Są błędy? Niejasności? Brakuje czegoś? A może chcesz użyć poniższych informacji? - pisz: lp.pw|adytnalta.akcilegnawe#lp.pw|adytnalta.akcilegnawe
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony w lesie sąsiadującym z zamkiem. Będąc nieopodal wejścia do niego, u zbiegu ulic Królowej Jadwigi, Jana Kochanowskiego i Mikołaja Reja, idziemy tą ostatnią (wzdłuż lasu po lewej stronie) ok. 60 metrów i na wysokości gospodarstwa po prawej stronie widzimy ścieżkę w las. Wchodzimy w nią i idziemy ok. 170 metrów prosto aż zobaczymy nagrobki. Ze wszystkich stron cmentarz sąsiaduje z lasem.
Podstawowe informacje
| Data założenia | 1904 |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Rzęczkowo (od 1897), Górsk (1614-1897) przyłączenie miejscowości do parafii w Górsku nastąpiło dopiero pod koniec XVIII wieku usamodzielnienie się parafii w Rzęczkowie nastąpiło de facto w 1906 r. |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~ok. 0,08ha |
| Nr działki | niewyodrębniony, na terenie 3005/1, oddział leśny nr 5 (Leśnictwo Olek) |
| Kształt | zbliżony do okręgu |
| Najstarszy zachowany nagrobek z inskrypcją | 1913 |
| Istniejąca dokumentacja | Karta cmentarza WUOZ Toruń, oprac. A. Mietz, J. Pakulski, 1988 Karta cmentarza WUOZ Toruń, oprac. H. Grecki, 1994 |
| Zagrożenia | śmieci, odpady przemysłowe, splantowanie |
| Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
| Data ostatniego pochówku, zamknięcia, likwidacji | 1919?, -, - |
| Forma ochrony | wojewódzka ewidencja zabytków |
| Stan prawny | własność Lasów Państwowych (Nadleśnictwo Toruń), Ls |
Roślinność
| Drzewa | lipa, dąb, sosna, grab |
| Krzewy | ? |
| Inne | glistnik jaskółcze ziele, pokrzywy |
Wg karty cmentarza z 1994 roku jego teren stanowi nieco wywyższony kopiec (przyjmujący kształt okręgu). Na obrzeżach kopca zasadzono dęby i sosnę, a u aleję dojściową kończą 2 sosny. W środku założenia rosną 2 lipy.
Układ zewnętrzny częściowo czytelny. Układ wewnętrzny zatarty. Brak pomników przyrody. Brak rzadkich i okazowych gatunków roślin.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mogiły obmurowane | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane z postumentem | TAK | 1 | 1919 | granit | Otto Poehler |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | TAK | 1 | 1913 | beton, granit, lastryko | Otto Becker i Mally Hasbach z domu Becker |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | NIE | - | - | - | - |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
| RAZEM | 2 stanowiska | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Na cmentarzu spoczywają:
- Mally (właść. Wilhelmina Clara Amalie) Hasbach z domu Becker (1877-1904) - córka generała Gustava Beckera i pierwsza żona Erwina Hasbacha (1876-1970)
- Gustav Becker (1842-1913 ) - pruski generał w stanie spoczynku, ojciec Mally Becker, teść Erwina Hasbacha, dzierżawcy pruskiego majątku domenalnego Zamek Bierzgłowski .
- Otto Poehler (1856-1919) - administrator majątku domenalnego Zamek Bierzgłowski, od co najmniej 1891 roku.
Inskrypcje
Galeria zdjęć
fot. Kornel Pleskot, 2020
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
fot. Kornel Pleskot, 2016
 |
| fot. 1 |
fot. Michał P. Wiśniewski, 2012
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
fot. Kornel Pleskot, 2007
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
WUOZ Toruń, oprac. H. Grecki, 1994
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
WUOZ Toruń, oprac. A. Mietz, J. Pakulski, 1988
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
Renowacja
Jeszcze w 2007 istniało drewniane ogrodzenie wokół cmentarzyka - być może wykonane przy okazji remontu zamku w 2004. Jego elementy były rozrzucone w 2012.
Osadnictwo w Zamku Bierzgłowskim
Historia (tylko wątek związany z osobami pochowanymi na cmentarzu)
Od 1864 roku majątek Zamek Bierzgłowski należał do rodziny von Ziegler-Klipphausen. Baronesa Wanda wolała spędzać czas w drugiej posiadłości Ochla pod Zieloną Górą, pozostawiając tutejsze dobro w rękach administratora Otto Pohlera (przynajmniej od 1891). Ostatecznie sprzedała Zamek Bierzgłowski pruskiemu skarbowi państwa w 1903 roku. W ten sposób stał się on domeną państwową.
Jeszcze tego samego roku objął go w dzierżawę Erwin Hasbach. Był młodym majętnym agronomem, który dopiero co poślubił Mally Becker. Oboje wywodzili się z białostockich rodzin przemysłowców, specjalizujących się w włókiennictwie. Hasbachowie odegrali kluczowy wpływ na rozwój tego przemysłu w mieście dorabiając się wyjątkowej fortuny. Beckerowie z sukcesem prowadzili w tym mieście fabrykę wyrobów jedwabnych i pluszu. W naturalny sposób niemieckie familie fabrykanckie tworzyły wspólne środowisko towarzysko-biznesowe. Do zapoznania się obu rodzin doszło w czasie obchodów srebnych godów Eugena Beckera (właściciela wspomnianej fabryki wyrobów jedwabnych), na których zaproszeni byli m. in. Hasbachowie i brat Eugena, generał Gustav Becker wraz z córką Mally. Młodzi, tj. generałówna i Erwin wyraźnie mieli się ku sobie. Do tego stopnia, że agronom wystąpił o zgodę rodziców Mally na ich ślub. Uzyskał przychylną odpowiedź i w 1903 roku pobrali się w Berlinie. Dziedzicząc ogromny spadek i niemały posag, Erwin z pewnością mógł stać się właścicielem okazałego majątku. On jednak postanowił zostać królewskim dzierżawcą domeny państwowej. Obowiązki zarządcze powierzył poprzedniemu administratorowi Otto Pohlerowi. Niestety Mally zmarła w połogu zostawiając Erwina z nowo narodzoną córką Angeliką Clarą Marią Amelią. Zrozpaczony wdowiec chowa ją w lasku sąsiadującym z zamkiem od północno-zachodniej strony. Ciężar wychowania córki wzięła na siebie siostra Mally, Dora, z którą Erwin ożenił się w 1907 roku.
Hasbach opuszcza Zamek Bierzgłowski w 1922 roku. Odtąd majątek jest własnością polskiego skarbu państwa. Według pierwszego spisu powszechnego w 1921 roku żyło w Zamku 57 ewangelików, co stanowiło 20% wszystkich mieszkańców. Przed I wojną światową, w 1910 roku, ten odsetek wynosił 33% (102 ewangelików).
Ludzie
Nazwiska z księgi adresowej z 1912: Hasbach (jako królewski wyższy urzędnik), Neumann (nauczyciel), Poehler (nadinspektor), Wunsch (właściciel gospodarstwa)
Źródła:
- 2876 Birglau, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1909.
- Adressbuch für Thorn : Stadt und Land 1912, Thorn 1912, s. 10.
- Adressbuch nebst Allgemeinem Geschäftsanzeiger von Stadt und Landkreis Thorn auf das Jahr 1904, Thorn 1904, s. 84.
- Amts-Blatt der Königlichen Regierung zu Marienwerder, 1903, nr 15, s. 133.
- Gemeindelexikon die Regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Oppeln : auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 1. Dezember 1910 und anderer amtlicher Quellen, Berlin 1912, s. 80-81.
- E. Kozłowska-Świątkowska, P. Maroszek, Hasbachowie. Z rodzinnego sztambucha, Białystok 2011.
- Karta cmentarza WUOZ Toruń, oprac. A. Mietz, J. Pakulski, 1988
- Karta cmentarza WUOZ Toruń, oprac. H. Grecki, 1994
- R. Kowalski, Gmina Łubianka. Historia i współczesność. Łubianka: Polskie Towarzystwa Reklamowe, 2004, s. ???
- H. Maercker, Geschichte der ländlichen Ortschaften und der drei kleineren Städte des Kreises Thorn in seiner früheren Ausdehnung vor der Abzweigung des Kreises Briesen i. J. 1888. Danzig, 1900, s. 183-188.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa 1926, s. 58.
- O. Steinmann, Der Kreis Thorn. Statistische Beschreibung, Thorn 1866.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. I, Warszawa 1880, s. 221-222.
- Westpreussisches Güter-Adressbuch, Stettin 1903, s. 174-175.
- M. Wiśniewski, Zamek pod pikelhaubą i hakenkreuzem, blog "Kamień na kamieniu", 2012, https://kamiennakamieniu.wordpress.com/2012/05/22/zamek-pod-pikelhauba-i-hakenkreuzem/