Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony na polu na północ od głównej drogi przechodzącej przez wieś. Wjeżdżając od strony Piotrkowa Kujawskiego mijamy kapliczkę mijamy po ok. 1,36 km i jedziemy dalej 300 metrów po czym skręcamy w prawo przy gospodarstwie w polną drogę prowadzącą do Rudzka Małego. Po kolejnych 200 metrach musimy się zatrzymać. Widzimy w polu cmentarz sąsiadujący ze wszystkich stron z polem uprawnym w odległości 280 metrów.
Podstawowe informacje
| Data założenia | przynajmniej 1797 |
| Wyznanie | ewangelicko-augsburski |
| Ówczesna parafia | Sompolno (od 1839), Babiak (1796-1839), Władysławów (1776-1796) |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,32 ha |
| Nr działki | 66 |
| Kształt | prostokąt |
| Najstarszy zachowany nagrobek | I ćw. XX w. |
| Istniejąca dokumentacja | Karta cmentarza, oprac. P. Kokotkiewicz, 1987 |
| Zagrożenia | śmieci, splantowanie terenu |
| Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1945, - |
Roślinność
| Drzewa | akacja, topola, … |
| Krzewy | grochodrzew, lilak, … |
| Inne | trawa, barwinek, … |
Układ cmentarza nieczytelny. Brak informacji o alei. Brak pomników przyrody.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | TAK | 2 | I poł. XX w. | metal | 1 połamany krzyż i 1 cały |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | TAK | 5 | I poł. XX w. | beton, cegła | - |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | TAK | 5 | I poł. XX w. | beton, piaskowiec | w tym rozwalona żałobnica |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| ŁĄCZNIE | 12 stanowisk | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | TAK | 1 | ? | drewno | pionowa część krzyża |
Inskrypcje
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2016;
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
 |
| fot. 16 |
fot. Ula Karolczak, 2016
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
Tymoteusz Słowikowski, 2016
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
 |
| fot. 16 |
 |
| fot. 17 |
 |
| fot. 18 |
 |
| fot. 19 |
Karta cmentarza, oprac. P. Kokotkiewicz, 1987
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
Renowacja
Nie przeprowadzono. Karta cmentarza z 1987 mówi o 17 nagrobkach, śladach po 50 mogiłach i pozostałości po bramie. Wówczas pomnik żałobnicy był cały choć wywrócony.
Osadnictwo w Rudzku Dużym
Historia
Rudzk Duży (i Mały) to majątki szlacheckie. Najstarsza pisemna wzmianka pochodzi z 1403 i mówi o Piotrze z Rudzka albo Rudzkim. Nie wiadomo jednak czy był on właścicielem Rudzka Wielkiego (tak nazywano Rudzk Duży), Małego, czy obu wsi. Inni znani właściciele majątku Rudzk Mały to Wawrzyniec Tarnowski (II poł. XVI w.), Antoni Besiekierski (1784), Jan Gregor (1881). Znani nam właściciele Rudzka Dużego to Adrian Rogaliński (1570), Konstanty Lubstowski (1657) i Leon Gąsiorowski (II poł. XVIII w.) Ten ostatni był odpowiedzialny za sprowadzenie kolonistów protestanckich, których osiedlono w 1783 (dlatego Regestr diecezjów z 1784 nie wymienia już Rudzka Dużego jako majątku).
Najwcześniejsza informacja o strukturze parafialnej pochodzi z 1797. Wówczas miała już istnieć szkoła, a wierni powiązani byli z parafią we Władysławowie. Gdy parafię utworzono bliżej w Babiaku tamtejszy pastor co 2 miesiące odprawiał w Rudzku nabożeństwo. Ostatecznie Rudzk przyłączono do parafii ewangelickiej w Sompolnie w 1839. Oprócz szkoły ewangelickiej istniała także szkoła elementarna, którą zamknięto w 1860, a powstała albo przed 1850 albo w 1858. Szkoła ewangelicka według spisu statystycznego z 1867 była budynkiem murowanym z nieopalonej cegły, w której uczyło się 22 dzieci. W 1937 w szkole istniała wyodrębniona sala do modlitwy.
Ludzie
Nauczyciele: Alfons Kujat (1930), Herrmann Gatz (1935)
Księga adresowa Polski z 1928: August Radacz (gospodarz), Gotlib Radacz (gospodarz), Wilhelm Szpicer (gospodarz)
Michał i Matylda Szpicer (Spitzer) - właściciele młyna do 1916.
Osoby o nazwiskach: Badke, Bartosch, Bloch, Buelow, Drews, Erdmann, Friedrich, Grahs, Gunske, Janke, Jeske, Klingbeil, Krueger, Kumke, Makus, Molkentien, Mundt, Pepel, Pflugard, Radatz, Reschke, Ritter, Rode, Schmeichel, Sommerfeld, Spitzer, Tischler, Tonn, Wiesner, Zielke
Bibliografia:
- M. Borucki, Ziemia kujawska pod względem historycznym, jeograficznym, archeologicznym, ekonomicznym i statystycznym, Włocławek, 1882, s. 362, 370.
- A. Breyer, Zur Geschichte von Sompolno und Umgebung, "Unsere Heimat" 1937, H. 4. Wersja online z 2006, s. 63, 75, 79.
- E. H. Busch, Beitrage zur Geschichte und Statistik des Kirchen und Schulwesens der Ev.-Augsburg. Gemeinden im Konigreich Polen, Leipzig, 1867, s. 212.
- A. Gąsiorowski, "Regestr diecezjów" Franciszka Czaykowskiego, czyli właściciele ziemscy w Koronie, 1783-1784, 2006, s. 857.
- R, Gerber, Szkolnictwo Królestwa Polskiego w okresie międzypowstaniowym, "Rozprawy z dziejów oświaty" 1960, nr 3, s. 105.
- Karta cmentarza, oprac. P. Kokotkiewicz, 1987.
- E. Kneifel, Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden der Kalischer Diözese, 1937, s. 20, 34, 83, 226, 238.
- E. Kneifel, Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden in Polen 1555-1939. Eine Parochialgeschichte in Einzeldarstellungen, Vierkirchen über München : Selbstverlag des Verfassers, 1971, s. 90-92.
- J. Kołtuniak, Słownik biograficzny powiatu radziejowskiego, z. 1, 2002, s. 35-36.
- S. Kozierowski, Badanie nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski, T2. M-Z, 1922, s. 252.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 2049.
- P38 S27 G JERZYCE, 1:25 000, WIG, 1936.
- A. Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Wielkopolska. T2, 1883, s. 32.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 1, Warszawa, województwo warszawskie. Warszawa: GUS, 1925, s. 104.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. IX, s. 952.
- Teki Dworzaczka, http://teki.bkpan.poznan.pl/index_regesty.html