Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony w polu na północno-wschodnim krańcu wsi przy drodze na Wieldządz. Tuż przy końcu Płużnicy (zielona tabliczka informacyjna) znajduje się droga w lewo, w pole. Po ok. 1,8 km zobaczymy po lewej stronie dość duży zagajnik w odległości ok. 300 metrów. tam jest (był?) cmentarz rodowy. Od północy, wschodu i południa sąsiaduje z polem, a od zachodu z terenem podmokłym.
Podstawowe informacje
| Data założenia | XIX w. |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Wieldządz (od 1888), Wąbrzeźno (1854-1888), Radzyń Chełmiński (1795-1854, od 1780 dom modlitwy) |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,95 ha |
| Nr działki | 163/1 |
| Kształt | czworokąt |
| Najstarszy zachowany nagrobek | - |
| Istniejąca dokumentacja | - |
| Zagrożenia | zaoranie cmentarza, śmieci |
| Stan zachowania | NAGROBKI NIE ISTNIEJĄ - ZLIKWIDOWANE, Typ I |
| Data zamknięcia | 1945?, - |
Podobno istniała kaplica grobowa/mauzoleum.
Roślinność
| Drzewa | lipa, jesion, … |
| Krzewy | lilak, … |
| Inne | trawa, … |
Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza nieznany.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | NIE | - | - | - | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| ŁĄCZNIE | - | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
najprawdopodobniej spoczywają tu członkowie rodu Krieger, ewentualnie Segler-Krieger. Ernst Krieger zmarł najprawdopodobniej w 1843, a jego syn Ernst Otto Adolf Krieger w 1898. Jednakże Kriegerowie posiadali swój grobowiec w Brodnicy. Nie wiadomo do końca zatem kto tu spoczywa.
Inskrypcje
Nie znaleziono.
Galeria zdjęć
fot. Kornel Pleskot, 2016;
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
|
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
 |
| fot. 16 |
 |
| fot. 17 |
 |
| fot. 18 |
Renowacja
Nie przeprowadzono. Podobno była tu kaplica grobowa albo mauzoleum
Osadnictwo w Płużnicy
Historia
Teren dzisiejszej Płużnicy składa się z trzech dawnych majątków: Płużnica, Kwiatki i Augustynki. Najstarsze wzmianki dotyczące samej Płużnicy pochodzą z 1400 roku aczkolwiek musiała istnieć wcześniej gdyż sam kościół wybudowano ok. 1380. natomiast pierwsze informacje o właścicieli majątku w Płużnicy pochodzą dopiero z 1570. Byli nim Kilian Wypczyński i Barbara Kwiatkowska mająca także swe włości w Augustynkach i cały majątek Kwiatki. Po Wypczyńskich dobra płużnickie posiadał Franciszek Wolski. Potem kolejno Piwnicki (1706), Łentowski (1728), Józef Pląskowski, który w 1745 sprzedał Płużnicę i Kwiatki ksieni benedyktynek z Grudziądza, Ewie Radeckiej. Ta zaś nadała majątek w dzierżawę w 1746. Ostatecznie odkupił ją w 1760 Jan Orłowski. Orłowscy byli obecni do 1779, gdy na subhaście nabył ją (z Kwiatkami) Franciszek Białobłocki i po kilku tygodniach zamienia się z Ignacym Mellinem na Orłowo. Niestety Białobłocki nie regulował zobowiązań wobec czego rząd pruski zarekwirował majątek i odsprzedał baronowi Schretter w 1784. Ten sam właściciel kupuje w 1786 Augustynki i przyłącza je do Płużnicy. Cały klucz majątkowy (Płużnica, Kwiatki, Augustynki) w 1792 zaczęły być we władaniu 2 młynarzy Andrzeja Preussa z Kłódki i Daniela Turleya z Przechowic. Słabi gospodarze zmuszeni zostali do przymusowego przetargu w 1794. Nabywcą okazał się być Jan Lehwald-Jezierski, który w 1806 sprzedał całość Fabianowi Bonaweturze von Notsitz-Grąbczewski, podprefektowi ziemi chełmińskiej i staroście powiatu toruńskiego. Po upadku Księstwa Warszawskiego w 1815 odsprzedaje wszystko Ksaweremu Lehwaldowi-Jezierskiemu. Za jego czasów powstała pierwsza szkoła w Płużnicy, w 1819. W 1823 Jezierski zbywa posiadłości na rzecz Grąbczewskich, a ci w 1825 odsprzedają niejakiemu Seglerowi. Następnie prawo własności przeszło w 1858 na ręce jego zięcia Ernsta Kriegera z Karbowa. Rodzina Krieger była obecna aż do parcelacji w 1899. Ostatnią właścicielką była kapitanowa Rosa Peterson z domu Krieger i to ona sprzedaje majątek komisji kolonizacyjnej. Do tego momentu Płużnica była w większości zamieszkana przez katolików, a ewangelicy ograniczali się prawdopodobnie do właścicieli majątku i współpracowników. Po kolonizacji, a tuż po odzyskaniu niepodległości przez Polskę ludność protestancka to 69% mieszkańców Płużnicy. Do tego dochodziło 12 osób innego wyznania chrześcijańskiego (prócz katolików). Mogli to być baptyści.
Ludzie
Lista strat z I wojny światowej: Bethge, Bugajski, Butschkowski, Cywinski, Czerwinski, Eberle, Falenski, Gross, Jaworski, Kussmaul, Ledkiewicz, Linowski, Piórkowski, Rosinski, Schlehr, Skowroński, Sorge, Wiliński, Wolnikowski, Zakrzewski, Zander
Nauczyciele w 1925: Feliks Gzella, Zofia Gzellówna, Ernst Howe
W księdze adresowej z 1928 r. figurują nazwiska: Altrock (krawiec), Bystry (szewc), Dąbrowski (artykuły kolonialne, zajazd), Fuhlbrugge (akuszerka), Gehrke (mąka), Głowacki (kowal), Lisewski (kołodziej), Sieg (kowal), Sowiński (artykuły kolonialne, krawiec), Zawadzki (rzeźnik), Zwoliński (artykuły spożywcze)
W księdze adresowej z 1941 r. figurują nazwiska: Kalinowski (piekarz), Knodel (kowal), Seele (rzeźnik), Wolnikowski (skład opału, piece)
Koloniści z Besarabii sprowadzeni w 1941: Leinz, Wagner
Ostatnia niemiecka mieszkanka w 1945: Meta Weber
Bibliografia:
- 2678 Blandau, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1911.
- Alfabet miejscowości powiatu wąbrzeskiego. Zeszyt III. Rejon Płużnicy - gmina Płużnica, pod red. Aleksandra Czarneckiego, 2009, s. 7-40.
- B. Borysowski, Dokumentacja cmentarzy poewangelickich w powiecie wąbrzeskim, Wąbrzeźno, 2003.
- F. Calsow, General-Adressbuch der Ritterguts- und Gutsbesitzer in Norddeutschland, T. IV Westpreussen, Berlin, 1872, s. 140-141.
- Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 131.
- Gemeindelexikon für die Provinz Westpreussen : auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1. Dezember 1895 und anderer amtlicher Quellen, Berlin, 1895, s. 108-109.
- Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche, 1880, s. 42-43.
- A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 484-485.
- R. Heling, Die Evangelischen Kirchengemeinden in Ostpreussen und Westpreussen in den Pfarr-Almanachen von 1912 und 1913. Hamburg: Selbstverlag des Vereins, 2000, s. 48.
- B. Heym, Geschichte des Kreises Briesen und seiner Ortschaften, Briesen am Wpr: Otto Weise, 1902, s. 200, 331-333.
- Kalendarz nauczycielski na rok 1925, Tuchola, 1924, s. 67.
- J. Krzepela, Rody ziem pruskich, cz. I, Kraków, 1927, s. 75.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1200.
- L. Ledebur, Adellexicon der preussischen Monarchie, 1855, s. 300.
- Płużnica w internetowym Słowniku historyczno-geograficznym ziem polskich w średniowieczu, http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?id=1497&q=płużnica (patrz też: Augustynki i Kwiatki)
- Płużnica w Płużnickie historie, http://pluznickiehistorie.pl/wsie/pluznica/
- K. Rauer, Hand-Matrikel der in sämmtlichen Kreisen des preussischen Staats auf Kreis- und Landtagen vertretenen Rittergüter, 1857, s. 46.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 64.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. VIII, s. 329.