Cmentarz ewangelicki - Sierakowo

Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia

Położenie cmentarza - mapy

---

Opis cmentarza

Położenie

Cmentarz położony w polu, ok. 370 m. na wschód od centrum wsi. Jadąc drogą wojewódzką nr 554 z Kowalewa Pomorskiego w kierunku Orzechowa skręcamy w Sierakowie w prawo (przy drogowskazie informującym o skręcie na Ryńsk) i po ok. 330 m. jesteśmy w centrum wsi. W najbliższym otoczeniu widzimy kapliczkę, wiejski dom kultury oraz dawną murowaną szkołę. Tu skręcamy w prawo i od cmentarza dzieli nas ok. 300 m. Jest dobrze widoczny w polu, po lewej stronie. Droga do niego została zaorana. Ze wszystkich stron otoczony przez pola uprawne.

Podstawowe informacje

Data założenia	II poł. XIX w. Na pewno istniał już w 1875 r.
Wyznanie	ewangelicki
Ówczesna parafia	Kowalewo Pomorskie (od 1853), przedtem Golub (od 1785)
Status	nieczynny
Powierzchnia	~0,35 ha
Nr działki	139
Kształt	prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek	k. XIX w.
Istniejąca dokumentacja	?
Zagrożenia	śmieci, dewastacja
Stan zachowania	ZŁY, Typ III
Data zamknięcia	1945?, -

Roślinność

Drzewa	klon, dąb, …
Krzewy	lilak, głóg, dzika róża, grochodrzew, …
Inne	trawa, pokrzywy, bluszcz, …

Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza częściowo czytelny. Brak informacji o istnieniu alei. Niewykluczone, że cmentarz podzielony był na 4 kwatery.

Nagrobki i inne elementy

Nagrobki
Rodzaj	Istnienie	Ilość	Data powstania	Materiał	Uwagi
Cenotafy	NIE	-	-	-	-
Cippusy	NIE	-	-	-	-
Grobowce	NIE	-	-	-	-
Krzyże	NIE	-	-	-	-
Obeliski	NIE	-	-	-	-
Mogiły obmurowane	TAK	80	k. XIX w. - I poł. XX w.	lastryko, beton
Mogiły ziemne	NIE	-	-	-	-
Płyty poziome	NIE	-	-	-	-
Płyty pionowe	NIE	-	-	-	-
Pola grobowe	NIE	-	-	-	-
Postumenty	TAK	18	k. XIX w. - I poł. XX w.	lastryko, beton, piaskowiec	w tym 7 przy mogiłach obmurowanych - 1 "dąbek" i 4 podstawy od krzyży żeliwnych, z tej liczby 11 wolnostojących
Przyścienne	NIE	-	-	-	-
ŁĄCZNIE	91 stanowisk
Elementy
Rodzaj	Istnienie	Ilość	Data powstania	Materiał	Uwagi
Mur ogrodzeniowy	NIE	-	-	-	-
Brama	NIE	-	-	-	-
Kościół	NIE	-	-	-	-
Kaplica	NIE	-	-	-	-
Inne	NIE	-	-	-	-

Brak informacji na temat osób szczególnie zasłużonych.

Inskrypcje - fot. Michał P. Wiśniewski, 2014;

---

Galeria zdjęć

fot. Michał P. Wiśniewski, 2014

fot. 1

fot. 2

fot. 3

fot. 4

fot. 5

fot. 6

fot. 7

fot. 8

fot. 9

fot. 10

fot. 11

fot. 12

fot. 13

fot. 14

fot. 15

fot. 16

fot. 17

fot. 18

fot. 19

fot. 20

fot. 21

fot. 22

fot. 23

fot. 24

fot. 25

fot. 26

fot. 27

fot. 28

fot. 29

fot. 30

fot. 31

fot. 32

fot. 33

fot. 34

---

Renowacja

W 2018 roku mieszkańcy wraz z młodzieżową drużyną pożarniczą OSP Sierakowo wycięli krzaki, pozbierali śmieci i zaczęli oczyszczać nagrobki. Prace będą kontynuowane w 2019 roku.

---

Osadnictwo w Sierakowie

Historia

Wieś licząca ponad 7 wieków. Powstała w 1285 r. kiedy to wielki mistrz krajowy Konrad von Thieberg wydał wsi przywilej lokacyjny. W czasach krzyżackich należała do komturstwa kowalewskiego. Po II pokoju toruńskim w 1466 r. stała się królewszczyzną administracyjnie leżącą na terenie starostwa kowalewskiego. W czasie potopu zniszczona i wyludniona. Z opisu z 1765 r. dowiadujemy się, że w Sierakowie istniał folwark. Już w zaborze pruskim w 1784 r. sprowadzono 18 rodzin kolonistów i nadano im ziemię w dzierżawę wieczystą. Wśród nich był lokaj z kowalewskiego zamku nazwiskiem Garbrecht, który dał początek najdłużej osiadłej rodzinie we wsi. Członkowie tego rodu byli sołtysami i prowadzili zajazd.
Ewangelicy z Sierakowa należeli do parafii w Kowalewie Pomorskim powstałej w 1853 r. Jednak już od 1823 r. we wsi odbywały się nabożeństwa ewangelickie. Wówczas wieś należała jeszcze do parafii ewangelickiej w Golubiu. Nabożeństwa mogły odbywać się w szkole. Budynek szkolny stojący do dziś został zbudowany na początku XX w. W 1866 r. wymieniana jako ewangelicka, a w 1885 r. jako symultanna, dwuklasowa z 2 nauczycielami. Z danych statystycznych wynika, że w Sierakowie w 1885 r. zamieszkiwało 78% ewangelików. Tuż po odzyskaniu niepodległości (spis powszechny z 1921 r.), ich ilość spadła do 50% i malała do 1939 r. We wsi istniał przytułek.

Ludzie

W księgach strat z I wojny światowej figurują nazwiska: Anders, Angerhöfer, Baumgart, Beidatsch, Bollwahn, Brosch, Dahmer, Furchheim, Garbrecht, Golomski, Grüger, Gust, Hartmann, Haß, Hinkelmann, Hinz, Hohl, Icker, Jabs, Kleinfeld (Kleinfeldt), Koepke, Krüger, Lipiński, Mehling, Meincke, Meyer, Nasarzewski, Pfau, Pick, Pniewski, Pomplun, Potrzebowski, Roeske, Scheibach (Scheubach), Schwerdt, Spink, Thoms, Tietz, Treiderowski, Trenkel, Wendland, Willmer, Wiszniewski (Wisniewski), Witkowski, Wotschke, Zilinski (Zieliński).

W księdze adresowej z 1928 r. figurują nazwiska: Garbrecht (zajazd), Hesse (nabiał), Izdebski (nabiał), Kubiak (nabiał), Linowiecka (akuszerka), Linowiecki (artykuły kolonialne), Sztyrbicki (artykuły kolonialne), Zamorski (budowa studni).

W księdze adresowej z 1941 r. figurują nazwiska: Garbrecht (zajazd, sklep), Krüger (ślusarz), Schich (kowal), Salewski (krawiec), Bock (szewc), Kromreich (stelmach).

Nazwiska mieszkańców sprzed 1945 r. z mapy: Anders, Bock, Both, Ciesielski, Dahmer, Deuble, Haberer, Flader, Garbrecht, Gerske, Gildenstern, Gunther, Jahnke, Jankowski, Kruger, Krumreich, Meyer, Nass, Pansegrau, Pfau, Piepke, Raschke, Ratz, Redmann, Scheppke, Thoms, Trenkel, Willmer, Winiarski, Wolenberg, Wollf, Wolter, Wruck, Zarske, Ziegler.

---

Bibliografia:

1. 2879 Schönsee, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1911.
2. J. Boie, Ein wirtschaftlicher Kleinbetrieb in Westpreussen, [w:] Die Provinz Westpreussen in Wort und Bild. Teil II von P. Gehrke, H. Preuss, R. Hecker, W. Schwandt, Danzig: A. W. Kafemann, 1915, s. 309-312.
3. Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 144.
4. Gminny program opieki nad zabytkami dla Gminy Kowalewo Pomorskie na lata 2013-2017, Kowalewo Pomorskie, 2014, s. 60. [dostęp: 24.09.2014]
5. A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 552.
6. B. Heym, Geschichte des Kreises Briesen und seiner Ortschaften, Briesen am Wpr: Otto Weise, 1902, s. 364-366.
7. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1209.
8. Mieszkańcy Sierakowa na stronie genealogicznej Robert-Kosak.de [dostęp: 06.10.2014]
9. A. Mańkowski, J. Paczkowski, Opis królewszczyzn w województwach chełmińskim, pomorskim i malborskim w roku 1664, Toruń: TNT, 1938, s. 4.
10. H. Maercker, Geschichte der ländlichen Ortschaften und der drei kleineren Städte des Kreises Thorn in seiner früheren Ausdehnung vor der Abzweigung des Kreises Briesen i. J. 1888. Danzig, 1900, s. 514-516.
11. Sierakowo na stronie GenWiki [dostep: 06.10.2014]
12. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 64
13. O. Steinmann, Der Kreis Thorn. Statistische Beschreibung. Thorn 1866, s. 290.
14. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. X, s. 586.

---

Lapidaria » powiat golubsko-dobrzyński » gmina Kowalewo Pomorskie » Sierakowo