Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
Opis cmentarza


Położenie
Cmentarz położony w niewielkim lasku na północ od centrum wsi. Jedziemy drogą wojewódzką nr 252 od strony Dąbrowy Biskupiej. Po minięciu zielonej tablicy informacyjnej z napisem Radojewice skręcamy w pierwszą drogę w prawo (po lewej kapliczka maryjna). Następnie ok. 700 m. do skrzyżowania przy lesie gdzie skręcamy w lewo. Po ok. 100 m. po lewej stronie przy drodze znajduje się cmentarz.
Podstawowe informacje
Data założenia | k. XIX w. (prawdopodobnie 1897) |
Wyznanie | ewangelicki |
Ówczesna parafia | Radojewice (od 1894), Konary-Dziewia jako filiał Dąbrowy Biskupiej (1893-1894), Dąbrowa Biskupia (od 1857-1893), przedtem Inowrocław (od 1804 r.) |
Status | nieczynny |
Powierzchnia | ~0,16 ha |
Nr działki | na terenie działki nr 29 |
Kształt | prostokąt |
Najstarszy zachowany nagrobek | I poł. XX w. |
Istniejąca dokumentacja | ? |
Zagrożenia | śmieci, zniesienie cmentarza, składowanie odpadów |
Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
Data zamknięcia, likwidacji | 1945, - |
Roślinność
Drzewa | dąb, klon, sosna, … |
Krzewy | lilak, grochodrzew, … |
Inne | barwinek |
Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Starodrzew w większości niezachowany. Brak informacji co do istnienia alei. Układ cmentarza częściowo czytelny.
Nagrobki i inne elementy
Nagrobki | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
Cippusy | NIE | - | - | - | - |
Grobowce | NIE | - | - | - | - |
Krzyże | NIE | - | - | - | - |
Obeliski | NIE | - | - | - | - |
Mogiły obmurowane | TAK | > 20 | I poł. XX w. | lastryko, beton, sztuczny kamień | |
Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
Pola grobowe | TAK | 1 | I poł. XX w. | lastryko, beton | w środku jedna mogiła |
Postumenty | TAK | >3 | I poł. XX w. | lastryko beton | przy mogiłach i wolnostojące |
Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
ŁĄCZNIE | >20 stanowisk | ||||
Elementy | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
Brama | NIE | - | - | - | - |
Kościół | NIE | - | - | - | - |
Kaplica | NIE | - | - | - | - |
Inne | NIE | - | - | - | - |
Inskrypcje
Brak informacji o pochówkach osób znanych i zasłużonych. Znaleziona tablica INS. 1 poświęcona była sołtysowi sprzed I wojny światowej z małżonką.
Galeria zdjęć
fot. Karolina Falleńczyk, 2015
Renowacja
Nie przeprowadzono.
Osadnictwo w Radojewicach.
Historia
Wieś rycerska, potem szlachecka, której pierwszymi właścicielami byli Radojewscy - wzmianka z 1407 r. Następnie władali nimi Zakrzewscy, Brzezińscy, Trzcińscy, Gieszewcy, również Radojewscy którzy pojawiają się wśród właścicieli jeszcze raz w XVI w. W 1829 r. Andrzej Zakrzewski sprzedał je Fryderykowi Schmettau, w którego rękach znajdowały się do 1843 r. Kolejnym i ostatnim właścicielem został Fryderyk, hrabia Solms-Tecklenburg z Roesa. W 1893 r. majątek został sprzedany Pruskiej Komisji Osadniczej, która rozparcelowała ziemię i sprowadziła kolonistów niemieckich. Osadzono ich w latach 1897-1900, a w 1902 i 1907 poszerzono wykupiony areał. Do okręgu ziemskiego należał pobliski folwark Popowo.
Tradycja protestancka sięga XVI w. Wówczas istniał kościółek braci polskich pobudowany za pozwoleniem Radojewskich i Brzezińskich - protestantów. Był to mały epizod gdyż przez większość czasu istnienia wieś zamieszkana była przez katolików. Do czasów komisji kolonizacyjnej ewangelicy stanowili najwyżej 22% mieszkańców. W 1910 r. protestanci stanowili 84% ludności. Po odzyskaniu niepodległości w pierwszym spisie powszechnym zanotowano ich 67%. Intensywna kolonizacja niejako powodowała potrzebę utworzenia nowej parafii ewangelickiej. Powstała w 1894 r., a budowę kościoła ukończono w 1901 r. Była to samodzielna parafia wyodrębniona z gminy ewangelickiej w Dąbrowie Biskupiej z filiałem w Konarach-Dziewiach. Budowę świątyni sfinansowała komisja kolonizacyjna podobnie jak szkoły ewangelickiej i pastorówki. Kościół został rozebrany w 1970 r.
Istniejący przed wykupieniem folwark specjalizował się w hodowli bydła. Dwór został prawdopodobnie wybudowany ok. 1890 r.
Ludzie
W księdze adresowej z 1903 r. wymieniono nazwiska: Ast, Benzin, Becker, Berger, Bleuel, Bohn, Bowenkamp, Budde, Eiser, Friedrich (sołtys - patrz INS. 1), Finis, Gutermuth, Hempel, Hutschenreiter, Jojade, Jordan, Keller, Klawon (nauczyciel), Koch, Marquardt, Melke (pastor), Menze (karczma), Mierze, Neumann, Ortmann, Schaefer, Schwitalla (żandarm), Strauch, Timm, Wefel, Wurtz, Zabel
Lista strat z I wojny światowej zawiera nazwiska: Borkowski, Cilinski, Derkowski, Eisser, Finis, Fronczak (Franczak), Jankowski, Kaminski, Konopinski, Kreuzelewski, Marcinaiak, Nalewalski, Paczkowski, Patyk, Piasecki, Polacki, Schulz, Skonieczny, Smolinski, Stafel, Wawrzyniak, Weber, Zelinski, Ziębiński
W księdze adresowej Polski z 1928 r. wymieniono nazwiska: Grobleski (kołodziej), Jaskólski (wiatrak), Kuhn (kołodziej), Schneider (młyn, wiatrak), Schroder (akuszerka, krawiec), Szotkiewicz (szewc), Wask (karczma), Zabel (młyn)
W księdze adresowej z 1941 r. wymieniono następujące nazwiska: Buls (karczma), Kistler (kowal)
Bibliografia:
- 3276 Freitagsheim, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1910.
- Adressbuch für die Stadt Inowrazlaw und die Kreise Inowrazlaw und Strelno, Inowrazlaw: Kujawischer Bote, 1903, s. 169-169.
- Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 196.
- Die Geschichte, die wirtschaftliche und die kulturelle Entwickelung des Kreises Hohensalza bis zum Jahre 1911, Hohensalza: Lehmann, 1911, 82-85, 90-91, 716, 738.
- Gemeindelexikon die Regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Oppeln : auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 1. Dezember 1910 und anderer amtlicher Quellen, Berlin, 1912, s. 22-23. (Reg. Bromberg).
- Historia Radojewic na stronie Urzędu Gminy Dąbrowa Biskupia, http://dabrowabiskupia.pl/content.php?mod=sub&cms_id=25&lang=pl&p=p2&s=s15 [dostęp: 19.05.2015]
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1438.
- K. Podczaska, Wieś z bogata historią, cz. 1, http://www.ino-online.pl/n.php?wiadomosc=20261&nr=1 [dostęp: 19.05.2015]
- Radojewice na PolskieZabytki.pl, http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/1575/Radojewice/ [dostęp: 19.05.2015]
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 23.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. IX, s. 391.
- Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 98-99.
- A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen. Posen: W. Decker, 1898, s. 206-207.