Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
Opis cmentarza



Położenie
Cmentarz położony w parku przydworskim ze wszystkich stron otoczony przez zieleń parkową. Parkiem i dworem administruje Fundacja Piękniejszego Świata.
Podstawowe informacje
Data założenia | 1873 (rodowy), od 1904 ewangelicki o charakterze komunalnym |
Wyznanie | ewangelicki |
Ówczesna parafia | Rzęczkowo (od 1897), Ostromecko (1855-1897), Górsk (przed 1855) |
Status | nieczynny |
Powierzchnia | ~0,11 ha |
Nr działki | 56/2 |
Kształt | zbliżony do prostokąta |
Najstarszy zachowany nagrobek | 1873 |
Istniejąca dokumentacja | APE Malbork, sygn. 9/59/0/1914, Die Anlegung eines Begräbnisplatzes in Hohenhausen, 1904-1909 |
Zagrożenia | śmieci, dewastacja |
Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
Data zamknięcia, likwidacji | 1945, ? |
Roślinność
Drzewa | dąb, klon, grab, … |
Krzewy | … |
Inne | barwinek, bluszcz, paproć, pokrzywa… |
Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza czytelny. Aleja zatarta
Nagrobki i inne elementy
Nagrobki | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
Cippusy | NIE | - | - | - | - |
Grobowce | NIE | - | - | - | - |
Krzyże | NIE | - | - | - | - |
Obeliski | NIE | - | - | - | - |
Mogiły obmurowane | TAK | 9 | I poł. XX w. | lastryko, beton | - |
Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
Postumenty | TAK | 4 | 1873, I poł. XX w. | lastryko, beton, granit | - |
Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
ŁĄCZNIE | 12 stanowisk | ||||
Elementy | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
Brama | NIE | - | - | - | - |
Kościół | NIE | - | - | - | - |
Kaplica | NIE | - | - | - | - |
Inne | NIE | - | - | - | - |
Na cmentarzu spoczywa żona Emma Brauer z domu Chopard, żona właściciela majątku Skłudzewo Carla Brauera z Bremy.
Inskrypcje - fot. Michał P. Wiśniewski, 2015;
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2015
Renowacja
Nie przeprowadzono.
Osadnictwo w Skłudzewie
Historia
W świetle dokumentów pisanych Skłudzewo po raz pierwszy występuje w 1409 roku. Leżało wówczas w państwie Zakonu Krzyżackiego na terenie prokuratorii bierzgłowskiej i było własnością rycerską. Pierwszymi właścicielami byli dwaj rycerze ziemi chełmińskiej bracia Hanos i Dytrych. Niewykluczone, że ich siedzibą było grodzisko znajdujące się na południowo wschodnim krańcu skarpy parku. W czasach rzeczpospolitej szlacheckiej majątek miał wielu właścicieli. Posiadali go: Dorpowscy (1515), Przyłubscy (1523), któ©zy odstąpili swoją połowę Michaelowi Kranichowi von Postnikowi, który z kolei w 1533 sprzedał ją Dorpowskim, mieszczanie toruńscy Ambaratowscy i Zachariasze sprzedali w 1558 część wsi Głuchowskiemu, który potem sprzedał to znów Dorpowskim. Ta rodzina w 1604 albo wg Praetoriusa już w 1577 sprzedała majątek miastu Toruń. Jako własność miasta notowane jest do 1616 gdy miasto zamieniło się z Walerym Bystramem oddając Skłudzewo za Rychnowo, Orzechowo i Borówno. Następne dokumenty z 1620 mówią, że Skłudzewo należy do Eufrozyny Krokowskiej, żon y sędziego ziemskiego z Pucka. Ten wydzierżawia, a potem ostatecznie sprzedaje wieś Dorpowskim, którzy są obecni od 1627 do 1736. W tym roku kupują je Browińscy. Na drodze koligacji rodzinnych Skłudzewo znajdowało się w 1782 w posiadaniu Chrząstowskich, a ci sprzedali je Kalksteinom. Następni właściciele to: prezes sądu dworskiego Heinrich Wilhvon Kleist (od 1792), Samuel Friedrich Wolff (od 1802), syn Johann August Wolff (od 1831), wdowa po nim, Augusta Wolff (od 1849), Julius Freitag (od 1855), baron Louis von Luttwitz (od 1858), Karl Konig (od 1861). W 1863 nabywa je na drodze subhasty August Brauer z Bremy. Stawia nowy dwór w stylu neogotyckim (1864), który ma być podarkiem dla żony Emmy Chopard z Francji. Według relacji żona zginęła w wieku 33 lat w wyniku upadku z konia. Została pochowana w przydworskim parku. Tragiczne wydarzenia spowodowały, że August Brauer nie zamierzał już wracać do Skłudzewa. W 1875 żeni się ponownie i spędza czas w Bremie. Pamiętać należy, że ze zmarłą pierwszą żoną ma syna Ludolfa Augusta Brauera (1865-1951), znanego lekarza. W 1884 majątek trafia w ręce Heinricha Salomona z Berlina, w 1893 obejmuje go wdowa po nim Fryderyka. Kolejny etap historii Skłudzewa związany jest z pruską komisją osadniczą, która wykupuje majątek w 1901 roku. W 1904 ziemia była już rozparcelowana, a nowi koloniści budowali swoje domy. Przedtem, jeszcze w 1885 ewangelicy stanowili 24% mieszkańców, w 1905 było ich 97%. Spadła nieznacznie po odzyskaniu przez Polskę niepodległości - 91% w 1921. Istnieje pewna nieścisłość w personaliach właściciela dworu w latach 20. XX w. W 1923 był to Robert Strehlau i tak samo napisano w księdze adresowej Polski z 1928. Tymczasem w księdze telefonicznej z 1926 figuruje Jerzy Morzkowski, tak jak w 1929. Nic nie wiadomo nam co działo się w latach 30. XX w. W czasie II wojny dwór był siedzibą szkoleniową dla Hitlerjugend. Polscy mieszkańcy zostali wysiedleni, a na ich miejsce sprowadzono Niemców ze Śląska i Wołynia.
Protestanci przynależeli do powołanej w 1897 parafii w Rzęczkowie, przedtem do parafii w Ostromecku.
Ludzie
Księga adresowa z 1908 r. zawiera następujące nazwiska: Bettin (osadnik), Diethelm (dzierżawca mleczarni), Dulge (osadnik), Fandrich (osadnik), Freder (murarz), Friedrich (osadnik), Geide (mistrz szewski), Giese (osadnik), Haupt (osadnik), Heidelberger (właściciel majątku), Henschke (osadnik), Hinz (osadnik), Janke (osadnik), Kelm (osadnik), Klug (osadnik), Knorr (osadnik), Konig (osadnik), Kruger (osadnik), Liebe (nauczyciel), Lux (osadnik), Marquardt (murarz), Mielke (gospodarz), Nickel (osadnik), Paetzhold (osadnik), Pankratz (właściciel młóckarni parowej), Prill (osadnik), Radonz (osadnik), Reinhardt (osadnik), Rosin (osadnik), Ruback (osadnik), Schendel (osadnik), Schmidtke (osadnik), Schopke (osadnik), Schreiber (diakonisa), Steinke (osadnik), Strobel (gościniec), Timmreck (osadnik), Zabel (osadnik)
Spis strat z I wojny światowej zawiera następujące nazwiska: Czerwiński, Hofmeister, Karłowski, Klingspohn, Kowalski, Prusiecki, Radonz, Rebell, Renz, Rischewski, Scherer, Ulatowwski, Uliczek, Zeisler, Zielinski
Nauczyciel w 1925: Jan Szedler
Księga adresowa z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Robert Strehlau (właściciel majątku), Geide (szewc), Kisielewski (wyszynk trunków), Pankratz (kowal)
Księga adresowa z 1941: Geide (szewc), Kisielewski (gościniec, sklep), Pankratz (kowal),
Bibliografia:
- 2876 Birglau, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1909.
- Adressbuch für Thorn. Stadt und Land 1908, Thorn, 1908.
- APE Malbork, sygn. 9/59/0/1914, Die Anlegung eines Begräbnisplatzes in Hohenhausen, 1904-1909.
- F. Calsow, General-Adressbuch der Ritterguts- und Gutsbesitzer in Norddeutschland, T. IV Westpreussen, Berlin, 1872, s. 60.
- Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 95.
- I. Enß, Erinnerungen, http://thorn-wpr.de/fqEI1978.htm
- Gemeindelexikon für die Provinz Westpreussen : auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1. Dezember 1905 und anderer amtlicher Quellen, 1908, s. 140.
- Gothaisches genealogisches Taschenbuch der freiherrlichen Häuser auf das Jahr 1860, 1859, s. 514.
- Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche, 1880, 116.
- A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 482-484.
- Kalendarz nauczycielski na rok 1925, Tuchola, 1924, s. 64.
- Książka adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów wojew. pomorskiego, Toruń, 1923, s. 402-403.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1211.
- Księga adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów województwa pomorskiego, Toruń, 1929, s. 602-603.
- H. Maercker, Geschichte der ländlichen Ortschaften und der drei kleineren Städte des Kreises Thorn in seiner früheren Ausdehnung vor der Abzweigung des Kreises Briesen i. J. 1888. Danzig, 1900, s. 297-300.
- Postęp z 16.10.1901, nr 238, s. 2.
- K. G. Praetorius, Tophographish-historisch-statistische Beschreibung der Stadt Thorn und ihres Gebietes : die Vorzeit und Gegenwart umfassend, Thorn : Gedruckt W. Th. Lohde, 1832, s. 309.
- K. Rauer, Hand-Matrikel der in sämmtlichen Kreisen des preussischen Staats auf Kreis- und Landtagen vertretenen Rittergüter, 1857, s. 48.
- Skłudzewo na Heim@Thorn, http://www.thorn-wpr.de/fnho.htm
- Skłudzewo w intenetowym Słowniku Historyczno-Geograficznym Ziem Polskich w Średniowieczu, http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?id=1784&q=sk%C5%82udzewo
- Skłudzewo w PolskieZabytki.pl, http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/1522/Skludzewo/
- Skłudzewo - historia miejscowości na stronie sołectwa, http://skludzewo.eu/skludzewo-historia/
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 56.
- Spis abonentów sieci telefonicznej Okręgu Dyrekcji Poczt i Telegrafów w Bydgoszczy, 1926, s. 173.
- O. Steinmann, Der Kreis Thorn. Statistische Beschreibung. Thorn 1866, s. 73, 74, 208, 222, 241, 288, 335.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. X, s. 680.
- F. Waubke, Bericht über die kirchlichen und sittlichen Zustände in dem Kirchenkreise Thorn, 1909, s. 6.
- Westpreussisches Güter-Adressbuch, Stettin: P. Niekammer, 1903, s. 176-177.
- Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zławieś Wielka. Część I - Uwarunkowania, Warszawa: Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa, 2007, s. 69.