Cmentarz ewangelicki rodowy - Wiskitno

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

yRqCyJUE5sSR9ht_c3nvmtJYV5kLlrAg4fuBbBe9xGi7nRQC6bc0fffeAafcZ_kBbpElPCImyISM-nfVa4g=w320

Opis cmentarza

las.png rodowy.png 129505-simple-red-square-icon-signs-stop-sign3.png
Położenie

Cmentarz położony na terenie dawnego majątku dworskiego, w odległości niecałych 40 metrów od bramy wejściowej. Jadąc z Wiskitna w kierunku Sośna stajemy na skrzyżowaniu przy cmentarzu ewangelickim w Wiskitnie i skręcamy w prawo. Dojeżdżamy do bramy. Jest to teren prywatny tak więc, aby wejść na cmentarz potrzebne jest pozwolenie właściciela. Znajduje się po lewej stronie ok. 40 metrów od bramy - widać dawną bramę cmentarną. Sąsiaduje ze wszystkich stron z parkiem dworskim.

Podstawowe informacje
Data założenia poł. XIX w. *
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Gogolin-Lucim-Sitowiec (od 1872, Gogolin), Koronowo (1772-1872), we wsi szkoła z salą modlitwy
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,05ha
Nr działki nie wyodrębniono, na terenie 127/41
Kształt prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek ?
Istniejąca dokumentacja ?
Zagrożenia dalsze zaśmiecanie, splantowanie, dewastacja
Stan zachowania BARDZO ZŁY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji 1945?, ?

[*] Bez zaznajomienia się z książką Carla Schmekel, Sechs Generationen auf der Heimatscholle mit Ahnentafeln wydanej w 1935 nie jest możliwe dokładne podanie daty założenia cmentarza.

Roślinność
Drzewa dąb…
Krzewy …
Inne bluszcz, …

Układ cmentarza częściowo czytelny. Brak pomników przyrody. Brak alei albo nieczytelna.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mogiły obmurowane NIE - - - -
Mogiły obmurowane z postumentem NIE - - - -
Mogiły ziemne NIE - - - -
Pola grobowe NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Postumenty TAK 1 ? piaskowiec słupek informujący o miejscu spoczynku rodziny Schmekel
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Płyty poziome TAK 1 ? lastryko? płyta Artura Schmekel
Przyścienne NIE - - - -
Inne NIE - - - -
RAZEM > 2 stanowiska
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy TAK - ? granit, kamień polny otoczony kamiennym murem z ciosanych kloców, nie wiadomo, czy było ogrodzenie
Brama TAK 1 ? cegła brak żeliwnej furty
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne NIE - - - -

Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych

Inskrypcje

Galeria zdjęć

fot. Michał P. Wiśniewski, 2016
{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10

Renowacja

Nie przeprowadzono. Na terenie cmentarza są ule.

Osadnictwo w Wiskitnie

Historia

Wiskitno znane jest w źródłach pisanych od 1288 jako wieś, od której klasztor Cystersów (z Byszewa potem z Koronowa) pobiera dziesięcinę. Jednak wówczas nie była to własność opactwa tylko własność rycerska. Mnisi kupili połowę wsi w 1360, a drugą połowę 3 lata później. Własnością zakonu pozostało do początku XIX wieku, gdy doszło do sekularyzacji majątków kościelnych i przeszło w posiadanie państwa pruskiego. Jeszcze w 1872 Wiskitno wymieniane jest jako wieś, a nie majątek aczkolwiek najstarsza wzmianka o późniejszych właścicielach - rodzinie Schmekel - sięga roku 1817 (dnia 09.06.1817 w Wiskitnie urodziła się Wilhelmina Charlotte Schmekel, córka Ludwika Schmeckel (ur. 1785) i Barbary z domu Schauer (ur. 1790). A zatem możemy założyć, że Ludwik Schmekel przybył najwcześniej w latach. 10. XIX wieku do Wiskitna i wydzierżawił tam ziemię - wymieniany jest jako dzierżawca w 1838. Trudno jednoznacznie określić kiedy rodzina stała się właścicielami majątku. Stało się to pomiędzy 182, a 1877 rokiem, a zatem za czasów wnuków Ludwika. W spisie właścicieli majątków ziemskich z 1877 wymieniono Carla Schmekel z Wiskitna (miał 276 ha). Oprócz niego we wsi istniał także drugi majątek (1877: S. Brall; potem Latz, 1880 Grąbczewski, 1887: Winter, 1913: H. Bartelheimer, 1926: O.Stenzel). Spis z 1906 i 1907 podaje jako właściciela Arthura Schmekel, a w 1913 Karola Schmekel (ur. 1886), który był obecny w Wiskitnie do momentu wybuchu II wojny światowej. W 1923 miał 405 ha, a w 1926 mniej, bo 352 ha. Niewykluczone, że doszło do przymusowej parcelacji, na której polskie władze osiedlały rolników z dawnej Kongresówki lub Galicji. Bulwarowy dziennik "Dzień Dobry" podał w numerze z 01.09.1939, że ustalono kuratora majątku Wiskitno wskutek ucieczki Karola Schmekel, lecz nie wiadomo, czy w ogóle kurator rzeczywiście objął swój obowiązek. Ostatnia wzmianka o Karolu Schmekel, kapitanie rezerwy, pojawia się w "Ostpreussen-Warte" z 1952. Podobno 24.03.1945 przybył do szpitala w Gdańsku Wrzeszczu z raną nogi.
Szkoła istniała od przynajmniej 1848. Najpierw jako katolicka, potem jako symulatanna. Budynek nowej szkoły wybudowała rodzina Schmekel. Do 1872 miejscowi ewangelicy podlegali pod parafię ewangelicką w Koronowie, a potem do parafii Gogolin-Lucim-Sitowiec. Ilość ewangelików wzrosła dopiero na początku XX wieku osiągając poziom 29% populacji Wiskitna. Pierwszy spis powszechny z 1921 mówi o 12% ewangelików. Jeszcze w 1885 było ich niecałe 4%.

Ludzie

Lista poległych w I wojnie światowej zawiera następujące nazwiska: balzer, Bergmann, Chilla, Chmara, Gaca, Gburek, Getka, Głowacki, Gorecki, Idzikowski, Kaczmarowski, Kiesel, Kleschinski, Kobs, Konarski, Lewandowski, Lipski, Majewski, Maszudziński, Mindak, Paluchowski, Pasternacki, Ronarski, Sadka, Salewski, Schroeder, Schulz, Sergot, Sodke, Świetlik, Szczupacki, Wrzus, Ziołkowski

Gospodarze z księgi adresowej z 1906: Otto Belau, Julius Bigal, Julius Mahlke, Leo Pankanin, Arthur Schmeckel

Księga adresowa Polski z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Dylawerski (handel bydłem), Gatzke (zboże), Klawitter (akuszerka), Kobs (zajazd), Mahlke (właściciel ziemski), Pankanin (właściciel ziemski), Prell (właściciel ziemski), Roszczynialski (kowal), Schmekel (właściciel majątku), Stenzel (właściciel ziemski), Stetmann (szewc)

Księga adresowa z 1941 r. zawiera następujące nazwiska: Dietrich (stolarz), Draheim (mleczarnia), Glowatzki (stolarz), Schnakel (mleczarnia), Siering (zajazd, sklep), Stetmann (szewc)

Bibliografia:

  1. 2672 Wierzchucyn, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1: 25 000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1940 comp.jpg
  2. Amtsblatt der Königlichen Preußischen Regierung zu Bromberg, 1838, nr 16, s. 2 (dodatek nadzwyczajny, Extrablatt) comp.jpg
  3. Amtsblatt der Königlichen Preußischen Regierung zu Bromberg, 1848, nr 46, s. 1286. comp.jpg
  4. J. N. Bobrowicz, Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księstwa Poznańskiego, 1846, s. 429. comp.jpg
  5. Deutsches Reichs-Adressbuch, 1906, s. 587. comp.jpg
  6. Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 160. comp.jpg
  7. Dziennik Poznański z 07.10.1887 r., nr 229, s. 3. comp.jpg
  8. "Dzień Dobry" z 01.09.1939, nr 241, s. 3.
  9. Gminny Program Opieki nad Zabytkami Miasta i Gminy Koronowo na lata 2015-2018, 2015, s. 76, 112, 116,
  10. "Goniec Wielkopolski" z 09.07.1880, nr 154, s. 3. comp.jpg
  11. K. Grysińska, Działalność gospodarcza ziemiaństwa powiatu bydgoskiego w latach 1920-1939, "Kronika Bydgoska", 1999, t. 21, s. 90. comp.jpg
  12. Gueter-Adressbuch der Provinz Posen, Stettin: Paul Niekammer, 1907, s. 162-163. comp.jpg
  13. Güter-Adressbuch für die Provinz Posen, 1913, s. 186-187. comp.jpg
  14. S. Kozierowski, Badanie nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski. Tom II M-Z, Poznań: Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1922, s. 422. comp.jpg
  15. Księga adresowa gospodarstw rolnych województwa poznańskiego, 1926, s. 17-18. comp.jpg
  16. Księga Adresowa Obywateli Ziemskich Rzeczypospolitej Polskiej, 1923, s. 5. comp.jpg
  17. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1482. comp.jpg
  18. Kurzgefasstes statistisches Handbuch der Provinz Posen, Posen, 1877, s. 138. comp.jpg
  19. "Ostpreussen-Warte" 1952, nr 1, s. 11.
  20. A. Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Wielkopolska, t. I, Warszawa, 1883, s. 174. comp.jpg
  21. Plan Odnowy Miejscowości Wiskitno, 2010, http://www.bip.koronowo.pl/?app=uchwaly&nid=6913&y=2014
  22. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie, Warszawa: GUS, 1926, s. 5. comp.jpg
  23. Spis abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Bydgoszczy i Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej w mieście Bydgoszczy, 1939, s. 136. comp.jpg
  24. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Koronowo. Cz. I. uwarunkowania rozwoju, Koronowo, 2009, s. 57, 61, http://www.bip.koronowo.pl/?app=uchwaly&nid=3751&y=2009
  25. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XIII, s. 572. comp.jpg
  26. Uebersicht der Bestandtheile und Verzeichniss aller Ortschadten des Bromberger Regierungsbezirks, 1818, s. 21. comp.jpg
  27. Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks, Bromberg: Gruenauer, 1833, s. 16. comp.jpg
  28. Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 8-9. comp.jpg
  29. A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen, Posen: W. Decker, 1898, s. 92-93. comp.jpg
  30. Wiskitno w Polonia Major Fontes, 2009. comp.jpg
cmentarzewangelickirodowywiskitno
wersja strony: 5, ostatnia edycja: 18 Dec 2017 10:25
Edytuj Oceń (0) Tagi Historia Pliki Drukuj Narzędzia + Opcje
O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License