Cmentarz ewangelicki rodowy - Wrocki

Położenie cmentarza - mapy

brak cm. na starych mapach

Opis cmentarza

Położenie

Cmentarz położony w lesie w odległości ok. 80 metrów od drogi. Będąc we Wrockach przy dawnym PGRze (majątek) na rozwidleniu DK15 i drogi asfaltowej prowadzącej na Golub-Dobrzyń kierujemy się w stronę Golubia pod widoczny z daleka las. Następnie stojąc na wysokości ściany lasu po lewej stronie idziemy wzdłuż skraju ok 80 metrów, a następnie wchodzimy wgłąb ok. 30 metrów. Powinniśmy ujrzeć nagrobki. Ze wszystkich stron cmentarz graniczy z lasem.

Podstawowe informacje

Data założenia	I poł. XX w. (1934?)
Wyznanie	ewangelicki
Ówczesna parafia	Kawki (od 1867)
Status	nieczynny
Powierzchnia	?
Nr działki	nie wyodrębniono, na terenie 5032/2
Kształt	?
Najstarszy zachowany nagrobek	dwudziestolecie międzywojenne
Istniejąca dokumentacja	-
Zagrożenia	śmieci, splantowanie cmentarza
Stan zachowania	BARDZO ZŁY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji	1945?, -

Roślinność

Drzewa	dąb, brzoza, …
Krzewy	?, …
Inne	trawa, bluszcz, …

Brak alei. Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ nieczytelny

Nagrobki i inne elementy

Nagrobki
Rodzaj	Istnienie	Ilość	Data powstania	Materiał	Uwagi
Cenotafy	NIE	-	-	-	-
Cippusy	NIE	-	-	-	-
Grobowce	NIE	-	-	-	-
Krzyże	NIE	-	-	-	-
Mogiły obmurowane	NIE	-	-	-	-
Obejścia	NIE	-	-	-	-
Obeliski	NIE	-	-	-	-
Płyty poziome	NIE	-	-	-	-
Płyty pionowe	NIE	-	-	-	-
Postumenty	TAK	4	I poł XX w.	lastryko, beton, kamień polny	1 destrukt, 1 z urną, kamień Dienera i cokół
Przyścienne	NIE	-	-	-	-
Elementy
Rodzaj	Istnienie	Ilość	Data powstania	Materiał	Uwagi
Mur ogrodzeniowy	NIE	-	-	-	-
Brama	NIE	-	-	-	-
Kościół	NIE	-	-	-	-
Kaplica	NIE	-	-	-	-
Inne	NIE	-	-	-	-

Na cmentarzu pochowano członków właścicieli majątku Wrocki - rodzinę Diener. Według relacji mieszkańców przytoczonej u Ryszarda Kowalskiego jedni uważają, że na cmentarzu pochowano wyłącznie Fedora Dienera i jego psa, inni uważają, że spoczął także syn właściciela majątku, poległy na froncie wschodnim w czasie II wojny światowej. Podobno było kilka nagrobków rodziny Diener. Sądząc po pozostałościach (nie licząc niezidentyfikowanego destruktu) pochowano tu przynajmniej 3 osoby.

Inskrypcje

Galeria zdjęć

fot. Grzegorz Becmer, 2016

^{fot. 1}

^{fot. 2}

^{fot. 3}

^{fot. 4}

^{fot. 5}

^{fot. 6}

^{fot. 7}

^{fot. 8}

^{fot. 9}

^{fot. 10}

Renowacja

Nie przeprowadzono. Teren należy do Nadleśnictwa Golub-Dobrzyń.

Osadnictwo we Wrockach

Historia

W 1790 lemaństwo i wolne sołectwo we Wrockach należało do Andrzeja Trzcińskiego. W 1808 sołectwo nabył jego syn Antoni Trzciński, który zadłużył je i w 1823 zlicytowane zostało przez Jakuba Cerackiego. Następnym znanym właścicielem z 1844 jest Carl Rosenhagen, który pozbywa się sołectwa zaledwie po miesiącu na rzecz Józefa Marchlewskiego. Kolejny właściciel pojawił się w 1852. Był to Jan Grodzki, który sprzedał w 1855 sołectwo (i jedno z gospodarstw) Fedorowi Dienerowi (Fedor I) i jego żonie Auguście z domu Feldt (w 1860 dokupił karczmę wraz z gruntem). W 1864 nastąpiła zamiana młyna Suwała i karczmy na lemaństwo, które wówczas było w posiadaniu Michała Kiedewicza. W ten sposób z połączonego lemaństwa i sołectwa powstał majątek Wrocki - we władaniu do 1945 przez Dienerów. Osada młyńska Suwała została przyłączona do Wrocek w 1875 i odtąd stała się tzw. wybudowaniem. Dienerowie przybyli z dzisiejszego landu Saksonia-Anhalt. Ojciec Fedora I posiadał majątek w Przydworzu (pow. wąbrzeski).
W oparciu o księgi parafii ewangelickiej w Kawkach wiemy, że zmarły w 1887 Fedor i rok później Augusta zostali pochowani na tamtejszym cmentarzu przykościelnym. Mieli 7 dzieci. Nie znamy daty zgonu pierworodnego Petera Heinricha, lecz jego brak na liście sukcesorów majątku oznacza zgon przed 1887. Drugi syn Fedor Ernst zmarł w wieku 6 lat we Wrockach. A zatem czy cmentarz powstał w 1861? Lastryko zdradza jednak pochodzenie dwudziestowieczne. Brak cmentarza na starych mapach także jest pewną sugestią. Trzeci z synów to Teodor Adolf Rudolf, ten sam który na kamieniu nagrobnym przyjął imie po ojcu, Fedor. Przez ślub z Friedą z domu Richter stał się także właścicielem majątku Buczek (gm. Biskupiec, woj. war-maz). Kolejne rodzeństwo to: Ernestyna Augusta Moller - żona radcy sądowego z Brodnicy, bezimienna córka zmarła od razu po urodzeniu, Leopold Diener - pułkownik wschodniopruskiego regimentu polowego i Rosa Valesca Goebel. Księgi właścicieli majątku z 1903 i 1909 nie podają konkretnego właściciela Wrocek. Mamy jedynie wskazanie, że chodzi o potomków starego Dienera. Nie było zatem ustanowionego majoratu, czyli chcąc przejąć własność należało wykupić udział pozostałych członków rodziny. Współwłaścicielką po zmarłym w 1903 pułkowniku Leopoldzie stała się niejaka Johanna z domu Feldt. Czyżby pułkownik ożenił się z siostrą żony Teodora Adolfa? Na pewno jest osobą, która hipotetycznie mogłaby spoczywać na tym cmentarzu. Według monografii gminy Teodor Adolf (Fedor II) przejął Wrocki dopiero w 1921. Nie podano czemu czekał tak długo. Może zajęty był prowadzeniem majątku Buczek i Karczewo.
Pamiętajmy, że Fedor II również miał potomstwo, a więc galimatias robi się coraz większy. Na pewno były dwie córki urodzone w Buczku. Leni, umarła jako stara panna w 1971 i Joanna, żona generała porucznika Maxa Muhlmanna, zginęła z mężem w 1945. Tego samego roku, w Górnej Grupie, zmarła żona Fedora II. Przytoczone w monografii informacje opierające się na relacjach przedwojennych mieszkańców przywołują postać przynajmniej jednego syna, oficera poległego na froncie wschodnim, którego zwłoki miały być pochowane w rodzinnych Wrockach. Na znanym forum Axishistory wśród zabitych znajdziemy pułkownika Fedora Dienera zabitego w 1941 w ZSRR. Nawet jeśli byłby w naszej układance Fedorem III, to został pochowany daleko na wschodzie ponieważ dołączono zdjęcie jego nagrobka. Inny męski przedstawiciel pojawiający się w spisach nosił imię Henryk i od przynajmniej 1929 wymieniany był jako właściciel majątku.

Ludzie

Leopold Diener (1798 - ?) - właściciel dóbr w Worbzig (Saksonia-Anhalt) i w Przydworzu (pow. wąbrzeski)
Ernestine Hase (1800 - ? ) - żona Leopolda

Fedor Diener [Fedor I] (05.06.1825, Worbzig - 12.10.1887, Wrocki), syn Leopolda i Ernestine - właściciel dóbr Wrocki, pochowany w Kawkach
Augusta Feldt (26,10,1827, ? - 17.01.1888, Wrocki) - żona Fedora, pochowana w Kawkach
dzieci:
1) Peter Heinrich Diener (10.07.1854, Wrocki - ? )
2) Fedor Ernst Diener (04.11.1855, Wrocki - 10.01.1861, Wrocki)
3) Teodor Adolf Rudolf Diener [Fedor II] (25.03.1857, Wrocki - 09.02.1934, Wrocki) - właściciel Buczka i od 1921 Wrocek, pochowany we Wrockach
4) Ernestine Auguste Marie Anna Diener (10.08.1858, Wrocki - ?) - żona radcy sądowego w Brodnicy, Johannesa Mollera
5) córka bez imienia Diener (15.03.1860, Wrocki - 15.03.1860, Wrocki)
6) Leopold Diener (??.??.1862, Wrocki - ?) - pułkownik wschodniopruskiego regimentu polowego
7) Rosa Valesca Martha Diener (17.07.1867, Wrocki - po 1934) - żona niejakiego Goebela

ad 3)
Frieda Laura Julie Charlotte Richter (26.06.1866, Mierzyn (gm. Biskupiec) - 19.09.1945, Górna Grupa) - żona Teodora Adolfa od 1884
dzieci (znane):
1) Magdalene Diener (10.06.1885, Buczek - 1971) - panna
2) Hanna Diener (07.04.1890, Buczek - 10.03.1945, Staniszewo k. Kartuz) - żona generała porucznika Maxa Muhlmanna

ad 6)
Johanna Feldt (? - po 1934) - żona pułkownika Leopolda

Według przekazów ustnych miał także syna oficera, który poległ na froncie wschodnim. Na forum Axishistory widnieje Fedor Diener, pułkownik, zm. 22.08.1941. Nawet gdyby był rzekomym synem Teodora Adolfa [Fedorem III] to został pochowany daleko na wschodzie w ZSRR o czym świadczy dołączone zdjęcie. W spisach znajdziemy natomiast innego męskiego przedstawiciela, Henryka, od przynajmniej 1929 figurującego jako właściciel majątku.

Bibliografia:

F. Calsow, General-Adressbuch der Ritterguts- und Gutsbesitzer in Norddeutschland, T. IV Westpreussen, Berlin, 1872, s. 54-55.
Dane o dzieciach Fedora, http://gebe.paperstyle.de/familienstamme/r/richter-2/82-richter-ludwig/82-richter-ludwig-nachkommen/
Fedor Diener - prawdopodobny syn Teodora II, http://forum.axishistory.com/viewtopic.php?f=5&t=121884&start=15
P. Grążawski, Leśny grób, 2008, http://www.legendybrodnicy.tnb.pl/readarticle.php?article_id=6
Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche, Berlin, 1880, s. 96-97.
A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg, 1890, s. 540.
R. Kowalski, Gmina Golub-Dobrzyń. Historia, zabytki, krajobraz, 2010, s. 371-389.
Księga adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów województwa pomorskiego, 1929, s. 90.
H. Plehn, Ortsgeschischte des Kreises Strasburg in Westpreussen, Königsberg, 1900, s. 56.
Provinz Westpreussen. Im Auftrag der Landwirtschaftskammer unter Mitwirkung der Königlichen Behörden der Provinz, Berlin, 1909, s. 132.
K. Rauer, Hand-Matrikel der in sämmtlichen Kreisen des preussischen Staats auf Kreis- und Landtagen vertretenen Rittergüter, 1857, s. 49.
Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 65;
Spis abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Bydgoszczy i Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej w mieście Bydgoszczy na 1939 r., 1939.
F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. III, s. 606.
Westpreussisches Güter-Adressbuch, Stettin: P. Niekammer, 1903, s. 74-75.
Wrocki na stronie Gminy Golub-Dobrzyń, http://www.golub-dobrzyn.internetdsl.pl/articles.php?article_id=25

Lapidaria » powiat golubsko-dobrzyński » gmina Golub-Dobrzyń » Suwała

wersja strony: 9, ostatnia edycja: 08 Dec 2016 17:15

Edytuj Oceń (0) Tagi Historia Pliki Drukuj Narzędzia + Opcje

Lapidaria

zapomniane nekropolie woj. kujawsko-pomorskiego