Cmentarz ewangelicki rodowy - Grabowo

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

Przechwytywanie.PNG

Opis cmentarza

polny.png rodowy.png
Położenie

Cmentarz położony ok. 350 m. za centrum wsi przy drodze w stronę Topólna, w tym samym miejscu co kapliczka. Od wschodu graniczy z drogą, a z pozostałych stron z polem uprawnym.

Podstawowe informacje
Data założenia przynajmniej 1887
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Wałdowo (od 1904), Gruczno (1887-1904), Kokocko (1829-1887)
Status nieczynny
Powierzchnia 0,11ha
Nr działki nie wyodrębniono, na terenie działki nr 22/3
Kształt prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek 1887
Istniejąca dokumentacja -
Zagrożenia dewastacja, śmieci
Stan zachowania PRZECIĘTNY, Typ VIb
Data zamknięcia, likwidacji 1945?,
Roślinność
Drzewa jesion, klon
Krzewy lilak, …
Inne

Układ cmentarza czytelny. Aleja wtórna.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce TAK 1 k. XIX w. cegła -
Krzyże NIE - - - -
Mogiły obmurowane TAK 6 I poł. XX w. lastryko, beton -
Mogiły ziemne NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Pola grobowe NIE - - - -
Postumenty TAK 2 IV ćw. XIX w. - I poł. XX w. beton, piaskowiec w tym 1 podstawa pod krzyż
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Przyścienne NIE - - - -
RAZEM 9
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Krzyż NIE - - - -
Inne TAK 1 1615 ? kapliczka

Na cmentarzu pochowano członków rodziny Steinmeyer, właścicieli majątku Grabowo w latach 1885-co najmniej 1923

Inskrypcje - fot. Michał P. Wiśniewski, 2015;


Galeria zdjęć

fot. Michał P. Wiśniewski, 2015
{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 16
{$caption}
fot. 17
{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5

Renowacja

Cmentarz znajduje się we względnie znośnym stanie, zapewne przez dbanie o kapliczkę. Nagrobki choć nie wyczyszczone nie są zarośnięte, ale dalsze otoczenie nie pozbawione jest krzaków.


Osadnictwo w Grabowie

Historia

Pierwsza wzmianka pochodzi z 1209 roku. Wówczas Grabowo było własnością książąt pomorskich, a żona Mestwina I, księżniczka Świnisława nadała ja norbertankom z Żukowa. Z powodu odległości zakon wymienił posiadłość na inne włości, a w 1312 Grabowo zostało za pośrednictwem wielkiego mistrza krzyżackiego Karola z Trewiru nadane benedyktynkom z Chełmna. W połowie XVI wieku Grabowo przeszło na własność chorążego pomorskiego Michała Wutkowskiego jednak zostało odzyskane na pocz. XVIII przez benedyktynki. Być może stało się to właśnie w 1615 roku i na pamiątkę tego wydarzenia powstała kapliczka. We władaniu zakonu Grabowo pozostało do czasów zaborów, gdy na mocy sekularyzacji ogłoszono kasatę majątku i przepadek na rzecz pruskiego skarbu państwa.
Z opracowań wynika, że w bliżej nieokreślonym czasie z Grabowem miała do czynienia rodzina Przeradzkich. Domena Grabowo została w 1843 kupiona przez Heinricha Mullera, w 1866 przeszło na wdowę po nim, w 1868 majątek kupił Hermann Ultz, a w 1885 nabył go Albert Steinmeyer - sekretarz generalny Izby Rolniczej prowincji Prusy Zachodnie. W rękach Steinmeyerów Grabowo pozostaje do co najmniej 1923. Od przynajmniej 1926 właścicielem jest Skarb Państwa, a dzierżawi Wacław Wysocki. W 1939 dzierżawcą był Zygmunt Cichowski.
Spis powszechny z 1921 podaje, że we wsi mieszkało 21% ewangelików. Niewiele więcej mieszkało w 1868 bo 26%. Protestanci należeli do parafii w Wałdowie, a przedtem do parafii w Grucznie i Kokocku.

Ludzie

Lista strat w I wojnie światowej zawiera następujące nazwiska: Behring, Dejewski, Gwisdalla, Gwisdolski, Henschke, Krapitzki, Ludzinski, Nowakowski, Parol, Rozmarinowski, Schulz, Sikorski, Switlik

Nauczyciel z 1925: Teofil Chwarczyński


Bibliografia:

  1. Grabowo na PolskieZabytki.pl, http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/1014/Grabowo/
  2. A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg, 1890, s. 533. comp.jpg
  3. W. Hubatch, Die evangelischen General-Kirchenvisitationen in den von Ost- und Westpreußen sowie Posen 1920 abgetrennten Kirchenkreisen, Göttingen : Vandenhoeck & Ruprecht, 1971, s. 183-184.
  4. E. Jacobson, Topographisch statistisches Handbuch fur den Regierungsbezirk Marienwerder, Danzig, 1869, s. 154-155. comp.jpg
  5. Kalendarz nauczycielski na rok 1925, Tuchola, 1924, s. 54. comp.jpg
  6. Książka adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów wojew. pomorskiego, Toruń, 1923, s. 346-347 comp.jpg
  7. Księga adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów województwa pomorskiego, Toruń, 1929, s. 522. comp.jpg
  8. H. Maercker, Eine polnische Starostei und ein preußischer Landkreis. Geschichte des Schwetzer Kreises 1473-1873, Band II, "Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, 1886-1888, H. 17-19", s. 198-199. comp.jpg
  9. Provinz Westpreussen. Im Auftrag der Landwirtschaftskammer unter Mitwirkung der Königlichen Behörden der Provinz, Berlin, 1909, s. 268. comp.jpg
  10. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie, Warszawa: GUS, 1926, s. 52. comp.jpg
  11. Spis abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Bydgoszczy i Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej w mieście Bydgoszczy na 1939 r., Warszawa, 1939, s. 119. comp.jpg
  12. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. II, s. 786. comp.jpg
  13. Westpreussisches Güter-Adressbuch, Stettin: P. Niekammer, 1903, s. 150-151. comp.jpg

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License