Cmentarz ewangelicki - Rudzk Duży

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

BYXHfoekFo5iwLUnayM9tnSIxgocCUAyxu4vpcEHY_J4-kkdGSAK95E_u_e1OpXkeHGmo-iiPbbWYhY=w320

Opis cmentarza

polny.png mennonici.png
Położenie

Cmentarz położony na polu na północ od głównej drogi przechodzącej przez wieś. Wjeżdżając od strony Piotrkowa Kujawskiego mijamy kapliczkę mijamy po ok. 1,36 km i jedziemy dalej 300 metrów po czym skręcamy w prawo przy gospodarstwie w polną drogę prowadzącą do Rudzka Małego. Po kolejnych 200 metrach musimy się zatrzymać. Widzimy w polu cmentarz sąsiadujący ze wszystkich stron z polem uprawnym w odległości 280 metrów.

Podstawowe informacje
Data założenia przynajmniej 1797
Wyznanie ewangelicko-augsburski
Ówczesna parafia Sompolno (od 1839), Babiak (1796-1839), Władysławów (1776-1796)
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,32 ha
Nr działki 66
Kształt prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek I ćw. XX w.
Istniejąca dokumentacja Karta cmentarza, oprac. P. Kokotkiewicz, 1987
Zagrożenia śmieci, splantowanie terenu
Stan zachowania ZŁY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji 1945, -
Roślinność
Drzewa akacja, topola, …
Krzewy grochodrzew, lilak, …
Inne trawa, barwinek, …

Układ cmentarza nieczytelny. Brak informacji o alei. Brak pomników przyrody.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże TAK 2 I poł. XX w. metal 1 połamany krzyż i 1 cały
Obeliski NIE - - - -
Mogiły obmurowane TAK 5 I poł. XX w. beton, cegła -
Mogiły ziemne NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Pola grobowe NIE - - - -
Postumenty TAK 5 I poł. XX w. beton, piaskowiec w tym rozwalona żałobnica
Przyścienne NIE - - - -
ŁĄCZNIE 12 stanowisk
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne TAK 1 ? drewno pionowa część krzyża
Inskrypcje


Galeria zdjęć

fot. Michał P. Wiśniewski, 2016;

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 16

fot. Ula Karolczak, 2016

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5

Tymoteusz Słowikowski, 2016

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 16
{$caption}
fot. 17
{$caption}
fot. 18
{$caption}
fot. 19

Karta cmentarza, oprac. P. Kokotkiewicz, 1987

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11

Renowacja

Nie przeprowadzono. Karta cmentarza z 1987 mówi o 17 nagrobkach, śladach po 50 mogiłach i pozostałości po bramie. Wówczas pomnik żałobnicy był cały choć wywrócony.


Osadnictwo w Rudzku Dużym

Historia

Rudzk Duży (i Mały) to majątki szlacheckie. Najstarsza pisemna wzmianka pochodzi z 1403 i mówi o Piotrze z Rudzka albo Rudzkim. Nie wiadomo jednak czy był on właścicielem Rudzka Wielkiego (tak nazywano Rudzk Duży), Małego, czy obu wsi. Inni znani właściciele majątku Rudzk Mały to Wawrzyniec Tarnowski (II poł. XVI w.), Antoni Besiekierski (1784), Jan Gregor (1881). Znani nam właściciele Rudzka Dużego to Adrian Rogaliński (1570), Konstanty Lubstowski (1657) i Leon Gąsiorowski (II poł. XVIII w.) Ten ostatni był odpowiedzialny za sprowadzenie kolonistów protestanckich, których osiedlono w 1783 (dlatego Regestr diecezjów z 1784 nie wymienia już Rudzka Dużego jako majątku).
Najwcześniejsza informacja o strukturze parafialnej pochodzi z 1797. Wówczas miała już istnieć szkoła, a wierni powiązani byli z parafią we Władysławowie. Gdy parafię utworzono bliżej w Babiaku tamtejszy pastor co 2 miesiące odprawiał w Rudzku nabożeństwo. Ostatecznie Rudzk przyłączono do parafii ewangelickiej w Sompolnie w 1839. Oprócz szkoły ewangelickiej istniała także szkoła elementarna, którą zamknięto w 1860, a powstała albo przed 1850 albo w 1858. Szkoła ewangelicka według spisu statystycznego z 1867 była budynkiem murowanym z nieopalonej cegły, w której uczyło się 22 dzieci. W 1937 w szkole istniała wyodrębniona sala do modlitwy.

Ludzie

Nauczyciele: Alfons Kujat (1930), Herrmann Gatz (1935)

Księga adresowa Polski z 1928: August Radacz (gospodarz), Gotlib Radacz (gospodarz), Wilhelm Szpicer (gospodarz)

Michał i Matylda Szpicer (Spitzer) - właściciele młyna do 1916.

Osoby o nazwiskach: Badke, Bartosch, Bloch, Buelow, Drews, Erdmann, Friedrich, Grahs, Gunske, Janke, Jeske, Klingbeil, Krueger, Kumke, Makus, Molkentien, Mundt, Pepel, Pflugard, Radatz, Reschke, Ritter, Rode, Schmeichel, Sommerfeld, Spitzer, Tischler, Tonn, Wiesner, Zielke


Bibliografia:

  1. M. Borucki, Ziemia kujawska pod względem historycznym, jeograficznym, archeologicznym, ekonomicznym i statystycznym, Włocławek, 1882, s. 362, 370. comp.jpg
  2. A. Breyer, Zur Geschichte von Sompolno und Umgebung, "Unsere Heimat" 1937, H. 4. Wersja online z 2006, s. 63, 75, 79. comp.jpg
  3. E. H. Busch, Beitrage zur Geschichte und Statistik des Kirchen und Schulwesens der Ev.-Augsburg. Gemeinden im Konigreich Polen, Leipzig, 1867, s. 212.
  4. A. Gąsiorowski, "Regestr diecezjów" Franciszka Czaykowskiego, czyli właściciele ziemscy w Koronie, 1783-1784, 2006, s. 857.
  5. R, Gerber, Szkolnictwo Królestwa Polskiego w okresie międzypowstaniowym, "Rozprawy z dziejów oświaty" 1960, nr 3, s. 105.
  6. Karta cmentarza, oprac. P. Kokotkiewicz, 1987.
  7. E. Kneifel, Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden der Kalischer Diözese, 1937, s. 20, 34, 83, 226, 238. comp.jpg
  8. E. Kneifel, Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden in Polen 1555-1939. Eine Parochialgeschichte in Einzeldarstellungen, Vierkirchen über München : Selbstverlag des Verfassers, 1971, s. 90-92.
  9. J. Kołtuniak, Słownik biograficzny powiatu radziejowskiego, z. 1, 2002, s. 35-36.
  10. S. Kozierowski, Badanie nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski, T2. M-Z, 1922, s. 252. comp.jpg
  11. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 2049. comp.jpg
  12. P38 S27 G JERZYCE, 1:25 000, WIG, 1936. comp.jpg
  13. A. Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Wielkopolska. T2, 1883, s. 32. comp.jpg
  14. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 1, Warszawa, województwo warszawskie. Warszawa: GUS, 1925, s. 104. comp.jpg
  15. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. IX, s. 952. comp.jpg
  16. Teki Dworzaczka, http://teki.bkpan.poznan.pl/index_regesty.html

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License