Cmentarz ewangelicki rodowy - Wrocki

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

brak cm. na starych mapach

Opis cmentarza

las.png
Położenie

Cmentarz położony w lesie w odległości ok. 80 metrów od drogi. Będąc we Wrockach przy dawnym PGRze (majątek) na rozwidleniu DK15 i drogi asfaltowej prowadzącej na Golub-Dobrzyń kierujemy się w stronę Golubia pod widoczny z daleka las. Następnie stojąc na wysokości ściany lasu po lewej stronie idziemy wzdłuż skraju ok 80 metrów, a następnie wchodzimy wgłąb ok. 30 metrów. Powinniśmy ujrzeć nagrobki. Ze wszystkich stron cmentarz graniczy z lasem.

Podstawowe informacje
Data założenia I poł. XX w. (1934?)
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Kawki (od 1867)
Status nieczynny
Powierzchnia ?
Nr działki nie wyodrębniono, na terenie 5032/2
Kształt ?
Najstarszy zachowany nagrobek dwudziestolecie międzywojenne
Istniejąca dokumentacja -
Zagrożenia śmieci, splantowanie cmentarza
Stan zachowania BARDZO ZŁY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji 1945?, -
Roślinność
Drzewa dąb, brzoza, …
Krzewy ?, …
Inne trawa, bluszcz, …

Brak alei. Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ nieczytelny

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Mogiły obmurowane NIE - - - -
Obejścia NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Postumenty TAK 4 I poł XX w. lastryko, beton, kamień polny 1 destrukt, 1 z urną, kamień Dienera i cokół
Przyścienne NIE - - - -
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne NIE - - - -

Na cmentarzu pochowano członków właścicieli majątku Wrocki - rodzinę Diener. Według relacji mieszkańców przytoczonej u Ryszarda Kowalskiego jedni uważają, że na cmentarzu pochowano wyłącznie Fedora Dienera i jego psa, inni uważają, że spoczął także syn właściciela majątku, poległy na froncie wschodnim w czasie II wojny światowej. Podobno było kilka nagrobków rodziny Diener. Sądząc po pozostałościach (nie licząc niezidentyfikowanego destruktu) pochowano tu przynajmniej 3 osoby.

Inskrypcje


Galeria zdjęć

fot. Grzegorz Becmer, 2016

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10

Renowacja

Nie przeprowadzono. Teren należy do Nadleśnictwa Golub-Dobrzyń.


Osadnictwo we Wrockach

Historia

W 1790 lemaństwo i wolne sołectwo we Wrockach należało do Andrzeja Trzcińskiego. W 1808 sołectwo nabył jego syn Antoni Trzciński, który zadłużył je i w 1823 zlicytowane zostało przez Jakuba Cerackiego. Następnym znanym właścicielem z 1844 jest Carl Rosenhagen, który pozbywa się sołectwa zaledwie po miesiącu na rzecz Józefa Marchlewskiego. Kolejny właściciel pojawił się w 1852. Był to Jan Grodzki, który sprzedał w 1855 sołectwo (i jedno z gospodarstw) Fedorowi Dienerowi (Fedor I) i jego żonie Auguście z domu Feldt (w 1860 dokupił karczmę wraz z gruntem). W 1864 nastąpiła zamiana młyna Suwała i karczmy na lemaństwo, które wówczas było w posiadaniu Michała Kiedewicza. W ten sposób z połączonego lemaństwa i sołectwa powstał majątek Wrocki - we władaniu do 1945 przez Dienerów. Osada młyńska Suwała została przyłączona do Wrocek w 1875 i odtąd stała się tzw. wybudowaniem. Dienerowie przybyli z dzisiejszego landu Saksonia-Anhalt. Ojciec Fedora I posiadał majątek w Przydworzu (pow. wąbrzeski).
W oparciu o księgi parafii ewangelickiej w Kawkach wiemy, że zmarły w 1887 Fedor i rok później Augusta zostali pochowani na tamtejszym cmentarzu przykościelnym. Mieli 7 dzieci. Nie znamy daty zgonu pierworodnego Petera Heinricha, lecz jego brak na liście sukcesorów majątku oznacza zgon przed 1887. Drugi syn Fedor Ernst zmarł w wieku 6 lat we Wrockach. A zatem czy cmentarz powstał w 1861? Lastryko zdradza jednak pochodzenie dwudziestowieczne. Brak cmentarza na starych mapach także jest pewną sugestią. Trzeci z synów to Teodor Adolf Rudolf, ten sam który na kamieniu nagrobnym przyjął imie po ojcu, Fedor. Przez ślub z Friedą z domu Richter stał się także właścicielem majątku Buczek (gm. Biskupiec, woj. war-maz). Kolejne rodzeństwo to: Ernestyna Augusta Moller - żona radcy sądowego z Brodnicy, bezimienna córka zmarła od razu po urodzeniu, Leopold Diener - pułkownik wschodniopruskiego regimentu polowego i Rosa Valesca Goebel. Księgi właścicieli majątku z 1903 i 1909 nie podają konkretnego właściciela Wrocek. Mamy jedynie wskazanie, że chodzi o potomków starego Dienera. Nie było zatem ustanowionego majoratu, czyli chcąc przejąć własność należało wykupić udział pozostałych członków rodziny. Współwłaścicielką po zmarłym w 1903 pułkowniku Leopoldzie stała się niejaka Johanna z domu Feldt. Czyżby pułkownik ożenił się z siostrą żony Teodora Adolfa? Na pewno jest osobą, która hipotetycznie mogłaby spoczywać na tym cmentarzu. Według monografii gminy Teodor Adolf (Fedor II) przejął Wrocki dopiero w 1921. Nie podano czemu czekał tak długo. Może zajęty był prowadzeniem majątku Buczek i Karczewo.
Pamiętajmy, że Fedor II również miał potomstwo, a więc galimatias robi się coraz większy. Na pewno były dwie córki urodzone w Buczku. Leni, umarła jako stara panna w 1971 i Joanna, żona generała porucznika Maxa Muhlmanna, zginęła z mężem w 1945. Tego samego roku, w Górnej Grupie, zmarła żona Fedora II. Przytoczone w monografii informacje opierające się na relacjach przedwojennych mieszkańców przywołują postać przynajmniej jednego syna, oficera poległego na froncie wschodnim, którego zwłoki miały być pochowane w rodzinnych Wrockach. Na znanym forum Axishistory wśród zabitych znajdziemy pułkownika Fedora Dienera zabitego w 1941 w ZSRR. Nawet jeśli byłby w naszej układance Fedorem III, to został pochowany daleko na wschodzie ponieważ dołączono zdjęcie jego nagrobka. Inny męski przedstawiciel pojawiający się w spisach nosił imię Henryk i od przynajmniej 1929 wymieniany był jako właściciel majątku.

Ludzie

Leopold Diener (1798 - ?) - właściciel dóbr w Worbzig (Saksonia-Anhalt) i w Przydworzu (pow. wąbrzeski)
Ernestine Hase (1800 - ? ) - żona Leopolda

Fedor Diener [Fedor I] (05.06.1825, Worbzig - 12.10.1887, Wrocki), syn Leopolda i Ernestine - właściciel dóbr Wrocki, pochowany w Kawkach
Augusta Feldt (26,10,1827, ? - 17.01.1888, Wrocki) - żona Fedora, pochowana w Kawkach
dzieci:
1) Peter Heinrich Diener (10.07.1854, Wrocki - ? )
2) Fedor Ernst Diener (04.11.1855, Wrocki - 10.01.1861, Wrocki)
3) Teodor Adolf Rudolf Diener [Fedor II] (25.03.1857, Wrocki - 09.02.1934, Wrocki) - właściciel Buczka i od 1921 Wrocek, pochowany we Wrockach
4) Ernestine Auguste Marie Anna Diener (10.08.1858, Wrocki - ?) - żona radcy sądowego w Brodnicy, Johannesa Mollera
5) córka bez imienia Diener (15.03.1860, Wrocki - 15.03.1860, Wrocki)
6) Leopold Diener (??.??.1862, Wrocki - ?) - pułkownik wschodniopruskiego regimentu polowego
7) Rosa Valesca Martha Diener (17.07.1867, Wrocki - po 1934) - żona niejakiego Goebela

ad 3)
Frieda Laura Julie Charlotte Richter (26.06.1866, Mierzyn (gm. Biskupiec) - 19.09.1945, Górna Grupa) - żona Teodora Adolfa od 1884
dzieci (znane):
1) Magdalene Diener (10.06.1885, Buczek - 1971) - panna
2) Hanna Diener (07.04.1890, Buczek - 10.03.1945, Staniszewo k. Kartuz) - żona generała porucznika Maxa Muhlmanna

ad 6)
Johanna Feldt (? - po 1934) - żona pułkownika Leopolda

Według przekazów ustnych miał także syna oficera, który poległ na froncie wschodnim. Na forum Axishistory widnieje Fedor Diener, pułkownik, zm. 22.08.1941. Nawet gdyby był rzekomym synem Teodora Adolfa [Fedorem III] to został pochowany daleko na wschodzie w ZSRR o czym świadczy dołączone zdjęcie. W spisach znajdziemy natomiast innego męskiego przedstawiciela, Henryka, od przynajmniej 1929 figurującego jako właściciel majątku.


Bibliografia:

  1. F. Calsow, General-Adressbuch der Ritterguts- und Gutsbesitzer in Norddeutschland, T. IV Westpreussen, Berlin, 1872, s. 54-55. comp.jpg
  2. Dane o dzieciach Fedora, http://gebe.paperstyle.de/familienstamme/r/richter-2/82-richter-ludwig/82-richter-ludwig-nachkommen/
  3. Fedor Diener - prawdopodobny syn Teodora II, http://forum.axishistory.com/viewtopic.php?f=5&t=121884&start=15
  4. P. Grążawski, Leśny grób, 2008, http://www.legendybrodnicy.tnb.pl/readarticle.php?article_id=6
  5. Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche, Berlin, 1880, s. 96-97. comp.jpg
  6. A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg, 1890, s. 540. comp.jpg
  7. R. Kowalski, Gmina Golub-Dobrzyń. Historia, zabytki, krajobraz, 2010, s. 371-389.
  8. Księga adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów województwa pomorskiego, 1929, s. 90. comp.jpg
  9. H. Plehn, Ortsgeschischte des Kreises Strasburg in Westpreussen, Königsberg, 1900, s. 56. comp.jpg
  10. Provinz Westpreussen. Im Auftrag der Landwirtschaftskammer unter Mitwirkung der Königlichen Behörden der Provinz, Berlin, 1909, s. 132. comp.jpg
  11. K. Rauer, Hand-Matrikel der in sämmtlichen Kreisen des preussischen Staats auf Kreis- und Landtagen vertretenen Rittergüter, 1857, s. 49. comp.jpg
  12. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 65; comp.jpg
  13. Spis abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Bydgoszczy i Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej w mieście Bydgoszczy na 1939 r., 1939. comp.jpg
  14. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. III, s. 606. comp.jpg
  15. Westpreussisches Güter-Adressbuch, Stettin: P. Niekammer, 1903, s. 74-75. comp.jpg
  16. Wrocki na stronie Gminy Golub-Dobrzyń, http://www.golub-dobrzyn.internetdsl.pl/articles.php?article_id=25

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License