Cmentarz ewangelicki - Psary

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

XHYjk5-nH4AuHQNIyUtIYszdktTC2TtlkjrDqepCpdFwjBXxf2aYRwDb6I460ko7Ndov0j9GNUw7KCHnwq8=w320

Opis cmentarza

polny.png chronione.png
Położenie

Cmentarz położony w polu na północy wsi, przy drodze. Z Chodcza kierujemy się ku Dąbrowicom. Po minięciu zielonej tabliczki oznajmującej nazwę wsi odmierzamy ok. 730 metrów. Cmentarz stoi bardzo blisko drogi. Ze wszystkich stron graniczy z polami uprawnymi bądź łąką.

Podstawowe informacje
Data założenia 1779
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Chodecz (od 1809, oficjalnie od 1817), Kowal (1800-1808)
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,37 ha
Nr działki 49
Kształt prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek I poł. XX w.
Istniejąca dokumentacja ?
Zagrożenia całkowita likwidacja, splantowanie
Stan zachowania FATALNY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji 1945?, -
Roślinność
Drzewa dąb, klon, olcha, …
Krzewy lilak, …
Inne barwinek, …

Układ zewnętrzny cmentarza czytelny. Układ wewnętrzny nieznany, brak informacji o alei, brak pomników przyrody.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Mogiły obmurowane TAK 1 I poł. XX w. beton -
Mogiły obmurowane z postumentem NIE - - - -
Mogiły ziemne ? - - - -
Pola grobowe NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Postumenty TAK 1 I poł. XX w. beton -
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Przyścienne NIE - - - -
Inne NIE - - - -
RAZEM > 2 stanowiska
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne TAK 1 XX w drewno resztki po paśniku
Inskrypcje - fot. Richard Steinke, 2008


Galeria zdjęć

fot. Tymoteusz Słowikowski, 2014

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9

Renowacja

Nie przeprowadzono.


Osadnictwo w Psarach

Historia

Wieś Psary istniała już przynajmniej w II połowie XVI wieku. Była własnością prywatną. Ówczesnymi właścicielami byli Piotr Psarski (lata 60. XVI w), potem Wróblewscy (lata 80. XVI w). W bliżej nieznanym okresie została opuszczona (potop?). Ponownego zasiedlenia dokonał właściciel Chodcza, a zarazem starosta przedecki Jakub Zygmunt Kretkowski (1740-1810). Dokładnie 28.03.1779 podpisał kontrakt na prawie olęderskim ze sprowadzonymi niemieckimi kolonistami luterańskimi zasiedlając tym samym dezertę (terenu opuszczony) Psary. Nowi przybysze zostali zwolnieni ze wszelkich opłat na 9 lat i otrzymali po 15 mórg ziemi. Wyznaczony został także teren na cmentarz i szkołę. O samej szkole brak wzmianki pośród wymienionych w pierwszej dekadzie XIX wieku. Informacja o niej pojawia się dopiero w 1829 jako szkole kantoralnej. W 1867 uczyło się w niej 42 uczniów, a do nauki służył drewniany budynek. W 1925 była to placówka trzyklasowa z niemieckim językiem nauczania, a od 1931 czteroklasowa. Po oddaniu do użytku nowego murowanego budynku w 1935 po niemiecku uczono jedynie języka niemieckiego i religii, reszta przedmiotów wykładana była po polsku, a placówka miała status polskiej szkoły powszechnej.
W 1921 roku ewangelicy stanowili 79% mieszkańców Psar. Podlegali pod parafię ewangelicką w Chodczu.

Ludzie

członkowie rady kościelnej z 1816: Martin Jeske, Michael Evert, Schulz
nauczyciel z 1829: Christian Schroeder
nauczyciel z 1831-1838: Andreas Gehler
nauczyciel z 1938: A. Glimm
uczniowie niemieccy z 1938: Zygfryd Missal (syn młynarza), Ewald Missal, Albeniusz Missal (syn rolnika), Alma Markward (córka rolnika), Juliusz Nickel

Mieszkańcy o nazwiskach: Badke, Breise, Buettner, Burchardt, Dahlke, Eschner, Ewert, Fritz, Gehler, Graenke, Harmel, Hartwich, Hinz, Holland, Ickert, Jeske, Kelm, Kienitz, Krebs, Kropp, Mertin, Meyer, Mierling, Missal, Patzer, Riske, Schroeder, Sommerfeld, Tiede, Tucholke, Wanke, Weger, Wruck


Bibliografia:

  1. 3928E Chodestch, 1:25 000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1941. comp.jpg
  2. M. Borucki, Ziemia kujawska pod względem historycznym, jeograficznym, archeologicznym, ekonomicznym i statystycznym, Włocławek, 1882, s. 154. comp.jpg
  3. A. Breyer, Deutsche Gaue in Mittelpolen, "Deutsche Monatshefte in Polen", Heft 10, 1935. Wersja elektroniczna 2006, s. 30. comp.jpg
  4. E. H. Busch, Beitrage zur Geschichte und Statistik des Kirchen und Schulwesens der Ev.-Augsburg. Gemeinden im Konigreich Polen, Leipzig, 1867, s. 208.
  5. Dziennik na rok szkolny 1938/39, dziennik szkoły w Psarach, http://www.bmzch.pl/historia/dziennik-szkolny-psary.html
  6. J. Kłaczkow, Rozwój organizacyjny parafii ewangelickich na Kujawach Wschodnich w pierwszej połowie XIX wieku ze szczególnym uwzględnieniem Chodcza i Przedcza, "Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie", 2000, z. 14, s. 69, 77, 78.
  7. E. Kneifel, Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden der Kalischer Diözese, 1937, s. 91, 94, 95, 103, 104. comp.jpg
  8. Monumenta Historica Dioeceseos Wladislaviensis, t. 20, 1901, s. 79, 81. comp.jpg
  9. Osadnicy na ziemi chodeckiej, http://www.bmzch.pl/276-zapraszamy-na-spotkanie
  10. A. Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Wielkopolska, t. II, Warszawa, 1883, s. 22. comp.jpg
  11. Przez sześciesiąt lat… 1935-1995, zarys dziejów SP w Psarach, 1995, http://www.bmzch.pl/historia/dziennik-szkolny-psary.html
  12. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 1, m. st. Warszawa, woj. warszawskie. Warszawa: GUS, 1925, s. 204. comp.jpg
  13. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. IX, s. 245. comp.jpg

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License