Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony w polu tuż przy drodze z Jajkowa do Świecia, na wysokości południowo wschodniego krańca parku dworskiego.
Podstawowe informacje
| Data założenia | 1918 |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Brodnica (świątynia wybudowana w 1830, protestantyzm w Brodnicy sięga 1553 roku) |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,22 ha (wraz z aleją) |
| Nr działki | 81/3 |
| Kształt | prostokąt |
| Najstarszy zachowany nagrobek | 1918? |
| Istniejąca dokumentacja | - |
| Zagrożenia | śmieci, dewastacja, likwidacja |
| Stan zachowania | DOBRY, Typ VIb |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1945, - |
Roślinność
| Drzewa | dąb, lipa, jodła … |
| Krzewy | robinia akacjowa, … |
| Inne | trawa, bluszcz, barwinek … |
Układ cmentarza czytelny. Do pola grobowego prowadzi aleja lipowa.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | TAK | 1 | I poł. XX w. | żeliwo | żeliwne ogrodzenie |
| Postumenty | TAK | 1 | I poł. XX w. | cegła, granit, piaskowiec, kamień polny | w polu grobowym |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| ŁĄCZNIE | 1 stanowisko | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Na cmentarzu spoczywają właściciele majątku Jajkowo, Gertruda i Paweł Abramowscy
Inskrypcje - Mariusz Kaniecki, 2015;
Galeria zdjęć
fot. Mariusz Kaniecki, 2015
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
Renowacja
Nie przeprowadzono. Nie zauważono także śmieci i śladów dewastacji. Ogrodzenie się zachowało.
Osadnictwo w Jajkowie
Historia
Wieś wzmiankowana po raz pierwszy w 1414 przy okazji szacowania szkód w wojnie polsko-krzyżackiej. Jajkowo należało do Zakonu Krzyżackiego i administracyjnie położone było na terenie komturstwa brodnickiego. W czasie I Rzeczpospolitej stało się królewszczyzną (na moment oddaną miastu Brodnica w zastaw). Lustracja królewszczyzn z 1664 wspomina o istnieniu folwarku z pozarastanymi rolami. W 1737 Melchior Błażejewski utworzył folwark, dzierżawiąc ziemię od starostwa. W 1855 ziemię nabył August Carl Abramowski i stopniowo dokupywał kolejne kawałki Jajkowa (grunty sołtysie, folwark, grunty leśne). Rodzina wywodziła się z dzisiejszego Stanowa koło Ostródy (niegdyś Prusy Książęce). W 1875 majątek przepisano na syna Paula Johanessa Abramowskiego. W jego skład wchodziło Jajkowo i Kantyła natomiast pierwotna siedziba Świecie pozostawała w rękach seniora, a potem drugiego z synów. Po śmierci Paula Johanessa Jajkowem nominalnie rządziła wdowa, faktycznie odziedziczył Najmłodszy z synów Paul Erich. Abramowscy obecni byli we wsi do 1939. Pomimo znakomitych stosunków z miejscowymi Polakami i lojalności wobec państwa znaleźli się na liście osób do prewencyjnego aresztowania na wypadek wojny z Niemcami. Wkrótce po jej wybuchu Korpus Ochrony Pogranicza spalił dwór w Jajkowie i wiele zabudowań folwarcznych. Wszystko wskazuje na to, że miało to związek ze szpiegostwem jakiego miała się dopuszczać osoba spowinowacona z żoną Paula Ericha. Ostatecznie zimę 1939/40 rodzina spędziła w miejscowej szkole, a potem przekazali majątek III Rzeszy w zamian za Racieniewo koło Unisławia gdzie byli obecni do 1945. Tuż po końcu wojny Jajkowo zostało przejęte przez Skarb Państwa. Najmłodszy potomek Paula Ericha, Erich Abramowski urodzony w 1922 w Jajkowie, zmarł pod koniec grudnia 2014. Msza za jego duszę odprawiła Parafia Niepokalanego Serca NMP w Grudziądzu.
Zdecydowana większość mieszkańców wsi i pracowników folwarku była katolikami. Szkołę katolicką otworzono w 1816. Zarówno protestanci jak i katolicy należeli do parafii w Brodnicy. W latach 80. XIX w. Jajkowo zamieszkiwało 10% ewangelików, jeszcze mniej bo niecałe 7% było w 1921 roku.
Ludzie
Członkowie rodu:
August Carl Abramowski (1818-18??, Świecie)
Christine Agnes Caroline Abramowski z domu Frym (23.12.1819, Warszawa - 14.03.1874, Świecie)
Mieli 9 dzieci w tym:
Paul Johannes Hermann Abramowski (17.02.1850, Świecie - 19.06.1918, Jajkowo)
Ernest August Hermann Abramowski (08.11.1857, Świecie - 02.10.1917)
Anna Maria Gertrud Abramowski z domu Pieschel (30.09.1852, Naumburg, Saksonia-Anhalt - 10.01.1936, Jajkowo): żona Paula
Mieli 5 dzieci:
- Gertrud Caroline Agnes Abramowski (29.06.1875 - 14.09.1957): druga żona Ernesta Weissermerla, właściciela Kruszyn;
- Paul Georg August Abramowski (06.09.1876 - 05.02.1949)
- Elisabeth Abramowski (23.10.1877 - 02.09.1878, Jajkowo)
- Paul Kurt Abramowski (11.09.1881 - 21.01.1945)
- Paul Erich Abramowski (02.09.1883 - 13.02.1949): właściciel Jajkowa do 1939 i potem Racieniewa do 1945;
Elisabeth Abramowski z domu Vogt (01.03.1892 - 20.08.1986): żona Paula Ericha
Mieli co najmniej 3 dzieci:
- Erika Abramowski (29.11.1915 - 27.06.2005)
- Christa Helene Hildegard Abramowski (19.07.1920 - 18.09.2001)
- Erich Abramowski (02.11.1922 - 26.12.2014)
Spis strat z I wojny światowej zawiera następujące nazwiska: Ćwikliński, Gorczewski, Jarzembowski, Kubalski, Lewandowski, Loffelbein, Mokwinski, Mrozinski, Neumann, Potocki, Rosinski, Swiontkowski, Waschewski, Wiewiórski, Wisniewski, Zibur
Nauczyciel w 1925: Anastazy Galczewski, Pelagja Koszewska
Księga adresowa z 1928: Erich Abramowski (gorzelnia), Jan Abramowski (właściciel majątku), Gajdowski (kołodziej), Lewandowski (ślusarz), Szubruk (murarz), Tarczyński (kowal)
Księga adresowa z 1941: Kraszewski (sklep), Michalak (kowal)
Bibliografia:
- F. Calsow, General-Adressbuch der Ritterguts- und Gutsbesitzer in Norddeutschland, T. IV Westpreussen, Berlin, 1872, s. 54-55.
- Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 95.
- P. Grążawski, Kapitan Fromm - wakacje szpiega?, http://piotrgrazawski.wix.com/lamus#!fromm/cnox
- P. Grążawski, Niezwyłe losy niemieckiej rodziny Abramowskich z okolic Brodnicy, 2011, http://www.brodnicatojo.dbv.pl/print.php?type=N&item_id=50
- P. Grążawski, Pałac w Jajkowie, "Brodnica-CBR" z 10.09.2015, nr 30, s. 28, https://issuu.com/brodnica-cbr.pl/docs/cbr_nr_30
- Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche, Berlin, 1880, s. 96-97.
- A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg, 1890, s. 542.
- Informacje o członkach rodu, http://www.westpreussen.de/einwohner/index.php?m=family&id=I75190
- Jajkowo na PolskieZabytki.pl, http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/1034/Jajkowo/
- Jajkowo w Słowniku historyczno-geograficznym ziem polskich w średniowieczu, http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?id=907&q=jajkowo&d=0&t=0
- Kalendarz nauczycielski na rok 1925, Tuchola, 1924, s. 24.
- Książka adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów wojew. pomorskiego, Toruń, 1923, s. 56
- Księga adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów województwa pomorskiego, Toruń, 1929, s. 74.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1166.
- A. Mańkowski, J. Paczkowski, Opis królewszczyzn w województwach chełmińskim, pomorskim i malborskim w roku 1664, 1938, s. 63.
- Nekrolog Ericha Abramowskiego, http://www.nekrologi.net/nekrologi/erich-abramowski/40430019
- P35 S29 BRODNICA, Mapa Taktyczna Polski, 1:100 000, WIG, 1938.
- H. Plehn, Ortsgeschischte des Kreises Strasburg in Westpreussen, Königsberg, 1900, s. 52-53.
- Provinz Westpreussen. Im Auftrag der Landwirtschaftskammer unter Mitwirkung der Königlichen Behörden der Provinz, Berlin, 1909, s. 284.
- K. Rauer, Hand-Matrikel der in sämmtlichen Kreisen des preussischen Staats auf Kreis- und Landtagen vertretenen Rittergüter, 1857, s. 49.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 3.
- Spis abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Bydgoszczy i Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej w mieście Bydgoszczy na 1939 r., Warszawa, 1939, s. 104.
- Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Brzozie, 2000 , http://www.bip.brzozie.akcessnet.net/index.php?idg=3&id=330&x=86
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. III, s. 374.
- Westpreussisches Güter-Adressbuch, Stettin: P. Niekammer, 1903, s. 160-161.