Cmentarz ewangelicki rodowy - Wichorze

Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia

Położenie cmentarza - mapy

---

Opis cmentarza

Położenie

Cmentarz znajduje się na terenie parku podworskiego na zachód od jeziora. Po wejściu na teren dawnego majątku należy kierować się w stronę parku, iść wzdłuż cieku wodnego, a po przejściu przez betonową kładkę kierować się ku lekkiemu wzniesieniu ok. 50 m na wprost kładki. Choć teren nie jest nigdzie pilnowany to należy pamiętać, że jest własnością prywatną.

Podstawowe informacje

Data założenia	1844?
Wyznanie	ewangelicki
Ówczesna parafia	Chełmno (od 1772)
Status	nieczynny
Powierzchnia	?
Nr działki	nie wyodrębniono, ne terenie 106
Kształt	?
Najstarszy zachowany nagrobek	?
Istniejąca dokumentacja	-
Zagrożenia	likwidacja resztek
Stan zachowania	FATALNY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji	1945?, -

Roślinność

Drzewa	dąb, klon, kasztanowiec, lipa, …
Krzewy	…
Inne	trawa, …

Brak informacji o istnieniu alei. Brak danych o pomnikach przyrody.

Nagrobki i inne elementy

Nagrobki
Rodzaj	Istnienie	Ilość	Data powstania	Materiał	Uwagi
Cenotafy	NIE	-	-	-	-
Cippusy	NIE	-	-	-	-
Grobowce	NIE	-	-	-	-
Krzyże	NIE	-	-	-	-
Mogiły obmurowane	TAK	4	I poł. XX w.	?	-
Obeliski	NIE	-	-	-	-
Pola grobowe	NIE	-	-	-	-
Płyty pionowe	NIE	-	-	-	-
Płyty poziome	NIE	-	-	-	-
Postumenty	TAK	1	1897	?	-
Przyścienne	NIE	-	-	-	-
Inne	NIE	-	-	-	-
RAZEM	-
Elementy
Rodzaj	Istnienie	Ilość	Data powstania	Materiał	Uwagi
Mur ogrodzeniowy	TAK	-	-	cegła	fragmenty ceglanych słupów
Brama	NIE	-	-	-	-
Kościół	NIE	-	-	-	-
Kaplica	NIE	-	-	-	-
Inne	NIE	-	-	-	-

Na cmentarzu pochowano właścicieli majątku Wichorze, rodzinę von Loga.

Inskrypcje

---

Galeria zdjęć

fot. Kornel Pleskot, 2015

fot. 1

fot. 2

fot. 3

fot. 4

fot. 5

fot. 6

fot. 7

fot. 8

fot. 9

fot. 10

fot. 11

fot. 12

fot. 13

fot. 14

fot. 15

fot. 16

fot. 17

fot. 18

fot. 19

fot. 20

fot. 21

fot. 21

---

Renowacja

Nie przeprowadzono. Nie znaleziono także płyty nagrobnej z 1844 wspomnianej na stronie PolskieZabytki. Według Gminnego Programu Ochrony Zabytków cmentarz posiadał mur ogrodzeniowy wraz z bramą wejściową. Oprócz nieznanych przedstawiciela rodu, zmarłego w 1844 na cmentarzu spoczywają:

1. Herrmann Ludwig von Loga, landrat (1816-1891)
2. Valerie von Doring (1827-1912), zona Hermanna
3. Gottlieb Alexander Herrmann von Loga, porucznik kawalerii (1859-1911)

---

Osadnictwo w Wichorzu

Historia

Pierwsza wzmianka o Wichorzu pochodzi z 1376 roku. Od początku był top majątek prywatny. Pierwszym właścicielem był Sander z Wichorza. W czasach krzyżackich leżał na terenie komturstwa starogrodzkiego. W okresie I Rzeczpospolitej poznanymi właścicielami byli Wichorscy, Prontniccy, Oasieczkowscy (1570), Czapscy (1659), Koreccy (1667). Rodzina von Loga, która uzyskała tytuł szlachecki w 1775 stała się właścicielem majątku w 1788 i była nim nieprzerwane aż do 1945. W ich posiadaniu (w różnym okresie czasowym) znajdował się także Niemczyk i pobliskie Cepno. Po landracie Herrmannie Ludwigu, zmarłym w 1891, majątek objął syn Gottlieb Alexander Herrmann, porucznik kawalerii. Ten wraz z Elfrydą von Kummer z Berlina miał 4 dzieci. Po jego śmierci w 1911 majątkiem zarządzała wdowa z najstarszym synem. Najstarszy syn Hans Heinrich został wraz z matką, żoną i dzieckiem rozstrzelany w 1945 przez Armię Czerwoną już na terenie dzisiejszych Niemiec. Dwójka młodszych synów zginęła w I wojnie światowej. Drugą wojnę na krótko przeżyła najmłodsza z córek Maria Theodora, zmarła w 1946.
Majątek prócz dworu z parkiem, w którym założono cmentarz był olbrzymim folwarkiem z gorzelnią, owczarnią, hodowlą koni. Po 1945 w Wichorzu w dworze utworzono Zarząd Powiatowy Nieruchomości Ziemskich, a od 1949 funkcjonował PGR wraz z gorzelnią. Obecnie teren jest w rękach prywatnych. Ciężko w to uwierzyć, ale całość wraz z parkiem znajduje się w rejestrze zabytków, choć wszystkie budowle są w stanie agonalnym.
Według spisu z 1921 w Wichorzu mieszkało 13 ewangelików (5% mieszkańców), a zatem prawdopodobnie była to rodzina von Loga i najbliżsi współpracownicy z folwarku. W latach 80. XIX w. protestanci stanowili 36% mieszkańców. Podlegali pod parafię ewangelicką w Chełmnie.

Ludzie

Znani członkowie rodu von Loga
1. Herrmann Ludwig Leopold von Loga, landrat (1816, ? -1891, Wichorze)
2. Valerie von Doring (1827-1912, Wichorze) mieli syna Gottlieba Alexandra Herrmanna
3. Gottlieb Alexander Herrmann von Loga, porucznik kawalerii (18.11.1859, Wichorze - 06.11.1911, Wichorze)
4. Elfryda Eva Maria Dorota von Kummer (29.03.1870, Berlin - 30.04.1945, Mecklemburgia)
5. Hans Heinrich (1891-1945) - zmarł rozstrzelany z matką, żoną i dzieckiem
6. Viktor (1893-1915) - w IWS
7. Herrmann (1895-1914) - w IWS
8. Maria Theodora (1898-1946)

Lista strat z I wojny światowej: Baranski, Braun, Filarecki, Folborski, Fuchs, Geminski, Henning, Kawecki, Kazaniecki, Kordowski, Kwiatkowski, Herrmann von Loga, Viktor von Loga, Malinowski, Młodzimiewski, Muller, Murawski, Ogdowski, Piontkowski, Plyczinski, Reiwer, Szymanski, Tolodziecki,

Księga adresowa Polski z 1928: Kozicki (kowal), Elfryda von Loga (właścicielka majątku)

---

Bibliografia:

1. 2777 Papau, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25 000, Preuss. Landesaufnahme, 1905.
2. M. Biskup (red.), Dzieje Chełmna i jego regionu. Toruń: TNT, 1968, s. 405, 414.
3. F. Calsow, General-Adressbuch der Ritterguts- und Gutsbesitzer in Norddeutschland, T. IV Westpreussen, Berlin, 1872, s. 138-139.
4. J. T. Dziedzic, P. Ossowski, Powiat i miasto Chełmno. Monografja krajoznawcza, Chełmno, 1923, s. 108, 139.
5. Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Stolno na lata 2014 - 2017, Stolno, 2014, s. 9, 10, 14, 15, 40, 59.
6. Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche, Berlin, 1880, s. 36-37.
7. A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 475-476.
8. M. Janicki, Handbuch des preußischen Adels, 1892, t. 1, s. 312.
9. J. Krzepela, Rody ziem pruskich, cz. I, Kraków, 1927, s. 107.
10. Książka adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów wojew. pomorskiego, 1926, s. 86-87.
11. Księga adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów województwa pomorskiego, Toruń, 1929, s. 120.
12. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1240.
13. L. Ledebur, Adelslexicon der preussischen Monarchie, Berlin, 1854-1856, s. 48, 110, 231.
14. K. Czapski, Najstarsze dzieje Czapskich herbu Leliwa, [w:] "Między wielką polityką, a szlacheckim partykularzem. Studia z dziejów nowożytnej Europy", 1993, s. 363.
15. Provinz Westpreussen / im Auftrag der Landwirtschaftskammer unter Mitwirkung der Königlichen Behörden der Provinz, 1909, s. 142-143.
16. K. Rauer, Hand-Matrikel der in sämmtlichen Kreisen des preussischen Staats auf Kreis- und Landtagen vertretenen Rittergüter, 1857, s. 46.
17. Wichorze w internetowym Słowniku Historyczno-geograficznym Ziem Polskich w średniowieczu, http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?id=2059
18. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 10.
19. Studium Uwarunkowań i Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Stolno, Stolno, 2009, s. 43, 46-47.
20. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XIII, s. 282.
21. Westpreussisches Güter-Adressbuch, Stettin, 1903, s. 84-85.
22. Wichorze na stronie PolskieZabytki.pl, http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/1401/Wichorze/

---

Lapidaria » powiat chełmiński » gmina Stolno » Wichorze