Cmentarz ewangelicki rodowy - Jajkowo

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

jajkowo.png

Opis cmentarza

polny.png rodowy.png chronione.png
Położenie

Cmentarz położony w polu tuż przy drodze z Jajkowa do Świecia, na wysokości południowo wschodniego krańca parku dworskiego.

Podstawowe informacje
Data założenia 1918
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Brodnica (świątynia wybudowana w 1830, protestantyzm w Brodnicy sięga 1553 roku)
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,22 ha (wraz z aleją)
Nr działki 81/3
Kształt prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek 1918?
Istniejąca dokumentacja -
Zagrożenia śmieci, dewastacja, likwidacja
Stan zachowania DOBRY, Typ VIb
Data zamknięcia, likwidacji 1945, -
Roślinność
Drzewa dąb, lipa, jodła …
Krzewy robinia akacjowa, …
Inne trawa, bluszcz, barwinek …

Układ cmentarza czytelny. Do pola grobowego prowadzi aleja lipowa.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Mogiły obmurowane NIE - - - -
Mogiły ziemne NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Pola grobowe TAK 1 I poł. XX w. żeliwo żeliwne ogrodzenie
Postumenty TAK 1 I poł. XX w. cegła, granit, piaskowiec, kamień polny w polu grobowym
Przyścienne NIE - - - -
ŁĄCZNIE 1 stanowisko
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne NIE - - - -

Na cmentarzu spoczywają właściciele majątku Jajkowo, Gertruda i Paweł Abramowscy

Inskrypcje - Mariusz Kaniecki, 2015;


Galeria zdjęć

fot. Mariusz Kaniecki, 2015

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5

Renowacja

Nie przeprowadzono. Nie zauważono także śmieci i śladów dewastacji. Ogrodzenie się zachowało.


Osadnictwo w Jajkowie

Historia

Wieś wzmiankowana po raz pierwszy w 1414 przy okazji szacowania szkód w wojnie polsko-krzyżackiej. Jajkowo należało do Zakonu Krzyżackiego i administracyjnie położone było na terenie komturstwa brodnickiego. W czasie I Rzeczpospolitej stało się królewszczyzną (na moment oddaną miastu Brodnica w zastaw). Lustracja królewszczyzn z 1664 wspomina o istnieniu folwarku z pozarastanymi rolami. W 1737 Melchior Błażejewski utworzył folwark, dzierżawiąc ziemię od starostwa. W 1855 ziemię nabył August Carl Abramowski i stopniowo dokupywał kolejne kawałki Jajkowa (grunty sołtysie, folwark, grunty leśne). Rodzina wywodziła się z dzisiejszego Stanowa koło Ostródy (niegdyś Prusy Książęce). W 1875 majątek przepisano na syna Paula Johanessa Abramowskiego. W jego skład wchodziło Jajkowo i Kantyła natomiast pierwotna siedziba Świecie pozostawała w rękach seniora, a potem drugiego z synów. Po śmierci Paula Johanessa Jajkowem nominalnie rządziła wdowa, faktycznie odziedziczył Najmłodszy z synów Paul Erich. Abramowscy obecni byli we wsi do 1939. Pomimo znakomitych stosunków z miejscowymi Polakami i lojalności wobec państwa znaleźli się na liście osób do prewencyjnego aresztowania na wypadek wojny z Niemcami. Wkrótce po jej wybuchu Korpus Ochrony Pogranicza spalił dwór w Jajkowie i wiele zabudowań folwarcznych. Wszystko wskazuje na to, że miało to związek ze szpiegostwem jakiego miała się dopuszczać osoba spowinowacona z żoną Paula Ericha. Ostatecznie zimę 1939/40 rodzina spędziła w miejscowej szkole, a potem przekazali majątek III Rzeszy w zamian za Racieniewo koło Unisławia gdzie byli obecni do 1945. Tuż po końcu wojny Jajkowo zostało przejęte przez Skarb Państwa. Najmłodszy potomek Paula Ericha, Erich Abramowski urodzony w 1922 w Jajkowie, zmarł pod koniec grudnia 2014. Msza za jego duszę odprawiła Parafia Niepokalanego Serca NMP w Grudziądzu.
Zdecydowana większość mieszkańców wsi i pracowników folwarku była katolikami. Szkołę katolicką otworzono w 1816. Zarówno protestanci jak i katolicy należeli do parafii w Brodnicy. W latach 80. XIX w. Jajkowo zamieszkiwało 10% ewangelików, jeszcze mniej bo niecałe 7% było w 1921 roku.

Ludzie

Członkowie rodu:
August Carl Abramowski (1818-18??, Świecie)
Christine Agnes Caroline Abramowski z domu Frym (23.12.1819, Warszawa - 14.03.1874, Świecie)
Mieli 9 dzieci w tym:
Paul Johannes Hermann Abramowski (17.02.1850, Świecie - 19.06.1918, Jajkowo)
Ernest August Hermann Abramowski (08.11.1857, Świecie - 02.10.1917)
Anna Maria Gertrud Abramowski z domu Pieschel (30.09.1852, Naumburg, Saksonia-Anhalt - 10.01.1936, Jajkowo): żona Paula
Mieli 5 dzieci:
- Gertrud Caroline Agnes Abramowski (29.06.1875 - 14.09.1957): druga żona Ernesta Weissermerla, właściciela Kruszyn;
- Paul Georg August Abramowski (06.09.1876 - 05.02.1949)
- Elisabeth Abramowski (23.10.1877 - 02.09.1878, Jajkowo)
- Paul Kurt Abramowski (11.09.1881 - 21.01.1945)
- Paul Erich Abramowski (02.09.1883 - 13.02.1949): właściciel Jajkowa do 1939 i potem Racieniewa do 1945;
Elisabeth Abramowski z domu Vogt (01.03.1892 - 20.08.1986): żona Paula Ericha
Mieli co najmniej 3 dzieci:
- Erika Abramowski (29.11.1915 - 27.06.2005)
- Christa Helene Hildegard Abramowski (19.07.1920 - 18.09.2001)
- Erich Abramowski (02.11.1922 - 26.12.2014)

Spis strat z I wojny światowej zawiera następujące nazwiska: Ćwikliński, Gorczewski, Jarzembowski, Kubalski, Lewandowski, Loffelbein, Mokwinski, Mrozinski, Neumann, Potocki, Rosinski, Swiontkowski, Waschewski, Wiewiórski, Wisniewski, Zibur

Nauczyciel w 1925: Anastazy Galczewski, Pelagja Koszewska

Księga adresowa z 1928: Erich Abramowski (gorzelnia), Jan Abramowski (właściciel majątku), Gajdowski (kołodziej), Lewandowski (ślusarz), Szubruk (murarz), Tarczyński (kowal)

Księga adresowa z 1941: Kraszewski (sklep), Michalak (kowal)


Bibliografia:

  1. F. Calsow, General-Adressbuch der Ritterguts- und Gutsbesitzer in Norddeutschland, T. IV Westpreussen, Berlin, 1872, s. 54-55. comp.jpg
  2. Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 95. comp.jpg
  3. P. Grążawski, Kapitan Fromm - wakacje szpiega?, http://piotrgrazawski.wix.com/lamus#!fromm/cnox
  4. P. Grążawski, Niezwyłe losy niemieckiej rodziny Abramowskich z okolic Brodnicy, 2011, http://www.brodnicatojo.dbv.pl/print.php?type=N&item_id=50
  5. P. Grążawski, Pałac w Jajkowie, "Brodnica-CBR" z 10.09.2015, nr 30, s. 28, https://issuu.com/brodnica-cbr.pl/docs/cbr_nr_30
  6. Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche, Berlin, 1880, s. 96-97. comp.jpg
  7. A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg, 1890, s. 542. comp.jpg
  8. Informacje o członkach rodu, http://www.westpreussen.de/einwohner/index.php?m=family&id=I75190
  9. Jajkowo na PolskieZabytki.pl, http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/1034/Jajkowo/
  10. Jajkowo w Słowniku historyczno-geograficznym ziem polskich w średniowieczu, http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?id=907&q=jajkowo&d=0&t=0
  11. Kalendarz nauczycielski na rok 1925, Tuchola, 1924, s. 24. comp.jpg
  12. Książka adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów wojew. pomorskiego, Toruń, 1923, s. 56 comp.jpg
  13. Księga adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów województwa pomorskiego, Toruń, 1929, s. 74. comp.jpg
  14. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1166. comp.jpg
  15. A. Mańkowski, J. Paczkowski, Opis królewszczyzn w województwach chełmińskim, pomorskim i malborskim w roku 1664, 1938, s. 63. comp.jpg
  16. Nekrolog Ericha Abramowskiego, http://www.nekrologi.net/nekrologi/erich-abramowski/40430019
  17. P35 S29 BRODNICA, Mapa Taktyczna Polski, 1:100 000, WIG, 1938. comp.jpg
  18. H. Plehn, Ortsgeschischte des Kreises Strasburg in Westpreussen, Königsberg, 1900, s. 52-53. comp.jpg
  19. Provinz Westpreussen. Im Auftrag der Landwirtschaftskammer unter Mitwirkung der Königlichen Behörden der Provinz, Berlin, 1909, s. 284. comp.jpg
  20. K. Rauer, Hand-Matrikel der in sämmtlichen Kreisen des preussischen Staats auf Kreis- und Landtagen vertretenen Rittergüter, 1857, s. 49. comp.jpg
  21. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 3. comp.jpg
  22. Spis abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Bydgoszczy i Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej w mieście Bydgoszczy na 1939 r., Warszawa, 1939, s. 104. comp.jpg
  23. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Brzozie, 2000 , http://www.bip.brzozie.akcessnet.net/index.php?idg=3&id=330&x=86
  24. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. III, s. 374. comp.jpg
  25. Westpreussisches Güter-Adressbuch, Stettin: P. Niekammer, 1903, s. 160-161. comp.jpg

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License