Cmentarz ewangelicki - Przyłubie
Położenie cmentarza - mapy
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony na terenie zabudowanym przy drodze wojewódzkiej nr 394. Jadąc drogą krajową nr 10 zjeżdżamy z niej na drogę nr 394 i po 1,75 km po prawej stronie w odległości ok. 30 m widzimy ogrodzony cmentarz. Tuż za nim mamy drogę do gospodarstwa i drewnianą wiatę przy której stoi tablica. Cmentarz sąsiaduje z nieużytkami, terenami posesji i drogami dojazdowymi.
Podstawowe informacje
| Data założenia |
II poł. XVII w. |
| Wyznanie |
menonicko-ewangelicki |
| Ówczesna parafia |
Solec Kujawski (od 1834), przedtem Bydgoszcz. Szkoła służąca też jako dom modlitwy znajdowała się w Przyłubiu, wiadomo też o korzystaniu z posługi duszpasterskiej w Górsku |
| Status |
nieczynny |
| Powierzchnia |
~0,16 ha |
| Nr działki |
81 i kawałek 82/3 |
| Kształt |
prostokąt |
| Najstarszy zachowany nagrobek |
1834 |
| Istniejąca dokumentacja |
? |
| Zagrożenia |
- |
| Stan zachowania |
UPORZĄDKOWANY, Typ VIb |
| Data zamknięcia, likwidacji |
1945, - |
Roślinność
| Drzewa |
dąb |
| Krzewy |
lilak, … |
| Inne |
trawa, … |
Brak alei lub niemożliwa do wyodrębnienia. SUIKZP wymienia 2 dęby szypułkowe będące pomnikami przyrody o średnicach 424 i 436 cm. Dziś rośnie tam tylko jeden i to uschnięty, w pniu którego znajduje się gniazdo szerszeni.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki |
| Rodzaj |
Istnienie |
Ilość |
Data powstania |
Materiał |
Uwagi |
| Cenotafy |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Cippusy |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Grobowce |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Krzyże |
TAK |
4 |
XIX i XXI w. |
drewno, żeliwo |
3 kikuty i 1 wstawiony w miejscu znalezienia krzyża żeliwnego Evy Pansegrau |
| Mogiły obmurowane |
TAK |
>15 |
k. XIX - I poł. XX w. |
piaskowiec, lastryko, sztuczny kamień |
|
| Mogiły ziemne |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Obeliski |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Pola grobowe |
TAK |
9 |
IV ćw. XIX - pocz. XX w. |
żeliwo |
prawie wszystkie niekompletne |
| Postumenty |
TAK |
> 15 |
k. XIX w. - I poł. XX w. |
piaskowiec, lastryko, beton |
|
| Płyty poziome |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Płyty pionowe |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Przyścienne |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Elementy |
| Rodzaj |
Istnienie |
Ilość |
Data powstania |
Materiał |
Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy |
TAK |
- |
przed 2008 |
siatka ogrodzeniowa |
do tego lilakowy żywopłot |
| Brama |
TAK |
1 |
przed 2008 |
furtka metalowa |
od 2014 zamknięta na klucz |
| Kościół |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Kaplica |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Inne |
TAK |
1 |
przed 2008 |
- |
tablica informacyjna |
Brak danych o pochówkach osób znanych i szczególnie zasłużonych.
Inskrypcje - fot. Michał P. Wiśniewski, 2015
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2015
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
 |
| fot. 16 |
 |
| fot. 17 |
 |
| fot. 18 |
 |
| fot. 19 |
 |
| fot. 20 |
 |
| fot. 21 |
 |
| fot. 22 |
 |
| fot. 23 |
 |
| fot. 24 |
 |
| fot. 25 |
 |
| fot. 26 |
 |
| fot. 27 |
 |
| fot. 28 |
 |
| fot. 29 |
 |
| fot. 30 |
 |
| fot. 31 |
 |
| fot. 32 |
 |
| fot. 33 |
 |
| fot. 34 |
 |
| fot. 35 |
 |
| fot. 36 |
 |
| fot. 37 |
 |
| fot. 38 |
 |
| fot. 39 |
 |
| fot. 40 |
 |
| fot. 41 |
 |
| fot. 42 |
 |
| fot. 43 |
 |
| fot. 44 |
 |
| fot. 45 |
 |
| fot. 46 |
 |
| fot. 47 |
 |
| fot. 48 |
 |
| fot. 49 |
 |
| fot. 50 |
 |
| fot. 51 |
 |
| fot. 52 |
 |
| fot. 53 |
 |
| fot. 54 |
 |
| fot. 55 |
 |
| fot. 56 |
Renowacja
Cmentarz został ogrodzony, posiada furtkę wejściową. Na jego terenie zamontowano tablicę informacyjną zawierającą błąd. Obecnie (od 2014) furtka jest zamknięta na klucz. Można go zdobyć kontaktując się z Urzędem Miasta i Gminy albo u sołtysa. Zieleń jest okresowo koszona. Działań na nagrobkach raczej nie przeprowadzano. Jeden z krzyży został zabrany do soleckiego muzeum miejskiego, a na jego miejscu znajduje się dziś krzyż drewniany. Ze zdjęć z Planu Odnowy Miejscowości wynika, że działań porządkowych dokonywano przed 2008.
W 2018 przewróciło się drzewo będące symbolem cmentarza.
Osadnictwo w Przyłubiu
Historia
Przyłubie to olęderska kolebka Kujaw. Tu za sprawą braci Przyłubskich, ówczesnych właścicieli wsi, pojawili się najwcześniej. Kontrakt spisano w Toruniu 3 stycznia 1594 r. Protestanci z Przyłubia, w tym menonici wyparci czasem przez ewangelików uczęszczali do parafii w Solcu Kujawskim od 1834 r. Przedtem musieli udawać się aż do Bydgoszczy. Na miejscu prawdopodobnie od samego początku, a na pewno od I poł. XVII w. istniała szkoła pełniąca funkcję domu modlitwy. Z zapisków wynika, że mieszkańcy w XVII w. przedostawali się na drugą stronę Wisły do Górska gdzie dokonywano chrztów i pochówków. Ewangelicy stanowili zdecydowana większość mieszkańców Przyłubia Niemieckiego, które od zachodu graniczyło z Przyłubiem Polskim. Wg pierwszego spisu powszechnego z 1921 r. było ich 84%. Inne niemieckie nazwy Przyłubia prócz Deutsch Przylubie, Weichselthal (1906-1939 i 1939-1942), Weichseltal (1942-1945). Pojawia się też nazwa Grodzyna, Grätz an der Weichsel. Na podstawie dostępnej mapy z 1890 wynika, że była to część Przyłubia, a Weichselthal to nazwa już wówczas używana.
Ludzie
Pierwsi osadnicy, którzy podpisali kontrakt z braćmi Przyłubskimi w 1594: Mateusz Becker, Herman Berenths, Mateusz Kloss, Jacob Daniel, Jurgen Knoff, Johann Otte, Hans Otte
Księga strat z I wojny światowej zawiera następujące nazwiska: Behnke, Breitzke, David, Finger, Firchau, Gerth, Gollnick, Griebe, Hess, Jabs, Jahnke, Kazick, Kruger, Kusinski, Lehmann, Pansegrau, Petrich, Piochowski, Rentz, Scheerer, Schroder, Stange, Stein, Wilschewski, Windmuller
Księga adresowa z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Finger (gospodarz), Griebe (gospodarz), Kamieński (szewc), Lange (gospodarz), Merschel (zajazd), Mitschke (gospodarz, cegielnia), Pawlak (krawiec), Voelkner (gospodarz)
Źródła i opracowania:
- P36 S26 I Kabat, WIG, 1:25 000, 1933.
- Gemeindelexikon die Regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Oppeln : auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 1. Dezember 1910 und anderer amtlicher Quellen, Berlin, 1912, s. 6-7 (Reg. Bromberg).
- Z. Guldon, R. Kabaciński, Przywileje lokacyjne Przyłubia z lat 1359-1594, "Dokumenty do dziejów Kujaw i ziemi dobrzyńskiej XIV - XIX w", 1974.
- Historia Przyłubia, http://przylubie.blogspot.com/p/historia-przyubia.html
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1436.
- Plan Odnowy miejscowości Przyłubie na lata 2008-2015, 2008, http://www.bip.soleckujawski.pl/dokumenty/uchwala_plan_odnowy_przylubie_2008.pdf
- P. Rudolf, Z historii Solca Kujawskiego i okolicznych wsi, 2003.
- E. Schmidt, Geschichte des Deutschtums in Lande Posen unter polnischer Herrschaft, Bromberg: Mitteler'lche Buchhandlung, 1904, s. 319.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 5.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. IX, s. 217.
- Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Solec Kujawski. Część druga. Kierunki rozwoju, Solec Kujawski, 2008, s. 26, 39.
- Uebersicht der Bestandtheile und Verzeichniss aller Ortschadten des Bromberger Regierungsbezirks, 1818, s. 19.
- Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks : mit einer geographisch-statistischen Übersicht derselben, Bromberg: Gruenauer, 1833, s. 6.
- Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 10-12.
- A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen. Posen: W. Decker, 1898, s. 367.
