Są błędy? Niejasności? Brakuje czegoś? A może chcesz użyć poniższych informacji? - pisz: lp.pw|adytnalta.akcilegnawe#lp.pw|adytnalta.akcilegnawe
Położenie cmentarza - mapy
![]() |
Opis cmentarza


Położenie
Cmentarz położony w lesie sąsiadującym z zamkiem. Będąc nieopodal wejścia do niego, u zbiegu ulic Królowej Jadwigi, Jana Kochanowskiego i Mikołaja Reja, idziemy tą ostatnią (wzdłuż lasu po lewej stronie) ok. 60 metrów i na wysokości gospodarstwa po prawej stronie widzimy ścieżkę w las. Wchodzimy w nią i idziemy ok. 170 metrów prosto aż zobaczymy nagrobki. Ze wszystkich stron cmentarz sąsiaduje z lasem.
Podstawowe informacje
Data założenia | 1904 |
Wyznanie | ewangelicki |
Ówczesna parafia | Rzęczkowo (od 1897), Górsk (1614-1897) przyłączenie miejscowości do parafii w Górsku nastąpiło dopiero pod koniec XVIII wieku usamodzielnienie się parafii w Rzęczkowie nastąpiło de facto w 1906 r. |
Status | nieczynny |
Powierzchnia | ~ok. 0,08ha |
Nr działki | niewyodrębniony, na terenie 3005/1, oddział leśny nr 5 (Leśnictwo Olek) |
Kształt | zbliżony do okręgu |
Najstarszy zachowany nagrobek z inskrypcją | 1913 |
Istniejąca dokumentacja | Karta cmentarza WUOZ Toruń, oprac. A. Mietz, J. Pakulski, 1988 Karta cmentarza WUOZ Toruń, oprac. H. Grecki, 1994 |
Zagrożenia | śmieci, odpady przemysłowe, splantowanie |
Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
Data ostatniego pochówku, zamknięcia, likwidacji | 1919?, -, - |
Forma ochrony | wojewódzka ewidencja zabytków |
Stan prawny | własność Lasów Państwowych (Nadleśnictwo Toruń), Ls |
Roślinność
Drzewa | lipa, dąb, sosna, grab |
Krzewy | ? |
Inne | glistnik jaskółcze ziele, pokrzywy |
Wg karty cmentarza z 1994 roku jego teren stanowi nieco wywyższony kopiec (przyjmujący kształt okręgu). Na obrzeżach kopca zasadzono dęby i sosnę, a u aleję dojściową kończą 2 sosny. W środku założenia rosną 2 lipy.
Układ zewnętrzny częściowo czytelny. Układ wewnętrzny zatarty. Brak pomników przyrody. Brak rzadkich i okazowych gatunków roślin.
Nagrobki i inne elementy
Nagrobki | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Mogiły obmurowane | NIE | - | - | - | - |
Mogiły obmurowane z postumentem | TAK | 1 | 1919 | granit | Otto Poehler |
Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
Pola grobowe | TAK | 1 | 1913 | beton, granit, lastryko | Otto Becker i Mally Hasbach z domu Becker |
Krzyże | NIE | - | - | - | - |
Postumenty | NIE | - | - | - | - |
Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
Cippusy | NIE | - | - | - | - |
Grobowce | NIE | - | - | - | - |
Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
Inne | NIE | - | - | - | - |
RAZEM | 2 stanowiska | ||||
Elementy | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
Brama | NIE | - | - | - | - |
Kościół | NIE | - | - | - | - |
Kaplica | NIE | - | - | - | - |
Inne | NIE | - | - | - | - |
Na cmentarzu spoczywają:
- Mally (właść. Wilhelmina Clara Amalie) Hasbach z domu Becker (1877-1904) - córka generała Gustava Beckera i pierwsza żona Erwina Hasbacha (1876-1970)
- Gustav Becker (1842-1913 ) - pruski generał w stanie spoczynku, ojciec Mally Becker, teść Erwina Hasbacha, dzierżawcy pruskiego majątku domenalnego Zamek Bierzgłowski .
- Otto Poehler (1856-1919) - administrator majątku domenalnego Zamek Bierzgłowski, od co najmniej 1891 roku.
Inskrypcje
Galeria zdjęć
fot. Kornel Pleskot, 2020
fot. Kornel Pleskot, 2016
fot. Michał P. Wiśniewski, 2012
fot. Kornel Pleskot, 2007
WUOZ Toruń, oprac. H. Grecki, 1994
WUOZ Toruń, oprac. A. Mietz, J. Pakulski, 1988
Renowacja
Jeszcze w 2007 istniało drewniane ogrodzenie wokół cmentarzyka - być może wykonane przy okazji remontu zamku w 2004. Jego elementy były rozrzucone w 2012.
Osadnictwo w Zamku Bierzgłowskim
Historia (tylko wątek związany z osobami pochowanymi na cmentarzu)
Od 1864 roku majątek Zamek Bierzgłowski należał do rodziny von Ziegler-Klipphausen. Baronesa Wanda wolała spędzać czas w drugiej posiadłości Ochla pod Zieloną Górą, pozostawiając tutejsze dobro w rękach administratora Otto Pohlera (przynajmniej od 1891). Ostatecznie sprzedała Zamek Bierzgłowski pruskiemu skarbowi państwa w 1903 roku. W ten sposób stał się on domeną państwową.
Jeszcze tego samego roku objął go w dzierżawę Erwin Hasbach. Był młodym majętnym agronomem, który dopiero co poślubił Mally Becker. Oboje wywodzili się z białostockich rodzin przemysłowców, specjalizujących się w włókiennictwie. Hasbachowie odegrali kluczowy wpływ na rozwój tego przemysłu w mieście dorabiając się wyjątkowej fortuny. Beckerowie z sukcesem prowadzili w tym mieście fabrykę wyrobów jedwabnych i pluszu. W naturalny sposób niemieckie familie fabrykanckie tworzyły wspólne środowisko towarzysko-biznesowe. Do zapoznania się obu rodzin doszło w czasie obchodów srebnych godów Eugena Beckera (właściciela wspomnianej fabryki wyrobów jedwabnych), na których zaproszeni byli m. in. Hasbachowie i brat Eugena, generał Gustav Becker wraz z córką Mally. Młodzi, tj. generałówna i Erwin wyraźnie mieli się ku sobie. Do tego stopnia, że agronom wystąpił o zgodę rodziców Mally na ich ślub. Uzyskał przychylną odpowiedź i w 1903 roku pobrali się w Berlinie. Dziedzicząc ogromny spadek i niemały posag, Erwin z pewnością mógł stać się właścicielem okazałego majątku. On jednak postanowił zostać królewskim dzierżawcą domeny państwowej. Obowiązki zarządcze powierzył poprzedniemu administratorowi Otto Pohlerowi. Niestety Mally zmarła w połogu zostawiając Erwina z nowo narodzoną córką Angeliką Clarą Marią Amelią. Zrozpaczony wdowiec chowa ją w lasku sąsiadującym z zamkiem od północno-zachodniej strony. Ciężar wychowania córki wzięła na siebie siostra Mally, Dora, z którą Erwin ożenił się w 1907 roku.
Hasbach opuszcza Zamek Bierzgłowski w 1922 roku. Odtąd majątek jest własnością polskiego skarbu państwa. Według pierwszego spisu powszechnego w 1921 roku żyło w Zamku 57 ewangelików, co stanowiło 20% wszystkich mieszkańców. Przed I wojną światową, w 1910 roku, ten odsetek wynosił 33% (102 ewangelików).
Ludzie
Nazwiska z księgi adresowej z 1912: Hasbach (jako królewski wyższy urzędnik), Neumann (nauczyciel), Poehler (nadinspektor), Wunsch (właściciel gospodarstwa)
Źródła:
- 2876 Birglau, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1909.
- Adressbuch für Thorn : Stadt und Land 1912, Thorn 1912, s. 10.
- Adressbuch nebst Allgemeinem Geschäftsanzeiger von Stadt und Landkreis Thorn auf das Jahr 1904, Thorn 1904, s. 84.
- Amts-Blatt der Königlichen Regierung zu Marienwerder, 1903, nr 15, s. 133.
- Gemeindelexikon die Regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Oppeln : auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 1. Dezember 1910 und anderer amtlicher Quellen, Berlin 1912, s. 80-81.
- E. Kozłowska-Świątkowska, P. Maroszek, Hasbachowie. Z rodzinnego sztambucha, Białystok 2011.
- Karta cmentarza WUOZ Toruń, oprac. A. Mietz, J. Pakulski, 1988
- Karta cmentarza WUOZ Toruń, oprac. H. Grecki, 1994
- R. Kowalski, Gmina Łubianka. Historia i współczesność. Łubianka: Polskie Towarzystwa Reklamowe, 2004, s. ???
- H. Maercker, Geschichte der ländlichen Ortschaften und der drei kleineren Städte des Kreises Thorn in seiner früheren Ausdehnung vor der Abzweigung des Kreises Briesen i. J. 1888. Danzig, 1900, s. 183-188.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa 1926, s. 58.
- O. Steinmann, Der Kreis Thorn. Statistische Beschreibung, Thorn 1866.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. I, Warszawa 1880, s. 221-222.
- Westpreussisches Güter-Adressbuch, Stettin 1903, s. 174-175.
- M. Wiśniewski, Zamek pod pikelhaubą i hakenkreuzem, blog "Kamień na kamieniu", 2012, https://kamiennakamieniu.wordpress.com/2012/05/22/zamek-pod-pikelhauba-i-hakenkreuzem/