Cmentarz ewangelicki rodowy - Antoniewo (Kałęczyn)

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

VMsywqpdwzQLMH4Dz3vZiwjVL6uXqVP9i8znhe_SAnZZGTzsLT2ldTYrjyh5BQYGDCeAojTagxiYwQbCY6Y=w320

Opis cmentarza

polny.png smieci.png rodowy.png
Położenie

Cmentarz położony w polu, w odległości ok. 60 metrów od szosy, naprzeciwko gospodarstwa nr 16.

Podstawowe informacje
Data założenia XIX w.
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Nieszawa (od 1838 r.)
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,06 ha
Nr działki niewyodrębniona, na terenie 24
Kształt kwadrat
Najstarszy zachowany nagrobek 1858
Istniejąca dokumentacja ?
Zagrożenia zaoranie cmentarza, śmieci
Stan zachowania BARDZO ZŁY, Typ III
Data zamknięcia ?, ?
Roślinność
Drzewa -
Krzewy grochodrzew, …
Inne trawa

Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza zatarty. Brak informacji o istnieniu alei. Przed wycięciem drzew rosły tu akacje.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mogiły obmurowane NIE - - - -
Mogiły obmurowane z postumentem NIE - - - -
Mogiły ziemne NIE - - - -
Pola grobowe TAK 1 1858? żeliwo tylko tablica żeliwa
Krzyże NIE - - - -
Postumenty TAK 2 ? piaskowiec, beton resztki postumentów
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Płyty poziome TAK 2 ? piaskowiec, beton resztki 2 rozbitych płyt
Przyścienne NIE - - - -
Inne NIE - - - -
RAZEM 5 stanowisk
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - rozebrany
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne TAK 1 ? drewno resztka krzyża cmentarnego

Na cmentarzu spoczywa m. in. żona właściciela majątku Przywieczerzyn, Amelia Jaxa-Kwiatkowska z domu Kitzmann (córka właścicieli Kałęczyna i poprzednich właścicieli Przywieczerzyna).

Inskrypcje


Galeria zdjęć

fot. Józef Nowakowski, 2017

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8

fot. Tymoteusz Słowikowski, 2014

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8

Renowacja

Nie przeprowadzono.W 2017 roku właściciel pola postanowił zaorać cmentarz. Dzięki panu Józefowi Nowakowskiemu, nauczycielowi z Bądkowa, nie doszło do całkowitego zniszczenia naziemnej warstwy miejsca pochówku. Po wycięciu drzew i większości krzaków i rozpoczęciu orania na światło dzienne wyszła żeliwna tablica wystawiona na pamiątkę żony Dominika Jaxy Kwiatkowskiego (właściciel majątku Przywieczerzyn), Amelli z domu Kitzmann (córka właścicieli majątku Kałęczyn i poprzednich właścicieli majątku Przywieczerzyn).


Osadnictwo w Antoniewie (dawn. Kałęczyn)

Historia

Zarys historii Antoniewa opracowany przez Pana Józefa Nowakowskiego

To obecnie niewielka, licząca zaledwie 42 mieszkańców1 sołecka wieś w gminie i parafii Bądkowo, nosząca w początkach swego istnienia nazwę Kałęczyn, znacznie rzadziej Kawęczyn lub Chrząszczewo. Od początku XVI wieku wieś Kałęczyn była wzmiankowana wielokrotnie w MHDW2, co pozwala między innymi prześledzić ewolucję zmian łacińskiej nazwy tej miejscowości. Tylko w okresie od 1527 do 1598 r. w aktach wizytacji widnieje jako: Calaczino, Kalięczino, Kalączino, Calączino, Kalaczino, Caleczino, Kałeczyno i Kaleczyno.
Po raz pierwszy w dokumentach pojawia się jako Calancyno w parafii Bantkowo w roku 1489 w lustracji poradlnego i rejestrze łanów województw brzesko-kujawskiego i inowrocławskiego: 3 mansi possesionati, ex qui bus census per 20 gr, solvitur, item deserti 4 mansi, premium 13. W XVI w. kapituła włocławska przekazała te dobra Sylwestrowi Kretkowskiemu. W latach 1560-1582 wieś należała do Feliksa Chrząszczewskiego4. Wieś pozostawała w posiadaniu Chrząszczewskich aż do końca XVIII w. W roku 1789 wieś należała do braci Dyonizego i Leonarda. To dlatego jak należy sądzić, od nazwiska ówczesnych właścicieli, wieś nazywano też Chrząszczewo.
W 1634 roku, według rejestru podymnego, należąca do Chrząszczewskiego wieś Kalęczyno miała 6 dymów, z których opłacano 9 florenów podatku, ale w 1662 były tu już tylko 4 dymy, zaś w 1775 roku 5 dymów5. W 1674 według rejestru pogłównego wieś zamieszkiwało zaledwie 6 plebejuszy (opłacano 6 florenów podatku), natomiast w 1779 roku było tu 43 mieszkańców6. Jako Kałenczyno znajduje się na mapie sporządzonej w 1790 roku przez Karola Pertheesa, na której wyraźnie zaznaczono usytuowanie wsi nad Bachorzą, przy drodze łączącej tę wieś z Wysocinem. Kałęczyn był wymieniany w połowie XIX w. przy opisach trasy przebiegu kanału Bachorze, wykopanie którego rozpoczęto jeszcze w roku 1827, a wznowiono w 1857. Stąd wiadomo, że na odcinku miedzy wsiami Kałęczyn, a Lekarzewice przypadała najmniejsza szerokość Bachorzy, wynosząca zaledwie 35 prętów, podczas gdy najszersza między sąsiednią wsią Michałowo i Bronisław aż 82 pręty7. W 1881 r., w spisie majątków ziemskich powiatu nieszawskiego wieś Kałęczyn mająca 372 morgi nowopolskie była własnością Albrechta8. W Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich podano, że pod koniec XIX w. była to wieś i folwark w powiecie nieszawskim, w gminie i parafii Bądkowo, oddalone od Włocławka i Wisły 14 wiorst. Obszar folwarku wynosił wówczas 362 mórg, z tego grunta orne i ogrody stanowiły mórg 308, łąki mórg 11, pastwiska mórg 27, lasy mórg 7, zaś nieużytki i place mórg 9. Były tu 4 budynki murowane i 4 drewniane, a przez południowa stronę tej wsi przepływał kanał Bachorze9. Na początku XIX wieku posiadała go ewangelicka rodzina Kitzmann, spowinowacona po kądzieli z rodzinami Kunkel i Gregor10 (znanymi nam z pobliskiej Bachórki). W latach 80. XIX wieku Kałęczyn był już w rękach rodziny Albrecht. To w niewielkim Kałęczynie urodził się w 1884 r. Karol Wilhelm Albrecht, z zawodu cukiernik, który podczas I wojny światowej w Warszawie założył słynną kawiarnię „Mała Ziemiańska”, która w okresie międzywojennym stała się popularnym miejscem spotkań artystów i literatów11.
Nie udało się póki co ustalić kiedy po raz pierwszy pojawiła się nazwa Antoniewo i z jakim Antonim (być może synem któregoś z właścicieli lub dzierżawców Kałęczyna) należałoby ją powiązać. Od początku XX wieku obydwie nazwy miejscowości: Antoniewo i Kałęczyn były używane nie tylko zwyczajowo przez zamieszkujących te wsie mieszkańców, ale obydwie stanowiły już urzędowe, a więc oficjalne nazwy. Potwierdzenie tego stanu rzeczy znajdujemy w opracowaniu ks. F. Buchalskiego, poświęconym dziejom kościoła i parafii w Bądkowie, gdzie w wykazie osób ofiarujących pieniądze na rozbudowę parafialnej świątyni wymienione zostały nazwiska 9 mieszkańców Antoniewa oraz 5 mieszkańców Kałęczyna. Antoniewo i Kałęczyn jako dwie różne wsie leżące w gminie Bądkowo w powiecie nieszawskim i województwie warszawskim widnieją też w skorowidzu miejscowości II Rzeczypospolitej oraz Skorowidzu miejscowości województwa pomorskiego z 1938 roku. W 1935 r. w wykazie gromad gminy Bądkowo gromadę Antoniewo tworzyły: wieś Antoniewo, wieś Kałęczyn, Kałęczyn nr 1, i folwark Kałęczyn12. W 1948 r. po utworzeniu gromad jako jednostek podziału gmin, gromadę Antoniewo tworzyły dwie wsie: Antoniewo i Kałęczyn. W późniejszym czasie w dokumentach widnieje już tylko Antoniewo, zaś Kałęczyn stał się miejscowością o charakterze zwyczajowym. Jeszcze na mapie z 1975 roku widnieją obydwie miejscowości, ale dziś, choć w świadomości mieszkańców nazwa Kałęczyn jeszcze funkcjonuje, zwłaszcza u starszego pokolenia, to oficjalnie urzędową nazwą jest już tylko Antoniewo. Stało się tak w 2009 r. gdy Kałęczyn, starszy historycznie został włączony do dużo młodszej miejscowości Antoniewo, podobnie jak pobliska Bachórka sięgająca swymi początkami XIV wieku, włączona do Kryńska powstałego w połowie XIX wieku13

Według pierwszego spisu powszechnego z 1921 w Kałęczynie nie mieszkały żadne osoby wiary ewangelickiej.

Ludzie

Georg Adalbert Kunkel ożenił się w Rostrzębowie pod Kcynią z kobietą z domu Gregor. Posiadali 5 dzieci, w tym:
1) Anna Kunkel (1773 - ?) - wyszła za mąż za Stefana Kitzmanna, właściciela Przywieczerzyna i Kałęczyna
2) Piotr Kunkel (1781 - ?)- właściciel Dąbrówki

Ad 1)
Z małżeństwa Anny Kunkel i Stefana Kitzmanna pochodzą przynajmniej 2 dzieci
- Amelia Julia Kitzmann (1806-1858), która wyszła za mąż za Dominika Jaxę-Kwiatkowskiego i pochowana została w Kałęczynie.
- Anna Augusta Kitzmann, która wyszła za mąż w 1830 za Pawła Kunkla, syna Piotra, patrz 2), tenże został założycielem linii mazowieckiej rodu Kunkel, z której pochodzi Pan Robert Kunkel udzielający nam cennych informacji.


Bibliografia:

  1. P38 S27 Osięciny, 1:25 000, Wojskowy Instytut Geograficzny, 1936. comp.jpg
  2. Antoniewo albo Kałęczyn Cmentarz … znowu, [w:] "…Byłem i widziałem…", 29.09.2012 comp.jpg
  3. APT Włocławek, Księgi metrykalne Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Nieszawie, sygn. 394/D, zgony z 1858, wpis nr 128.
  4. Informacje od Pana Roberta Kunkla.
  5. Informacje od Pana Józefa Nowakowskiego.
  6. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 1, M. St. Warszawa, województwo warszawskie. Warszawa: GUS, 1925, s. 96. comp.jpg

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License