Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
![]() |
Opis cmentarza


Położenie
Cmentarz polny usytuowany na północnym skraju miejscowości, na skarpie schodzącej o Sępolny. Jadąc drogą krajową nr 25 w stronę Sepólna Krajeńskiego dojeżdżamy do jedynego skrzyżowania, na którym skręcamy w prawo (droga na Komierowo). Po ok. 80 metrach po lewej stronie mamy cmentarz. Od północy sąsiaduje z nieużytkami, od wschodu z drogą, którą dojechaliśmy, a od południa i zachodu z polem uprawnym.
Podstawowe informacje
Data założenia | I poł. XIX w |
Wyznanie | ewangelicki |
Ówczesna parafia | Obodowo-Sośno (od 1890), Sępólno Krajeńskie (1773-1890) |
Status | nieczynny |
Powierzchnia | 0,25ha |
Nr działki | nie wyodrębniono, na terenie 9/4 |
Kształt | prostokąt |
Najstarszy zachowany nagrobek | 1892 |
Istniejąca dokumentacja | ? |
Zagrożenia | śmieci, dewastacja |
Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
Data zamknięcia, likwidacji | 1945?, - |
Roślinność
Drzewa | dąb, klon, modrzew?… |
Krzewy | lilak, … |
Inne | bluszcz, trawa |
Układ cmentarza częściowo czytelny. Znajduje się dąb bezszypułkowy "Dąb Krajan" - pomnik przyrody uznany w 2004 za pomnik przyrody, o obwodzie 415 cm.
Nagrobki i inne elementy
Nagrobki | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
Cippusy | NIE | - | - | - | - |
Grobowce | NIE | - | - | - | - |
Krzyże | NIE | - | - | - | - |
Mogiły obmurowane | TAK | 7 | I poł. XX w. | lastryko, beton | - |
Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
Obeliski | NIE | - | - | - | - |
Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
Postumenty | TAK | 7 | k. XIX w. - I poł. XX w. | lastryko, beton, piaskowiec | przy mogiłach i osobno |
Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
RAZEM | > 12 stanowisk | ||||
Elementy | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
Brama | NIE | - | - | - | - |
Kościół | NIE | - | - | - | - |
Kaplica | NIE | - | - | - | - |
Krzyż | NIE | - | - | - | - |
Inne | NIE | - | - | - | - |
Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych
Inskrypcje - fot. Karolina Falleńczyk, 2015;
Galeria zdjęć
fot. Karolina Falleńczyk, 2015
Renowacja
Nie przeprowadzono.
Osadnictwo w Przepałkowie
Historia
Najstarsze wzmianki pochodzą z 1429 roku. Był to majątek rycerski, potem szlachecki. Pierwszym właścicielem był Szlag de Radzicz (z Radzi(e)ckich herbu Nałęcz, 1496), następnie Przepałkowscy (herbu Przegonia, XVI w). W XVII w. część wsi przypadła rodom Ostrowskich i Kowalskich (1618). W latach 1700-1765 Przepałkowo należy do Wałdowskich, którzy sprowadzają do wsi luteran. Informacja o tym, że prawie wszyscy mieszkańcy to protestanci pochodzi z 1744. Kolejni znani właściciele to ród von Heyden-Zborowski (1805), a następnie Dominik Radzi(e)cki, który wybudował starszą część dworu. Zmarł w 1851. W tym samym roku nastąpiła sprzedaż wsi. Zgodnie z testamentem zmarłego miał ją kupić katolik. Czy tak właściwie było nie wiadomo, w 1857 Przepałkowem włada Georg Friedrich von Kunowski, a następnie rodzina Tepper von Trzeboń-Ferguson, skoligacona poprzez małżeństwo Georga z Albertyną Tepper von Trzeboń-Ferguson. Od przynajmniej 1872 do co najmniej 1903 właścicielem był Fritz von Muller z Sośna, w 1909 Isidor Schwartz. Natomiast o ostatnim właścicielu dowiadujemy się z dostępnych materiałów dopiero w 1920. Walter Rasmus obecny był w Przepałkowie do 1945 kiedy to spotkała go śmierć z rąk czerwonoarmistów. Potem majątek znacjonalizowano. Obecnie dwór jest własnością prywatną.
Protestanci pojawili się za czasów Wałdowskich, od co najmniej lat 40. XVIII w. W latach 80. XIX w. ewangelicy stanowili 81%. Po odzyskaniu niepodległości według spisu z 1921 było ich 77%. Do momentu utworzenia parafii ewangelickiej Obodowo-Sośno w 1890 podlegali parafii w Sępólnie Krajeńskim. Wedle niepotwierdzonych źródeł szkoła w Przepałkowie istniała już w 1779.
Przedwojenna prasa polska dostarcza dwóch ciekawych informacji. Pierwsza o charakterze aferalnym z 1928 dotyczy aresztowania kolportera wydawnictw pornograficznych, niejakiego Teodora Jacha, rozsyłającego materiały za granicę. Druga z 1937 o tym, że w związku z parcelacją i budową poniatówek rozkopano stary cmentarz z czasów napoleońskich.
Ludzie
Lista poległych w I wojnie światowej zawiera następujące nazwiska: Berg, Bleck, Erdmann, Frase, Grochowski, Koppe, Kowalski, Krause, Kreklau, Kriegel, Lewandowski, Losch, Ludtke, Manthei, Matysik, Matz, Meyer, Nowitzki, Pubanz, Raddatz, Rahr, Rutzkowski, Ratzlaff, Schlief, Sturmpowski, Totz, Wietzke, Winter
Nauczyciel z 1925: Mieczysław Zimny
Księga adresowa Polski z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Adryan (kowal), Gola (akuszerka), Rasmus (właściciel majątku, cegielnia, gorzelnia), Rehbein (kołodziej), Szymaniak (sklep)
Bibliografia:
- 2572 Waldau, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1: 25 000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1940
- E. Callier, Powiat nakielski w XVI stuleciu. Szkic geograficzno-historyczny, 1886, s. 35-36.
- F. Calsow, General-Adressbuch der Ritterguts- und Gutsbesitzer in Norddeutschland, T. IV Westpreussen, Berlin, 1872, s. 130-131.
- "Gazeta Tucholska" 1928 nr 81, s. 3.
- Gemeindelexikon für die Provinz Westpreussen : auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1. Dezember 1885 und anderer amtlicher Quellen, 1887, s. 170-171.
- Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche, Berlin, 1880, s. 16-17.
- Handbuch des preußischen Adels, t. I, 1892, s. 316, 570.
- A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg, 1890, s. 492-494.
- Historia szkoły w Przepałkowie, https://przepalkowo.edupage.org/about/?
- Kalendarz nauczycielski na rok 1925, Tuchola, 1924, s. 50.
- S. Kozierowski, badanie nazw topograficznych na obszarze dawnej środkowej i zachodniej Wielkopolski, t. 2 M-Z, 1922, s 203.
- Księga adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów województwa pomorskiego, Toruń, 1929, s. 468.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1203.
- "Nadwiślanin" z 26.03.1851, nr 13, s. 104.
- Plan Rozwoju Miejscowości Przepałkowo, 2011, http://www.bip.sosno.lo.pl/?bip_id=3486&cid=196
- Provinz Westpreussen / im Auftrag der Landwirtschaftskammer unter Mitwirkung der Königlichen Behörden der Provinz, 1909, s. 180.
- Przepałkowo na PolskieZabytki.pl, http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/1261/Przepalkowo/
- K. Rauer, Hand-Matrikel der in sämmtlichen Kreisen des preussischen Staats auf Kreis- und Landtagen vertretenen Rittergüter, 1857, s. 49.
- F. W. F. Schmidt, Der Der Kreis Flatow in seinem gesammten Beziehungen, Thorn, 1867, s. 96, 295, 296, 302.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11 Województwo Pomorskie, Warszawa: GUS, 1926, s. 42.
- "Słowo Pomorskie" z 13.07.1928, nr 159, s. 2.
- "Słowo Pomorskie" z 15.07.1928, nr 161, s. 7.
- Spis abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Bydgoszczy i Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej w mieście Bydgoszczy na 1939 r., Warszawa, 1939, s. 105.
- Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Sośno, 2008, s. 28, http://www.bip.sosno.lo.pl/?bip_id=1700&cid=208
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. IX, s. 174.
- Uchwała nr XVI/100/04 Rady Gminy Sośno z 30.11.2004 w sprawie ustanowienia pomnika przyrody
- Westpreussisches Güter-Adressbuch, Stettin, 1903, s. 102-103.