Cmentarz ewangelicki rodowy - Ostaszewo

Położenie cmentarza - mapy

Opis cmentarza

Położenie

Mauzoleum położone w północnym skraju parku. Kierując się w stronę Gdańska na skrzyżowaniu drogi krajowej nr 91 z drogami prowadzącymi do strefy ekonomicznej (w lewo) i do wsi (w prawo, obok stary witacz Ostaszewo i stare drzewo) skręcamy w prawo, następnie ok. 310 m. i jesteśmy przy dworze, następnie w lewo i po ok. 170 m. w prawo. Tą drogą dojeżdżamy aż do skrętu, po prawej w odległości ok. 50 m. widzimy mauzoleum.

Podstawowe informacje

Data założenia	II poł. XIX w.
Wyznanie	ewangelicki
Ówczesna parafia	Lulkowo (od 1895), przedtem Grębocin-Rogowo-Lubicz (Grębocin)
Status	nieczynny
Powierzchnia	~0,02 ha
Nr działki	na terenie 53/3
Kształt	okrąg
Najstarszy zachowany nagrobek	?
Istniejąca dokumentacja	?
Zagrożenia	dewastacja
Stan zachowania	DOBRY, Typ VI
Data zamknięcia, likwidacji	1945, -

Roślinność

Drzewa	?
Krzewy	?
Inne	trawa

Brak zarejestrowanych pomników przyrody. W najbliższej okolicy starodrzew parkowy

Nagrobki i inne elementy

Nagrobki
Rodzaj	Istnienie	Ilość	Data powstania	Materiał	Uwagi
Cenotafy	NIE	-	-	-	-
Cippusy	NIE	-	-	-	-
Grobowce	TAK	1	1891	-	Mauzoleum rodu Wegner
Krzyże	NIE	-	-	-	-
Mogiły obmurowane	NIE	-	-	-	-
Obeliski	NIE	-	-	-	-
Pola grobowe	TAK	1	II poł. XX w.	żelazo, beton, lastryko	w środku mogiła obmurowana z krzyżem
Postumenty	NIE	-	-	-	-
Płyty poziome	NIE	-	-	-	-
Płyty pionowe	NIE	-	-	-	-
Przyścienne	NIE	-	-	-	-
Inne	NIE	-	-	-	-
Elementy
Rodzaj	Istnienie	Ilość	Data powstania	Materiał	Uwagi
Mur ogrodzeniowy	NIE	-	-	-	-
Brama	NIE	-	-	-	-
Kościół	NIE	-	-	-	-
Kaplica	NIE	-	-	-	-
Inne	NIE	-	-	-	-

Jest to mauzoleum rodziny von Wegner, byłych właścicieli majątku Ostaszewo. Z danych wynika, że powinny znajdować się tam prochy co najmniej 3 osób: Friedricha Eduarda (1804-1891), Friedricha Hermanna (1833- [między 1912, a 1919]), Kurta (1865-1930).

Inskrypcje - fot. Michał P. Wiśniewski, 2014

Galeria zdjęć

fot. Michał P. Wiśniewski, 2014

^{fot. 1}

^{fot. 2}

^{fot. 3}

^{fot. 4}

^{fot. 5}

^{fot. 6}

^{fot. 7}

^{fot. 8}

^{fot. 9}

^{fot. 10}

^{fot. 11}

^{fot. 12}

^{fot. 13}

Renowacja

W okresie powojennym mauzoleum zostało zamienione na kaplicę rzymskokatolicką pw. Matki Boskiej Częstochowskiej podległą parafii rzymskokatolickiej pw Św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Grzywnie. Kaplica czynna jest tylko w niedzielę i nie sprawdzono, czy istnieje krypta grobowa.

Osadnictwo w Ostaszewie

Historia

Pierwsza wzmianka o Ostaszewie pochodzi z dokumentu krzyżackiego z 1255 r. Ostaszewo w obecnym kształcie administracyjnym składa się z trzech osad, złączonych dopiero w XVIII w. Były to: Ostaszewo wieś (wymienione w 1314), Ostaszewko (wymienione w 1282) i folwark Ostaszewo. W czasach krzyżackich cały teren wchodził w skład komturstwa toruńskiego. Ostaszewo wraz z folwarkiem miało status majątku rycerskiego, a Ostaszewko od końca XIII w. było dobrem zakonnym. To ostatnie było częściowo wydzierżawiane, a częściowo sprzedawane aż w okresie reformacji trafiło w zarząd mieszczan toruńskich, podobnie jak i Ostaszewo. Od 1506 r. Ostaszewo i kawałek Ostaszewka jest w rękach znanej toruńskiej rodziny Esken. Tymczasem benedyktynki podjęły starania o zwrot utraconych dóbr i w rezultacie odstąpiły swoją część Ostaszewka jezuitom. Po "potopie" Toruń musiał oddać obie wsie jezuitom gdyż zostały nadane mieszczanom toruńskim przez króla szwedzkiego. Począwszy od 1706 r. nazwa Ostaszewko przestaje występować w polskich dokumentach. W wyniku sekularyzacji dóbr zakonnych po pierwszym zaborze pruskim folwark znajduje prywatnych właścicieli. Każdy z nich władał Ostaszewem krótko stąd było ich wielu: Raeschke, Goercke, Wodsack, Keck, Spounagel aż w 1858 r. majątek nabywa syn właściciela majątku w Sopocie, Hermann Wegner i stawia pałac oraz rozbudowuje folwark. Jeszcze w 1868 r. mamy dwa osobne o środki: Ostaszewo wieś (gdzie w 1781 r sprowadzono 2 rodziny kolonistów niemieckich) i Ostaszewo folwark. Z czasem podział ten zanika i całość nazywana jest Ostaszewem.
Rodzina von Wegner była również właścicielami folwarku Wytrębowice z przysiółkiem Julianka, Hutowa z Lasem Papowskim, a także czasowo majątków w Lulkowie i Grębocinie.
W latach 80. XIX w. zdecydowaną większość mieszkańców stanowili katolicy. Ewangelików było nie więcej jak 20%. Z tego względu szkoła była katolicka choć uczęszczały do niej także dzieci ewangelików. Pierwszy budynek był drewniany i spłonął w 1836 r. Dwa lata później wybudowano szkołę murowaną, rozbudowywaną z czasem. Obecny wygląd to efekt ostatniej modernizacji z 1910 r. Obiekt służył aż do 1963 r gdy został zastąpiony nową szkołą. Do chwili wybudowania kościoła w Lulkowie, protestanci uczęszczali do zboru w Grębocinie.
W folwarku działała gorzelnia, młyn, mleczarnia oraz cegielnia. Do pracy zatrudniano także pracowników sezonowych z Kongresówki. Właściciel majątku był cenionym hodowcą owiec rasy Rambouillet. Przez wieś przeprowadzono w 1882 r. tory linii kolejowej w stronę Grudziądza. Syn Hermanna Wegnera, Kurt, obejmuje majorat między 1912, a 1919 r., a po jego śmierci w 1930 r. syn Kurta, Hermann. Pierwszy spis powszechny, już w wolnej Polsce, z 1921 r. wykazuje jedynie 23 ewangelików spośród 604 mieszkańców wsi. Wielu Polaków z Ostaszewa zostało aresztowanych na początku okupacji niemieckiej, ale interwencja Hermanna Wegnera syna sprawiła, że uwolniono ich. Wegnerowie opuścili majątek w 1942 r., odtąd administrowali nim rządcy. Po wojnie utworzono PGR. Od ok. 10 lat pałac jest własnością prywatną.

Ludzie

Rodzina von Wegner wywodziła się z Gdańska. Karl Christoph Wegner, gdański kupiec zm. 1848 miał syna Friedricha Eduarda (1804 Gdańsk - 1891 Ostaszewo), który do 1850 był właścicielem majątku w Sopocie. Jego syn Friedrich Hermann von Wegner (1833 Sopot - [między 1912, a 1919] Ostaszewo) od 1858 staje się właścicielem majątku w Ostaszewie, folwarku w Wytrębowicach z przysiółkiem Julianka i folwarku Hutowo z Lasem Papowskim. W 1861 r. zawarł związek małżeński z Amalie Valescą von Wolff z Gronowa. Mają 3 dzieci:
1) Alicja, ur. 1862 Ostaszewo, żona pułkownika z Poznania
2) Kurt, ur. 1865 Ostaszewo, zm. 1930 Ostaszewo, właściciel Wytrębowic z Julianką. Majorat Ostaszewo przejął po śmierci ojca. W 1898 r żeni się z Anną Neutze. Mają 5 dzieci:
- Margarete, 1900 Wytrębowice, żona Waldmara von Knoop z Wiesebaden
- Gertrud, 1901 Wytrębowice
- Alice, 1903 Wytrębowice
- Hermann, 1905 Wytrębowice, po śmierci Kurta przejmuje majorat Ostaszewo i włada nim do 1942 r.
- Gert, 1908
3) Martha, ur. 1876, żona prawnika z Berlina

Księga adresowa z 1912 r. wymienia następujące nazwiska: Blum (młynarz), Broker (zwrotniczy), Damerau (zarządca gorzelni), Deutschmann (urzędnik), Gansow (zawiadowca), Garske (nauczyciel), Gohr (urzędnik), Hoffmann (księgowy), Hubner (dróżnik), Jonath (listonosz), Kant (kierownik młyna), Laskowski (nauczyciel), Lenz (nauczyciel), Riedel (inspektor), Rudolph (listonosz), Ruckstein (operator młyna), Schmidt (Meiereivelwalter), Stein (karczma), Stromer (operator młyna), Wiese (zwrotniczy)

Lista strat z I wojny światowej: Bauermeister, Blum, Wiśniewski

Księga adresowa z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Popławski (właściciel ziemski), Antkowski (cieśla), Kożycki (artykuły kolonialne), Oczkowska (artykuły kolonialne), Nagerski (kowal), Szczepański (kowal), Kozycki (stolarz), Markowski (stolarz), Jędrzejewski (szewc), Markowski (szewc), Zdunowski (szewc)

Księga adresowa z 1941 r. zawiera następujące nazwiska: Hermann Wegner (gorzelnia, mleczarnia, młyn), Hugo May (gospoda, sklep)

Bibliografia:

2877 Culmsee, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1909.
Adressbuch für Thorn. Stadt und Land 1912, Thorn: Dombrowski, 1912.
Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 127.
Gothaisches genealogisches Taschenbuch der briefadeligen Häuser, Gotha: Julius Perthes, 1913, s. 853.
Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1196.
H. Maercker, Geschichte der ländlichen Ortschaften und der drei kleineren Städte des Kreises Thorn in seiner früheren Ausdehnung vor der Abzweigung des Kreises Briesen i. J. 1888. Danzig, 1900, s. 420-423.
Pałac w Ostaszewie na stronie PolskieZabytki.pl: http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/1589/Ostaszewo/ [dostęp: 16.01.2015]
M. Pawłowski, Gmina Łysomice od pradziejów do współczesności, Łysomice: UG Łysomice, 2004, s. 296-305.
Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 59.
O. Steinmann, Der Kreis Thorn. Statistische Beschreibung. Thorn 1866, s. 287.
Strona Territorial.de, http://www.territorial.de/dawp/thorn/ostichau.htm [dostęp: 15.01.2015]
F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. VII, s. 662-663.
Z historii Ostaszewa, http://www.solectwoostaszewo.republika.pl/z-historii-ostaszewa-.html [dostęp: 16.01.2015]

Lapidaria » powiat torunski » gmina Łysomice » Ostaszewo

wersja strony: 22, ostatnia edycja: 07 Oct 2015 08:53

Edytuj Oceń (0) Tagi Historia Pliki Drukuj Narzędzia + Opcje

Lapidaria

zapomniane nekropolie woj. kujawsko-pomorskiego