Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony na środku wsi przy skrzyżowaniu dróg biegnących w stronę Gutlina i Borówna. Od północy i południa graniczy z gruntami uprawnymi, od wschodu z laskiem, a od zachodu z drogą i gospodarstwami domowymi.
Podstawowe informacje
| Data założenia | XVIII w. (XVII?) |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | ewangelicy: Kokocko (od 1829), Chełmno (1772-1829); menonici: Sosnówka |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,71ha |
| Nr działki | 38/1 i kawałeczek 37/1 |
| Kształt | prostokąt |
| Najstarszy zachowany nagrobek | ? |
| Istniejąca dokumentacja | APE Malbork, sygn. 9/59/0/1733, Der Begräbnisplatz in Rosenau, 1901-1908 |
| Zagrożenia | śmieci, splantowanie |
| Stan zachowania | BARDZO ZŁY, Typ III |
Według opisu teczki archiwalnej, cmentarz na pocz. XX w. miał charakter komunalny.
Roślinność
| Drzewa | dąb, sosna, .. |
| Krzewy | lilak, robinia akacjowa, dzika róża, głóg, … |
| Inne | trawa, … |
Układ cmentarza nieczytelny. Brak pomników przyrody. Przez cmentarz przechodzi droga - być może była to w przeszłości aleja. Dąb ma 363 cm w obwodzie jednak nie jest uznany za pomnik przyrody.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | TAK | > 8 | I poł. XX w. | beton, lastryko | - |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | NIE | >1 | I poł. XX w. | beton | destrukt |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.
Inskrypcje
Nie znaleziono.
Galeria zdjęć
fot. Kornel Pleskot, 2015
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
Renowacja
Nie przeprowadzono. Według opisu z karty cmentarnej przytoczonego przez A. Mietza, na cmentarzu powinna znajdować się co najmniej 11 nagrobków i żeliwna tablica z datą śmierci 1877.
Osadnictwo w Różnowie
Historia
Tereny dzisiejszego Różnowa były własnością kapituły chełmińskiej. W 1602 roku biskup chełmiński Wawrzyniec Gembicki nadał wieś osadnikom olęderskim, z którymi spisano kontrakt osadniczy. Pozwolił im na posiadanie szkoły i własnego cmentarza. Wizytacje parafialne i inwentarze dóbr biskupich z 17 wieku potwierdzają, że byli wśród nich także menonici. Jednak w następnym stuleciu zostali wyparci przez luteran. Z pewnością po pierwszym zaborze pruskim menonitów już w Różnowie nie było. Różnowo to charakterystyczna dla osadnictwa olęderskiego rzędówka bagienna
Ewangelicy podlegali parafii w Chełmnie, a od 1829 w Kokocku (kościół wybudowano w 1834, a samodzielną parafię powołano w 1837). W latach 80. XIX w. protestanci stanowili 89% mieszkańców. W 1921 blisko 64%. Do dziś stoi dawna szkoła ewangelicka, która w latach 20. XX w. stała się szkołą powszechną.
Ludzie
Olędrzy z kontraktu w 1602: Mathias Poolderman, Peter Landbereck, Johann Helc, Peter Gaida
Lista strat z I wojny światowej zawiera następujące nazwiska: Behnke, Brodenfeld, Dallmann, Denis, Dittmer, Duwe, Fehlau, Feldt, Krezymkowski, Kroll, Krzymkowski, Kruger, Kuhn, Kukuk, Merlitz, Renner, Rennwanz, Sommer, Sonnenberg, Walentowicz, Wenske
1922: Wilhelm Krauze (sołtys), Zemke (wyprowadził się)
1925: Leonard Otremba
Księga adresowa Polski z 1928 wymienia następujące nazwiska: Borucka (sklep), Frase (właściciel gospodarstwa), Szafryna (właściciel gospodarstwa), Teschke (właściciel gospodarstwa)
Bibliografia:
- 2776 Unislaw, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1906.
- APE Malbork, sygn. 9/59/0/1733, Der Begräbnisplatz in Rosenau, 1901-1908
- J. T. Dziedzic, P. Ossowski, Powiat i miasto Chełmno. Monografja krajoznawcza, Chełmno, 1923, s. 19, 109, 149.
- A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg, 1890, s. 475-476.
- Kalendarz nauczycielski na rok 1925, Tuchola, 1924, s. 28.
- A. Mańkowski, Dwa przywileje emfiteutyczne biskupa Gembickiego dla Holendrów z r. 1602, [w: ] "Zapiski TNT", 1937, t. X, nr 11-12, s. 410-418.
- A. Mietz, Wiejskie cmentarze protestanckie w dolinie Wisły pod Chełmnem w XVII - XVIII w. Katalog cmentarzy [w:] Rocznik Grudziądzki t. XI. Grudziądz: Polskie Towarzystwo Historyczne, Muzeum w Grudziądzu, 1994, s. 184, 187, 188, 189, 199.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1206.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie, Warszawa: GUS, 1926, s. 8.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. IX, s. 869.
- Różnowo na stronie Gminy Chełmno (wchodzi w skład sołectwa Borówno), http://www.gmina-chelmno.pl/index.php/solectwa/borowno
- Zdjęcia cmentarza w Różnowie na forum Marienburg.pl, http://www.marienburg.pl/viewtopic.php?t=9418