Cmentarz ewangelicki - Radońsk II

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

brak cm na starych mapach

Opis cmentarza

las.png
Położenie

Cmentarz położony w lesie na południowy zachód od centrum wsi przy leśnym trakcie prowadzącym w kierunku Zakrzewka. Stojąc na skrzyżowaniu dróg prowadzących w kierunkach na Iłowo, Lutowo i Wiśniewę wybieramy tę na Iłowo. Po ok. 220 metrach skręcamy w las i dalej prosto ok. 260 m. Cmentarz stoi przy trakcie po prawej stronie. Od wschodu sąsiaduje z drogą, którą dojechaliśmy, a z pozostałych stron z karczowiskiem.

Podstawowe informacje
Data założenia p. XX w.*
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Stare Gronowo (od 1657). Od 1722 Stare Gronowo - Batorowo - Myśligoszcz
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,07 ha
Nr działki nie wyodrębniono, na terenie 195/5LP
Kształt zbliżony do kwadratu
Najstarszy zachowany nagrobek ?
Istniejąca dokumentacja Karta cmentarza, oprac. T. Swat, s. a.
Zagrożenia śmieci, dewastacja, wchłonięcie przez las
Stan zachowania PRZECIĘTNY, Typ VIb
Data zamknięcia, likwidacji ?, -

[*] niestety cmentarz nie jest zaznaczony na żadnych starych mapach (Messtischblatt, Grossblatt, WIG). Nie ma go na mapie z 1893 ani na wszelkich innych. Bank Danych o Lasach informuje, że działka cmentarna należy do Nadleśnictwa Lutówko, a świerki wg danych z 2016 mają 101 lat. Pozwala to przypuszczać, że cmentarz mógł powstać ok. 1915 roku aczkolwiek nie mamy pewności, czy świerki nie zostały sadzone ileś lat po założeniu cmentarza.

Roślinność
Drzewa sosna, świerk, …
Krzewy lilak, …
Inne …

Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza czytelny - krawędzie obsadzone świerkami.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Mogiły obmurowane TAK 18 I poł. XX w. lastryko, beton
Mogiły ziemne TAK ? ? - -
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Pola grobowe NIE - - - -
Postumenty NIE - - - -
Przyścienne NIE - - - -
ŁĄCZNIE 18 stanowisk
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne NIE - - - -
Inskrypcje

Nie znaleziono.

Galeria zdjęć

fot. Michał P. Wiśniewski, 2016

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9

fot. Karta cmentarza, oprac. T. Swat, s. a. (prawdopodobnie k. lat. 80. XX w.)

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5

Renowacja

Karta cmentarna z najprawdopodobniej końca lat 80. XX wieku wspomina, że tylko 1 mogiła jest dobrze utrzymana (na 10 znalezionych). Przeprowadzający inwentaryzacje wnioskował o likwidację cmentarza z pozostawieniem tablicy informacyjnej o charakterze tego miejsca. Współcześnie cmentarz połozony jest na terenie należącym do Nadleśnictwa Lutówko, które zapewne jest opiekunem cmentarza. Nie ma tam wcale śmieci, jedynie zużyte znicze. Również i w 2016 jedna z mogił obmurowanych wyróżniała się szczególną opieką.

Osadnictwo w Radońsku

Historia

Najwcześniejszą wzmiankę o istnieniu Radońska notujemy w 1432 roku. Od początku była to wieś sołecka wchodząca w skład klucza sypniewskiego. W 1695 roku mieszkańcy otrzymali prawo dożywotniej dzierżawy ziemi od Ludwiki Działyńskiej (właścicielki majątku Sypniewo). Reces uwłaszczeniowy z mieszkańcami zawarto w 1845.
Radońsk był jedną z najsilniej zdominowanych przez protestantów wsi - zarówno za czasów zaboru pruskiego, jak i w okresie międzywojennym. Pierwszy spis powszechny z 1921 mówi o 85% ewangelików, a statystyki z 1938 wyszczególnia 72% obywateli narodowości niemieckiej. O istnieniu domu modlitwy, a zarazem szkoły ewangelickiej dowiadujemy się z wizytacji parafialnej z 1766. Nie do końca jasna jest przynależność parafialna Radońska odnośnie ewangelików. Katolicy "od zawsze" związani byli z parafią w Sypniewie. Ewangelicy podobno jeszcze w 1853 podlegali pod zbór w Więcborku, by potem przejść pod parafię ewangelicką w Starym Gronowie. Trochę to dziwne ponieważ Stare Gronowo to jedna z najstarszych parafii ewangelickich powstała w 1657. Według dostępnych danych statystycznych sąsiadujące Jazdrowo i Iłowo zostały przypisane do Sypniewa z chwilą ukonstytuowania się tam nowej parafii ewangelckiej w 1888, a Radońsk położony jeszcze dalej od Starego Gronowa nadal miał pod niego podlegać. Spis z 1910 przynosi jeszcze dziwniejszą informację, a mianowicie że Radońsk podlega pod Batorowo, które położone jest jeszcze dalej niż Stare Gronowo. Wobec faktu utworzenia w Iłowie filiału parafii ewangelickiej w Sypniewie w 1904 ta informacja jest kuriozalna. Musimy także wziąć pod uwagę fakt, że po odzyskaniu niepodległości przez Polskę przebieg granicy-polsko niemieckiej zostawił macierzystą parafię w Starym Gronowie poza Polską, a zatem najprawdopodobniej mamy tutaj do czynienia z błędem i Radońsk również musiał najpóźniej w 1919 zostać przypisany do Sypniewa.

Ludzie

Lista strat z I wojny światowej: Amenda, Bettin, Boeck, Bromund, Borger, Bottcher, Golz, Jahnke, Kalinke, Knaak, Kohlmeyer, Komossa, Kriegel, Marquardt, Meyer, Mrozinski, Polskowski, Reetz, Rutkowski, Schauer, Schmidt, Schopinski, Schubinski, Stolp, Teske, Westphal, Wille, Winter

Nauczyciele w 1925: Gertruda Schewe

W księdze adresowej z 1928 r. wymieniono nazwiska: Świt (kowal)

Bibliografia:

  1. E. Calier, Powiat nakielski w XVI stuleciu. Szkic geograficzno-historyczny, Poznań: W. Simon, 1886, s. 36. comp.jpg
  2. J. Dorawa, Szkice z dziejów wsi podsępoleńskich, [w:] "Dzieje Sępólna Krajeńskiego" pod red. Z. Biegańskiego, 2010, s. 523-524.
  3. J. F. Goldbeck, Volständige Topographie des Königreichs Preussen, Marienwerder, 1789, s. 136. comp.jpg
  4. A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 487-488. comp.jpg
  5. Informacje o Radońsku na stronie powiatu sępoleńskiego, https://www.powiat-sepolno.pl/444,radonsk
  6. E. Jacobson, Topographisch-statistisches Handbuch für den Regierungsbezirk Marienwerder, 1868, s. 10-11. comp.jpg
  7. Kalendarz nauczycielski na rok 1925, Tuchola, 1924, s. 50. comp.jpg
  8. Karta cmentarza, oprac. T. Swat, s. a. (prawdopodobnie koniec lat 80. XX w.)
  9. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1189. comp.jpg
  10. A. Lambeck, Geschichte der Begründung und des Wachsthums der Reformation in Westpreußen, 1850, s. 165. comp.jpg
  11. W. Librowski, Repetytorium akt wizytacji kanonicznych dawnej Archidiecezji Gnieźnieńskiej. Część 2, akta przechowywane w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie. Zeszyt 1, sygnatury 1-20: akta z lat 1608-1767, "Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne", 1976, t. 32, s. 152.
  12. A. Mietz, Archidiakonat kamieński archidiecezji gnieźnieńskiej. Struktura terytorialna i stan kościołów w czasach staropolskich 1512-1772, Włocławek: Lega, 2005, s. 103.
  13. F. W. F. Schmidt, Der Der Kreis Flatow in seinem gesammten Beziehungen, Thorn, 1867, s. 284. comp.jpg
  14. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 42. comp.jpg
  15. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. IX, s. 434. comp.jpg
  16. M. Wojciechowski, Powiat sępoleński w latach 1920-1939, 2009, s. 147.
cmentarzewangelickiradonsk
wersja strony: 1, ostatnia edycja: 18 May 2017 09:18
Edytuj Oceń (0) Tagi Historia Pliki Drukuj Narzędzia + Opcje
O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License