Cmentarz ewangelicki rodowy - Markowo

Położenie cmentarza - mapy

Opis cmentarza

Położenie

Cmentarz położony w południowym skraju parku dworskiego. Od strony drogi prowadzi do niego aleja lipowa. Będąc przy dawnej szkole, na skrzyżowaniu dróg z Markowa do Murzynna i z Lipia do Branna udajemy się kawałek w stronę Lipia (na zachód) i po ok. 150 m. dochodzimy do alei prowadzącej do parku dworskiego. Idziemy aleją ok. 130 m. i po prawej stronie zauważymy mur cmentarny. Od północy i zachodu cmentarz sąsiaduje z parkiem dworskim, od południa i wschodu z polem uprawnym.

Podstawowe informacje

Data założenia	XIX w.
Wyznanie	ewangelicki
Ówczesna parafia	Murzynko (od 1846), przedtem Inowrocław
Status	nieczynny
Powierzchnia	~0,07 ha
Nr działki	niewyodrębniona, na terenie 9/12
Kształt	zbliżony do prostokąta
Najstarszy zachowany nagrobek	XIX w.
Istniejąca dokumentacja	?
Zagrożenia	-
Stan zachowania	BARDZO ZŁY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji	1945,

Roślinność

Drzewa	lipa, …
Krzewy	…
Inne	bluszcz, …

Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Istnieje aleja lipowa ok. 130 m.. Układ cmentarza czytelny, układ nagrobków nieczytelny.

Nagrobki i inne elementy

Nagrobki
Rodzaj	Istnienie	Ilość	Data powstania	Materiał	Uwagi
Cenotafy	NIE	-	-	-	-
Cippusy	NIE	-	-	-	-
Grobowce	NIE	-	-	-	-
Krzyże	TAK	3	k. XIX/pocz. XX w.	beton, piaskowiec	tylko podstawy, krzyże urwane
Obejścia	NIE	-	-	-	-
Obeliski	NIE	-	-	-	-
Mogiły obmurowane	NIE	-	-	-	-
Mogiły ziemne	NIE	-	-	-	-
Płyty poziome	NIE	-	-	-	-
Płyty pionowe	NIE	-	-	-	-
Postumenty	TAK	3	k. XIX/pocz. XX w.	piaskowiec, beton	-
Przyścienne	NIE	-	-	-	-
ŁĄCZNIE	?
Elementy
Rodzaj	Istnienie	Ilość	Data powstania	Materiał	Uwagi
Mur ogrodzeniowy	TAK	1	k. XIX/pocz. XX w.	cegła	częściowo rozwalony
Brama	NIE	1	k. XIX/pocz. XX w.	cegła	brak bramy, tylko słupki
Kościół	NIE	-	-	-	-
Kaplica	NIE	-	-	-	-
Inne	NIE	-	-	-	-

Na cmentarzu pochowani byli członkowie rodu Kunkel oraz osoby spowinowacone.

Inskrypcje

Nie znaleziono.

Galeria zdjęć

fot. Michał P. Wiśniewski, 2014

^{fot. 1}

^{fot. 2}

^{fot. 3}

^{fot. 4}

^{fot. 5}

^{fot. 6}

^{fot. 7}

^{fot. 8}

^{fot. 9}

^{fot. 10}

^{fot. 11}

^{fot. 12}

^{fot. 13}

^{fot. 14}

^{fot. 15}

Renowacja

Nie przeprowadzono.

Osadnictwo w Markowie.

Historia

Początki wsi Markowo sięgają końca XIV w. Wiemy o tym z odnalezionego dokumentu o zażegnaniu sporu finansowego pomiędzy rycerzem Waszakiem z Markowa, chorążym bydgoskim, a komturem nieszawskim. Zatem Markowo było wsią szlachecką (rycerską) funkcjonującą jako majorat, czyli przechodząca w spadku na najstarszego z potomków lub jako posag najstarszej z potomkiń. Zapiski z XVI w. świadczą, że wówczas właścicielami wsi była rodzina Gosławków, a od połowy XVIII w. rodzina Niewieścińskich. Już w czasie zaborów w 1846 r. majątek drogą sukcesji nabył Krzysztof Nehring, a od 1860 Markowo stanowi własność rodu Kunkel. To Franciszek Kunkel wybudował parterowy dwór (ok. 1880) , budynki folwarczne i założył na południowym skraju parku cmentarzyk rodowy. W skład posiadania wchodziła nieistniejąca już dziś owczarnia Widziwilk (Emmingen). Markowska linia rodu Kunkel skoligacona została z rodem Busse z Latkowa za sprawą ślubu córki Franciszka, Augusty z Ernstem Busse. Po odzyskaniu niepodległości pojawił się kolejny właściciel, późniejszy minister rolnictwa i ambasador Francji, Alfred Chłapowski. Rodzina Chłapowskich była obecna w Markowie (i Brannie) do 1939 r. Za ich czasów doszło do pożaru stodoły i zbioru grochu w wyniku pioruna, w czym upatrywano dopust Boży ze względu na dość surowe traktowanie pracujących na majątku. Podczas okupacji od 1943 r. majątkiem władała Komisja Rzeszy dla Umacniania Niemieckiej Narodowości. W 1946 r. cała własność została przejęta przez Skarb Państwa, który urządził we dworze mieszkania dla pracujących w PGRze utworzonego z folwarku.
Ewangelicy w latach 80. XIX w. liczyli ok. 24% populacji. Natomiast w spisie powszechnym z 1921 r. jest ich jedynie 6 spośród 273 mieszkańców wsi. Wkrótce potem zniknęli. W latach 30. XX w. wybudowano tu lotnisko polowe, skąd w pierwszych dniach września startowały samoloty toruńskiego dywizjonu myśliwskiego. Potem lotnisko służyło niemieckim lotnikom z dywizji lotniczej "Ostpreussen", stacjonującym w budynku szkoły. Szkoła powstała w 1906 r. Wcześniej utworzono placówkę pocztową z telegrafem (1894). Po wojnie nauczanie rozpoczęto co najmniej w 1958 i trwało do 1996 r. Obecnie szkoła jest domem prywatnym dla 2 rodzin. Krótko po wojnie umieszczono w niej Niemców z najbliższych okolic, którzy pracowali w markowskim folwarku.

Ludzie

W księdze adresowej z 1903 r. wymieniono nazwiska: Franiszek von Kunkel (właściciel, krajowy radca ekonomiczny), Bey (rachmistrz), Mentkowski (nauczyciel), Przedwojski (karczma)

Lista strat z I wojny światowej: Barkowski, Bednarek, Borkowski, Czepczyński, Firkowski, Jakubowski, Jastrzembski, Kanopa (Konopa, Konopka), Klatt, Koczerowski, Krzyszak, Mai, Mielcarek, Modrzejewski, Muszyński, Ostrowski, Pacholski, Pieron, Rakowski, Szafrański, Schilf, Skrzynecki, Skweres, Smoliński, Śniszewski, Stephan, Suwliński, Zientara

Księga adresowa z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: dr Chłapowski (właściciel ziemski), Proszkiewicz (kołodziej), Wrzos (kowal)

Inni: Ruszkowski (ogrodnik, 1907)

Bibliografia:

3176 Argenau, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1940.
Adressbuch für die Stadt Inowrazlaw und die Kreise Inowrazlaw und Strelno, Inowrazlaw: Kujawischer Bote, 1903, s. 159.
Biogram Alfreda Chłapowskiego, http://pl.wikipedia.org/wiki/Alfred_Ch%C5%82apowski , http://zhsf.gesis.org/ParlamentarierPortal/biorabkr_db/biorabkr_db.php?id=386 [dostęp: 03.12.2014]
Dowód na skoligacenia rodów Busse i Kunkel, http://remus.shidler.hawaii.edu/genes/WPHtmlPedigree/text329.htm [dostęp: 02.12.2014]
"Dziennik Kujawski" z 13.10.1894 r., nr 235, s. 3.
"Gazeta Grudziądzka" z 26.02.1907, nr 25, s. 4.
"Głos Robotnika" z 20.08.1927, nr 189, s. 3.
Księga adresowa gospodarstw rolnych województwa poznańskiego, Poznań, 1926, s. 86.
Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1358.
Markowo na stronie PolskieZabytki.pl, http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/1156/Markowo/ [dostęp: 01.12.2014]
Plan Odnowy Miejscowości Markowo, Wierzbiczany, 2008, s. 5-6.
Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 24.
"Słowo Pomorskie" z 18.08.1927 r., nr 187, s. 4.
Spis abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Bydgoszczy i Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej w mieście Bydgoszczy na 1939 r., Warszawa: Wydawnictwo Państwowego Przedsiębiorstwa "Poczta Polska, Telegraf, Telefon", 1939, s. 71.
F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. VI, s. 130.
D. Wajer, Historia wsi Markowo, http://www.gniewkowo.eu/index.php?idm=495 [dostęp: 01.12.2014]
A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen. Posen: W. Decker, 1898, s. 143.

Lapidaria » powiat inowrocławski » gmina Gniewkowo » Markowo

wersja strony: 4, ostatnia edycja: 03 Dec 2014 18:30

Edytuj Oceń (0) Tagi Historia Pliki Drukuj Narzędzia + Opcje

Lapidaria

zapomniane nekropolie woj. kujawsko-pomorskiego