Cmentarz ewangelicki - Sicinek

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

pPm4eDKKDP2aE_U5GoUg4tscaCn9fuORkD52GtW10P1bVieDmYIfiogsmslxHZkgciHZOfb236BiVjk=w320

Opis cmentarza

polny.png mennonici.png
Położenie

Cmentarz położony przy drodze polnej biegnącej z Prus ku Sitnu. Opuszczamy Wąbrzeźno ulicą Żwirki i Wigury kierując się na Łopatki. Około 1,7 km za końcem Wąbrzeźna znajduje się polna droga w lewo (przy przystanku PKS), Skręcamy w nią i po około 1 km mamy po prawej stronie cmentarz. Polna droga nie zawsze jest przejezdna. Cmentarz od południa sąsiaduje z drogą, którą dojechaliśmy, a z pozostałych stron z gruntami ornymi.

Podstawowe informacje
Data założenia pocz. XIX w. *
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Wąbrzeźno (po 1852 albo 1889 * *), Radzyń Chełmiński (1796-1852 albo 1889 * *), Grudziądz (przed 1796), kaplica w Jarantowicach od 1785
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,16 ha
Nr działki 164 i mały kawałek 155/1
Kształt pięciokąt nieforemny
Najstarszy zachowany nagrobek II dekanda XX w.
Istniejąca dokumentacja
Zagrożenia śmieci, dewastacja, likwidacja
Stan zachowania BARDZO ZŁY, Typ III
Data zamknięcia 1945?, -

[*] Z jednej strony wieś stanowiła własność kościelną, co mogło wykluczać możliwość utworzenia własnego cmentarza, z drugiej to właśnie różny od królewszczyzny i dóbr prywatnych charakter wsi mógł wymusić posiadanie własnego cmentarza. Przyjęto, że cmentarz powstał dopiero po sekularyzacji dóbr kościelnych.
[**] U Heyma podano, że wieś Sicinek podlegała pod parafię ewangelicką w Wąbrzeźnie już od 1852 roku tymczasem spisy statystyczne jeszcze w 1885 wymieniają ją jako podlegającą pod Radzyń Chełmiński. Zmiana następuje w spisie z 1895. Harknoch nie wymienia wsi ani wśród parafii we Wąbrzeźnie ani w parafii radzyńskiej. Jeśli zmiana nastąpiła po 1852 to najprawdopodobniej z chwilą utworzenia odrębnego powiatu wąbrzeskiego w 1887. Strona Westpreussen.de podaje rok 1889, lecz bez źródła informacji.

Roślinność
Drzewa lipa, topola osika
Krzewy lilak, śnieguliczka, …
Inne trawa, pokrzywy, fiołek, barwinek, liliowiec…

Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza częściowo czytelny. Brak informacji o istnieniu alei. Starodrzew został wycięty. Istniejące ścieżki wtórne.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Mogiły obmurowane TAK 10 II poł. XIX - I poł. XX w. lastryko, beton
Mogiły ziemne NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Pola grobowe NIE - - - -
Postumenty TAK 1 pocz. XX w. - postument po krzyżu
Przyścienne NIE - - - -
ŁĄCZNIE 11 stanowisk
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne TAK - - - paśnik i mnóstwo śmieci
Inskrypcje - Michał P. Wiśniewski, 2016


Galeria zdjęć

fot. Michał P. Wiśniewski, 2016

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 16
{$caption}
fot. 17

Renowacja

Nie przeprowadzono. Cmentarz wykorzystywany jako śmietnisko. Według karty cmentarnej z 1994 znajdowało się tu 18 nagrobków, w tym jeden z tablicą, a obecnie jest 11.


Osadnictwo w Sicinku

Historia

Podobno wieś Sicinek będąca do czasów zaborów częścią klucza wąbrzeskiego biskupów chełmińskich istniała już na początku XV wieku, o czym świadczy wymienienie w krzyżackiej księdze szkód z 1414 jako całkiem spalonej. Potem słuch o niej zanika aż do roku 1719. Wówczas powstaje nowa kolonia olęderska określana w inwentarzu dóbr biskupstwa chełmińskiego jako Sicienko. Były to jedyne olędry w biskupim kluczu wąbrzeskim. W skład miejscowości wchodził młyn i folwark Rozgard. Inwentarz w 1731 roku wymienia 5 gospodarzy i młynarza natomiast kontrakt osadniczy zawarty w 1747 podpisany został przez dzierżawcę klucza wąbrzeskiego Adama Idziałowskiego (wspomina się tam też byłego dzierżawcę, niejakiego Zębickiego). Po I zaborze nastąpiła sekularyzacja dóbr kościelnych i wieś stała się własnością rządku pruskiego.
Protestanci z Sicinka albo podlegali pod parafię ewangelicką we Wąbrzeźnie już z chwilą jej ytworzenia, od 1852 albo przypisani zostali dopiero w 1889 (patrz * * pod pierwszą tabelką). Szkoła ewangelicka mieściła się we Wąbrzeźnie. W latach 80. XIX w. wieś liczyła blisko 84% protestantów, w tym 24 osoby określane jako dysydenci. Potem sprecyzowano, że chodziło o baptystów początkowo korzystających ze swojej świątyni w Książkach, a od lat 90. XIX w. we Wąbrzeźnie. Baptyści w Sicienku na pewno byli obecni tuż po odzyskaniu niepodległości przez Polskę. Pierwszy spis powszechny zanotował ich 17 osób natomiast ewangelicy stanowili wówczas 78% mieszkańców. Sytuacja zmieniła się dekadę później gdy Niemców było 35%.

Ludzie

Osadnicy z 1731: Michał Hartman, Krystian Gwiek, Józef Płot (sołtys), Michał Harbar, Jan Rokal i Walenty Sulicki (młynarz)

Lista strat z I wojny światowej: Buchholz, Dombrowski, Gamalski, Hapke, Herzberg, Heymann, Kuhn, Langsch, Leide, Madejewski, Mude, Rotzoll, Weh, Zilz


Bibliografia:

  1. 2679 Rehden, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1909. comp.jpg
  2. B. Borysowski, Dokumentacja cmentarzy poewangelickich w powiecie wąbrzeskim, Wąbrzeźno, 2003. (opisany jako cm w Sitnie)
  3. R. Czaja (red.), Historia gminy Wąbrzeźno t. 1, Wąbrzeźno: UG Wąbrzeźno, 2006, s. 355-357.
  4. A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 474-475, 484-485. comp.jpg
  5. B. Heym, Geschichte des Kreises Briesen und seiner Ortschaften, Briesen am Wpr: Otto Weise, 1902, s. 125, 350-354. comp.jpg
  6. Inwentarze dóbr biskupstwa chełmińskiego z r. 1614 z uwzględnieniem późniejszych do r. 1759 inwentarzy, 1927, s. 94. comp.jpg
  7. Inwentarze dóbr biskupstwa chełmińskiego (1723-1747), 1956, s. 119-121. comp.jpg
  8. E. Jacobson, Topographisch-statistisches Handbuch für den Regierungsbezirk Marienwerder, 1868, s. 80-81. comp.jpg
  9. W. Kupsch, Geschichte der Baptisten in Polen, 1932. s. 326.
  10. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 64. comp.jpg
  11. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. X, s. 477. comp.jpg

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License