Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
Opis cmentarza



Położenie
Cmentarz położony w lesie na północ od centrum wsi. Drogą wojewódzką nr 241 dojeżdżamy z Sępólna do Sikorza gdzie tuż za figurką maryjną skręcamy w lewo (główne skrzyżowanie we wsi). Stąd do lasu dzieli nas ok. 1,2 km (po drodze omijamy skład materiałów budowlanych). Ok. 150 m. po wjeździe w las, po prawej stronie przy drodze ujrzymy mury cmentarza rodowego. Ze wszystkich stron graniczy z lasem.
Podstawowe informacje
Data założenia | XIX w. (możliwe, że powstał już w kilka lat po 1835 r, w 1874 jest już zaznaczony na mapie) |
Wyznanie | ewangelicki |
Ówczesna parafia | Sępólno (od 1772, od XVII w. był zbór w Sępólnie) |
Status | nieczynny |
Powierzchnia | ~0,07 ha |
Nr działki | nie wyodrębniono, na terenie 36/1LP |
Kształt | zbliżony do kwadratu |
Najstarszy zachowany nagrobek | ? |
Istniejąca dokumentacja | Karta cmentarza, oprac. ?. Skwierawski, ok. 1990 r. |
Zagrożenia | śmieci |
Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
Data zamknięcia, likwidacji | 1945?, ? |
Roślinność
Drzewa | dąb, klon, modrzew, sosna |
Krzewy | lilak, grochodrzew, … |
Inne | barwinek, … |
Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza czytelny.
Nagrobki i inne elementy
Nagrobki | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
Cippusy | NIE | - | - | - | - |
Grobowce | NIE | - | - | - | - |
Krzyże | TAK | 1 | I ćw. XX w. | granit, kamień polny | około 5 metrowy krzyż na dwustopniowym postumencie, prawdopodobnie wystawiony ku pamięci ofiar I wojny światowej, lecz nie jest to jedyna interpretacja jego istnienia |
Obeliski | NIE | - | - | - | - |
Mogiły obmurowane | TAK | >2 | k. XIX - I poł. XX w. | lastryko | |
Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
Postumenty | TAK | >2 | k. XIX w - I poł. XX w. | piaskowiec, beton | do tego mnóstwo destruktów prawdopodobnie z muru |
Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
ŁĄCZNIE | 5 stanowisk (z grotą) | ||||
Elementy | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Mur ogrodzeniowy | TAK | - | I poł. XX w. | cegła | poszczególne części łączone słupami, mur tynkowany, niepełny |
Brama | TAK | 1 | - | - | brak śladów zamontowania furty |
Kościół | NIE | - | - | - | - |
Kaplica | NIE | - | - | - | - |
Inne | TAK | 1 | I poł. XX w. | kamień polny | pusta grota |
Na cmentarzu spoczywają członkowie rodu Orland, właściciele Sikorza.
Inskrypcje
Nie znaleziono.
Galeria zdjęć
fot. Karolina Falleńczyk, 2015
Renowacja
Nie przeprowadzono. Krzyż z ciosanego kamienia jest unikatem w skali województwa. Plan Odnowy Miejscowości Sikorz na lata 2008-2015 nie wspominał o porządkowaniu cmentarza. Według informacji z karty cmentarza z ok. 1990 r. nie było już wówczas żadnych płyt nagrobnych ani innych elementów w grocie.
Osadnictwo w Sikorzu
Historia
Patrz: Cmentarz ewangelicki - Sikorz
Majątek Sikorz znajdował się w posiadaniu rodziny Orland od 1835 r. Powód wystawienia "krzyża Orlandów" jest nam nieznany. W grę wchodzą dwie hipotezy. Pierwsza mówi o upamiętnieniu ofiary lub ofiar pochodzących z rodziny, a poległych w I wojnie światowej. Wiele pomników upamiętniających ten fakt budowano właśnie z ciosanego kamienia. Druga hipoteza mówi o śmierci kilkunastoletniego syna właściciela majątku, który miał umrzeć z powodu zapalenia wyrostka robaczkowego. Za tym przemawiają relacje nieżyjącej już służącej na dworze Orlandów, a także fakt, że od 1935 r. właścicielem był Wolf Dietrich Orland opisany w kronice szkolnej Sikorza jako przybrany syn Louisa Orlanda.
Napięcie w ostatnich tygodniach przed wybuchem II wojny światowej było umiejętnie podsycane przez prasę niemiecką i polską. "Dziennik Pomorski" podał pod koniec lipca 1939 roku, że właściciel majątku Sikorz (domyślnie Wolf Dietrich) brał udział wraz z właścicielem mleczarni z Sępólna Krajeńskiego w pobiciu dwóch nieletnich synów polskiego strażnika granicznego. Za swój czyn mieli zostać skazani przez sąd w Chojnicach na miesiąc aresztu i 400 zł grzywny. Okazało się, że była to nieprawda, o czym świadczy sprostowanie w "Słowie Pomorskim".
Margarete Orland była długoletnią prezeską działającego od 1855 roku Deutsche evangelische Frauenverein.
Ludzie
Bibliografia:
- 2571 Zempelburg, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1874.
- E. Calier, Powiat nakielski w XVI stuleciu. Szkic geograficzno-historyczny, Poznań: W. Simon, 1886, s. 39.
- M. Chojnacka, Rodzinne zobowiązanie, "Gazeta Pomorska", wyd. internetowe z 08.12.2005, http://www.pomorska.pl/artykuly-archiwalne/art/6805429,rodzinne-zobowiazanie,id,t.html
- M. Chojnacka, Krzyż Orlandów, "Gazeta Pomorska", wyd. internetowe z 24.11.2005, http://www.pomorska.pl/artykuly-archiwalne/art/6802645,krzyz-orlanda,id,t.html
- Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 141.
- J. Dorawa, Szkice z dziejów wsi podsępoleńskich, [w:] "Dzieje Sępólna Krajeńskiego" pod red. Z. Biegańskiego, 2010, s. 524-525.
- "Gazeta Sępoleńska" z 02.08.1939, nr 61, s. 3.
- A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 492-494.
- Informacje o Sikorzu na stronie powiatu sępoleńskiego, http://www.powiat-sepolno.pl/213,sikorz.html [dostęp: 15.09.2015]
- Kalendarz nauczycielski na rok 1925, Tuchola, 1924, s. 50.
- Księga adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów województwa pomorskiego, Toruń, 1929, s. 472-473.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1210.
- P35 S25 B Sępólno, 1:25 000, WIG, 1935.
- Plan odnowy miejscowości Sikorz 2008-2015, 2008
- Sikorz w Polonia Maior - Fontes, dokument elektroniczny, 2009.
- L. Skaza, Wybrane pomniki kultury materialnej Sępólna Krajeńskiego i okolic,[w:] "Dzieje Sępólna Krajeńskiego" pod red. Z. Biegańskiego, 2010, s. 592-594.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 42.
- "Słowo Pomorskie" z 11.08.1939 r., nr 183, s. 7.
- Spis abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Bydgoszczy i Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej w mieście Bydgoszczy na 1939 r., Warszawa, 1939, s. 109.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. X, s. 608.
- Westpreussisches Güter-Adressbuch, Stettin, 1903, s. 100-101.
- Zdjęcia cmentarza rodowego w Sikorzu na stronie powiatu sępoleńskiego, http://www.powiat-sepolno.pl/254,cmentarz-sikorz.html [dostęp: 15.09.2015]