i Kowalskich (1618). W latach 1700-1765 Przepałkowo należy do Wałdowskich, którzy sprowadzają do wsi luteran. Informacja o tym, że prawie wszyscy mieszkańcy to protestanci pochodzi z 1744. Kolejni znani właściciele to ród von Heyden-Zborowski (1805), a następnie Dominik Radzi(e)cki, który wybudował starszą część dworu. Zmarł w 1851. W tym samym roku nastąpiła sprzedaż wsi. Zgodnie z testamentem zmarłego miał ją kupić katolik. Czy tak właściwie było nie wiadomo, w 1857 Przepałkowem włada Georg Friedrich von Kunowski, a następnie rodzina Tepper von Trzeboń-Ferguson, skoligacona poprzez małżeństwo Georga z Albertyną Tepper von Trzeboń-Ferguson. Od przynajmniej 1872 do co najmniej 1903 właścicielem był Fritz von Muller z Sośna, w 1909 Isidor Schwartz. Natomiast o ostatnim właścicielu dowiadujemy się z dostępnych materiałów dopiero w 1920. Walter Rasmus obecny był w Przepałkowie do 1945 kiedy to spotkała go śmierć z rąk czerwonoarmistów. Potem majątek znacjonalizowano. Obecnie dwór jest własnością prywatną.
Protestanci pojawili się za czasów Wałdowskich, od co najmniej lat 40. XVIII w. W latach 80. XIX w. ewangelicy stanowili 81%. Po odzyskaniu niepodległości według spisu z 1921 było ich 77%. Do momentu utworzenia parafii ewangelickiej Obodowo-Sośno w 1890 podlegali parafii w Sępólnie Krajeńskim. Wedle niepotwierdzonych źródeł szkoła w Przepałkowie istniała już w 1779.
Przedwojenna prasa polska dostarcza dwóch ciekawych informacji. Pierwsza o charakterze aferalnym z 1928 dotyczy aresztowania kolportera wydawnictw pornograficznych, niejakiego Teodora Jacha, rozsyłającego materiały za granicę. Druga z 1937 o tym, że w związku z parcelacją i budową poniatówek rozkopano stary cmentarz z czasów napoleońskich.

Ludzie

Lista poległych w I wojnie światowej zawiera następujące nazwiska: Berg, Bleck, Erdmann, Frase, Grochowski, Koppe, Kowalski, Krause, Kreklau, Kriegel, Lewandowski, Losch, Ludtke, Manthei, Matysik, Matz, Meyer, Nowitzki, Pubanz, Raddatz, Rahr, Rutzkowski, Ratzlaff, Schlief, Sturmpowski, Totz, Wietzke, Winter

Nauczyciel z 1925: Mieczysław Zimny

Księga adresowa Polski z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Adryan (kowal), Gola (akuszerka), Rasmus (właściciel majątku, cegielnia, gorzelnia), Rehbein (kołodziej), Szymaniak (sklep)

---

Bibliografia:

1. 2572 Waldau, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1: 25 000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1940
2. E. Callier, Powiat nakielski w XVI stuleciu. Szkic geograficzno-historyczny, 1886, s. 35-36.
3. F. Calsow, General-Adressbuch der Ritterguts- und Gutsbesitzer in Norddeutschland, T. IV Westpreussen, Berlin, 1872, s. 130-131.
4. "Gazeta Tucholska" 1928 nr 81, s. 3.
5. Gemeindelexikon für die Provinz Westpreussen : auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1. Dezember 1885 und anderer amtlicher Quellen, 1887, s. 170-171.
6. Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche, Berlin, 1880, s. 16-17.
7. Handbuch des preußischen Adels, t. I, 1892, s. 316, 570.
8. A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg, 1890, s. 492-494.
9. Historia szkoły w Przepałkowie, https://przepalkowo.edupage.org/about/?
10. Kalendarz nauczycielski na rok 1925, Tuchola, 1924, s. 50.
11. S. Kozierowski, badanie nazw topograficznych na obszarze dawnej środkowej i zachodniej Wielkopolski, t. 2 M-Z, 1922, s 203.
12. Księga adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów województwa pomorskiego, Toruń, 1929, s. 468.
13. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1203.
14. "Nadwiślanin" z 26.03.1851, nr 13, s. 104.
15. Plan Rozwoju Miejscowości Przepałkowo, 2011, http://www.bip.sosno.lo.pl/?bip_id=3486&cid=196
16. Provinz Westpreussen / im Auftrag der Landwirtschaftskammer unter Mitwirkung der Königlichen Behörden der Provinz, 1909, s. 180.
17. Przepałkowo na PolskieZabytki.pl, http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/1261/Przepalkowo/
18. K. Rauer, Hand-Matrikel der in sämmtlichen Kreisen des preussischen Staats auf Kreis- und Landtagen vertretenen Rittergüter, 1857, s. 49.
19. F. W. F. Schmidt, Der Der Kreis Flatow in seinem gesammten Beziehungen, Thorn, 1867, s. 96, 295, 296, 302.
20. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11 Województwo Pomorskie, Warszawa: GUS, 1926, s. 42.
21. "Słowo Pomorskie" z 13.07.1928, nr 159, s. 2.
22. "Słowo Pomorskie" z 15.07.1928, nr 161, s. 7.
23. Spis abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Bydgoszczy i Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej w mieście Bydgoszczy na 1939 r., Warszawa, 1939, s. 105.
24. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Sośno, 2008, s. 28, http://www.bip.sosno.lo.pl/?bip_id=1700&cid=208
25. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. IX, s. 174.
26. Uchwała nr XVI/100/04 Rady Gminy Sośno z 30.11.2004 w sprawie ustanowienia pomnika przyrody
27. Westpreussisches Güter-Adressbuch, Stettin, 1903, s. 102-103.

---

Lapidaria » powiat sepoleński » gmina Sośno » Przepałkowo