Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
Opis cmentarza

Położenie
Cmentarz położony w polu na zachód od centrum wsi. Jedziemy drogą wojewódzką nr 240 w kierunku Tucholi i w Przysiersku skręcamy w lewo na skrzyżowaniu tuż za drogowskazem w lewo informującym o skręcie do Bukowca (naprzeciwko przystanku PKS). Potem cały czas jedziemy tak jak prowadzi nas droga aż do rozwidlenia z krzyżem gdzie wybieramy drogę po lewej stronie. Docieramy do punktu, w którym po lewej mamy żółty dom, a po prawej brzozę, a przy niej nieutwardzoną drogę. Stąd widać już charakterystyczny cmentarny zagajnik. Cmentarz sąsiaduje od południa ze ścieżką, a z pozostałych stron z polem uprawnym.
Podstawowe informacje
Data założenia | istniał już przynajmniej w 1875 |
Wyznanie | ewangelicki |
Ówczesna parafia | Bukowiec (od 1855), Świecie (1773-1855); kaplica w Bukowcu istniała od 1788, od 1821 był filią Świecia |
Status | nieczynny |
Powierzchnia | ~ 0,15 ha |
Nr działki | 17 |
Kształt | zbliżony do kwadratu |
Najstarszy zachowany nagrobek | ? |
Istniejąca dokumentacja | APE Malbork, ARK, sygn. 1825, [Cmentarz ewangelicki w Heinrichsdorf - Przysiersku, powiat Świecie - sprawy nadzoru administracyjnego i organizacji], 1875-1891; APE malbork, ARK, sygn. Der evangelischen Kirchhof in Heinrichsdorf [früher Przysiersk], 1880-1882 |
Zagrożenia | śmieci, splantowanie |
Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
Data zamknięcia, likwidacji | 1945?, - |
Roślinność
Drzewa | kasztanowiec, klon, akacja, … |
Krzewy | lilak, … |
Inne | trawa, pokrzywy, konwalia, barwinek, bluszcz… |
Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza czytelny. Brak danych o alei.
Nagrobki i inne elementy
Nagrobki | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
Cippusy | NIE | - | - | - | - |
Grobowce | NIE | - | - | - | - |
Krzyże | NIE | - | - | - | - |
Obeliski | NIE | - | - | - | - |
Mogiły obmurowane | TAK | > 10 | I poł. XX w. | lastryko, beton | - |
Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
Postumenty | TAK | 3 | I poł. XX w. | beton, piaskowiec | 1 tablica, 1 dąbek i podstawa pod krzyż |
Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
ŁĄCZNIE | >11 stanowisk | ||||
Elementy | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | wg mapy z 1900 posiadał ogrodzenie |
Brama | NIE | - | - | - | - |
Kościół | NIE | - | - | - | - |
Kaplica | NIE | - | - | - | - |
Inne | NIE | - | - | - | - |
Inskrypcje
Galeria zdjęć
fot. Kornel Pleskot, 2016
Renowacja
Nie przeprowadzono.
Osadnictwo w Przysiersku
Historia
Najstarsze pisemne informacje o Przysiersku pochodzą z 1326 roku. Wiadomo, że w 1351 Zakon Krzyżacki nadał wieś Janowi Klukow i jego spadkobiercom. Skądinąd wiadomo, że historia tutejszej parafii sięga przynajmniej XV wieku. A zatem Przysiersk był wsią o mieszanym charakterze własności: część włók należała do kościoła, część do rycerstwa, a część do gburów. Po II pokoju toruńskim Przysiersk stał się wsią królewską. Ziemia podzielona była na część gburską, sołtysią, kościelną i lemańską. Rozwojowi zaszkodził mocno potop szwedzki gdyż niemal cała wieś została wyludniona. Tuż po zaborze pruskim w 1773 wchodził w skład dóbr generałowej Czapskiej (nie podano czy chodzi o całą wieś, czy o folwark).
Sam kościół jako budynek murowamy został wybudowany w 1821 roku.
Wzmianki o szkole pojawiają się już w 1583 roku. Wraz z zaborem powstał obowiązek posyłania dzieci do szkół. W 1780 nauczał organista wraz z żoną. Nowy budynek powstał w 1865. Szkoła miała charakter bezwyznaniowy i wraz z odzyskaniem niepodległości przez Polskę placówka stała się polską szkołą powszechną.
Miejscowi protestanci podlegali pod parafię ewangelicką w Bukowcu. W 1868 stanowili 34% społeczności. Według akt archiwalnych cmentarz istniał już przynajmniej od 1875 roku. Pierwszy spis powszechny wykazał, że społeczność ewangelików skurczyła się do 10% w 1921 roku. Szkoła dla ewangelików mieściła się w okresie międzywojennym w Plewnie.
Ludzie
Lista strat w I wojnie światowej zawiera następujące nazwiska: Abschinski, Alfutowski, Arczyński, Baumgart, Bielski, Braun, Brandt, Budzbon, Czydłowski, Dejanowski, Depka, Dittmann, Fiałkowski, Gackowski, Goncerzewicz, Gorecki, Gregor, Grzonkowski, Hahn, Jaake, Jagodzinski, Jahnke, Janikowski, Janicki, Janke, Jurkiewicz, Kanogowski, Karger, Kierpkowski, Kierszkowski, Kornowski, Kortas, Krause, Kruszynski, Kuberski, Kuligowski, Kuschkowski, Kuhn, Lietke, Litewski, Marcus, Masłonowski, Meger, Meyer, Mindykoski, Miotk, Mordawski, Nitz, Nowacki, Ochendalski, Pawełkowski, Piontkowski, Puzołowski, Rahn, Ratański, Rejmanczykowski, Rynkowski, Ruszkowski, Samuelewski, Sass, Scharff, Schirm, Szydłowski, Sieracki, Skibicki, Streich, Stremel, Suchomski, Świeżyński, Szulerecki, Szydłowski, Theuss, Tobolski, Wasielewski, Wesołowski, Weyda, Wilczewski, Wróblewski
Kalendarz nauczycielski z 1925 r.: Teofil Grzemski, Jan Żywek, Franciszka Moliusówna
Księga adresowa z 1928 r. wymienia następujące nazwiska: Afeldt (murarz), Dąbrowski (szewc), Bolesław Domachowski (właściciel ziemski, 118 ha), Gącerzewicz (szewc), Jurkiewicz (zajazd), Krakowska (wyszynk), Kierzkowski (sklep bławatny, murarz, rzeźnik, stolarz, szewc), Klarkowski (kowal), Manikowski (pszczelarstwo), Matuszewski (nabiał), Meger (cieśla), Merschel (piekarz), Mitręga (bednarz), Pahl (stolarz), Rynk (wyszynk), Osiński (wiatrak), Pawłowski (koszykarz, szczotkarz), Poznański (kołodziej), Pszczoliński (murarz), Sinoracki (murarz), Straszak (kowal), Wasielewski (krawiec, murarz), Wojda (krawiec, zajazd),
Bibliografia:
- 2575 Heinrichsdorf, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1900.
- J. F. Goldbeck, Volständige Topographie des Königreichs Preussen, Marienwerder, 1789, s. 175.
- A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 532-533.
- E. Jacobson, Topographisch-statistisches Handbuch für den Regierungsbezirk Marienwerder, 1868, s. 166-167.
- Kalendarz nauczycielski na rok 1925, Tuchola, 1924, s. 55.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1203.
- H. Maercker, Eine polnische Starostei und ein preußischer Landkreis. Geschichte des Schwetzer Kreises 1473-1873, Band II, "Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, 1886-1888, H. 17-19", s. 211-213.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 50.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. IX, s. 228.