Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony na skraju lasu, przy ul. Rudackiej, ok. 100 m. na zachód od Szkoły Podstawowej nr 17 (pod przeciwnej stronie ulicy). Od północy i zachodu graniczy z lasem, od wschodu z drogą nieutwardzoną (tuż za nią znajduje się kapliczka i gospodarstwo domowe), a od południa ze wspomnianą drogą asfaltową - ul. Rudacką.
Podstawowe informacje
| Data założenia | IV ćw. XVIII w. |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Rudak-Stawki, do 1904 Toruń (Nowe Miasto) |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,22ha (Geoportal Miasta Torunia) |
| Nr działki | 36 |
| Kształt | trapez bardzo zbliżony do prostokąta |
| Najstarszy zachowany nagrobek | 1872 r. (INS.19) |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | śmieci, odpady budowlane |
| Stan zachowania | PRZECIĘTNY, Typ VIa |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1945, - |
Roślinność
| Drzewa | dąb, kasztanowiec |
| Krzewy | - |
| Inne | trawa, pokrzywy, fiołek wonny, konwalia |
Rozplanowanie cmentarza czytelne. Brak alei lub niemożliwa do wyodrębnienia. Część drzewostanu tzn. 16 dębów ograniczających teren cmentarza z pewnością pierwotna. Jeden pomnik przyrody - dąb o obwodzie 580 cm
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | TAK | 12 | - | - | pozostały jedynie podstawy, znalezione dwa fragmenty żeliwnych krzyży ażurowych |
| Mogiły obmurowane | TAK | ok. 110 | II poł XIX w. - lata 30. XX w. | lastryko, sztuczny kamień, piaskowiec | |
| Obejścia | TAK | 1 | II poł. XIX w. | żeliwo | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | TAK | 26 | ? | piaskowiec, lastryko, sztuczny kamień | w tym ok. 20 w kształcie uciętego pnia dębu i 12 różnych cokołów lub postumentów |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Na cmentarzu pochowana jest córka właściciela cegielni rudackiej dostarczającej budulec fortom toruńskim.
Inskrypcje - fot. Tymoteusz Słowikowski, 2013; fot. Michał P. Wiśniewski, 2012-2013, 2016;
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2012
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
fot. Michał P. Wiśniewski, 2013
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
 |
| fot. 16 |
 |
| fot. 17 |
 |
| fot. 18 |
 |
| fot. 19 |
 |
| fot. 20 |
 |
| fot. 21 |
 |
| fot. 22 |
 |
| fot. 23 |
 |
| fot. 24 |
 |
| fot. 25 |
 |
| fot. 26 |
 |
| fot. 27 |
 |
| fot. 28 |
 |
| fot. 29 |
 |
| fot. 30 |
 |
| fot. 31 |
 |
| fot. 32 |
 |
| fot. 33 |
 |
| fot. 34 |
 |
| fot. 35 |
 |
| fot. 36 |
 |
| fot. 37 |
 |
| fot. 38 |
 |
| fot. 39 |
 |
| fot. 40 |
 |
| fot. 41 |
 |
| fot. 42 |
 |
| fot. 43 |
 |
| fot. 44 |
 |
| fot. 45 |
 |
| fot. 46 |
 |
| fot. 47 |
 |
| fot. 48 |
fot. Michał P. Wiśniewski, 2013
 |
| fot. 49 |
 |
| fot. 50 |
 |
| fot. 51 |
 |
| fot. 52 |
 |
| fot. 53 |
fot. Michał P. Wiśniewski, 2013
 |
| fot. 54 |
 |
| fot. 55 |
 |
| fot. 56 |
 |
| fot. 57 |
fot. Michał P. Wiśniewski, 2014
 |
| fot. 58 |
 |
| fot. 59 |
 |
| fot. 60 |
 |
| fot. 61 |
 |
| fot. 62 |
 |
| fot. 63 |
 |
| fot. 64 |
 |
| fot. 65 |
 |
| fot. 66 |
 |
| fot. 67 |
 |
| fot. 68 |
 |
| fot. 69 |
fot. Michał P. Wiśniewski, 2016;
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
Renowacja
Renowacja cmentarza odbyła się w latach 2013-2014 r. Zieleń cmentarna znajduje się pod opieką przedsiębiorstwa Taxlas, dzięki czemu nie trzeba było odkrzaczać cmentarza. Po odkopaniu tkwiących w większości pod ziemią i liśćmi nagrobków przystąpiono do ich sklejenia. Część z nich została umyta środkiem biobójczym. W akcji brali udział przedstawiciele "Tak Trzeba", Warmińsko-Mazurskiego Forum Poszukiwaczy oraz Stowarzyszenia "Nasz Podgórz". Fragmenty tablic i żeliwnych krzyży znajdują się w siedzibie stowarzyszenia "Nasz Podgórz". Niestety rok po zakończeniu prac zanotowano kradzież metalowej otoki jednego z nagrobków.
Po remoncie ulicy Rudackiej, wzdłuż której położona jest południowa krawędź cmentarza Wydział Środowiska i Zieleni w Toruniu zamontował od strony tejże ulicy oraz wschodniej krawędzi cmentarza drewniane ogrodzenie.
Pod koniec kwietnia 2016 zostały poprawione 2 napisy, obkopane 3 nieznane dotychczas nagrobki i znalezione dalsze fragmenty rozbitych tablic.
W 2019 roku zamontowano nowe drewniane ogrodzenie.
Relacje fotograficzne z kolejnych etapów renowacji na blogu "Kamień na Kamieniu":
- Stela już stoi 31.05.2016
- Prace porządkowe z 30.04.2016
- Prace renowacyjne z 26.04.2014
- Prace renowacyjne z 15.09.2013
- Prace renowacyjne z 21.07.2013
- Prace renowacyjne z 13.07.2013
- Prace renowacyjne z 15.06.2013
- Prace renowacyjne z 11.05.2013
- Prace renowacyjne z 04-05.05.2013
- Prace renowacyjne z 27-28.04.2013
Przykładowe zestawienia "przed i po":
 |
| fot. r01 |
 |
| fot. r02 |
 |
| fot. r03 |
Osadnictwo w Rudaku
Historia
Historia osadnictwa olęderskiego sięga 1603 r….
Ludzie
- Werner Henke - oficer marynarki wojennej
- Reinhold Heuer - pastor, historyk sztuki
- Friedrich Wiebusch - właściciel cegielni
Bibliografia:
- 2977 Thorn, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1940.
- Ciesielska Karola, Osadnictwo "olęderskie" w Prusach Królewskich i na Kujawach w świetle kontraktów osadniczych, [w:] Studia i materiały do dziejów Wielkopolski i Pomorza t. IV, Poznań 1958.
- Heuer Reinhold, Die Holländerdörfer in der Weichselniederung um Thorn, [w:] Mitteilungen des Coppernicus-Vereins für Wissenschaft und Kunst, Heft 42, 1934, S. 122-155
- Heuer Reinhold, Drei Jahrhunderte Bauernleben in der Weichselniederung, fünfhundertfünfzig Jahre Bürgerleben in der Stadt Thorn im Spiegel meiner und meiner Frau Vorfahren, Poznań: Lutherverlag, 1935.
- Maercker Hans, Geschichte der ländlichen Ortschaften und der drei kleineren Städte des Kreises Thorn in seiner früheren Ausdehnung vor der Abzweigung des Kreises Briesen i. J. 1888. Danzig, 1900.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926.
- Sulimierski Filip, Chlebowski Bronisław, Walewski Władysław i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902.
- Steinmann Otto, Der Kreis Thorn. Statistische Beschreibung. Thorn 1866.