Cmentarz ewangelicki - Śliwice

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

7-t8gOcWLUoiLZOcLdWAECcvxDSIO9WID8o2n4SQn23JdwJTPX7UEoNdYswXoy9Sk5PnzJmtMLDx6hcw0zI=w320

Opis cmentarza

zabudowany.png renowacja.png church.png
Położenie

Cmentarz położony na południowym skraju obszaru zabudowanego Śliwic, przy krańcu ulicy Tucholskiej. Bezpośrednio przy cmentarzu znajduje się budynek kościoła ewangelickiego.

Podstawowe informacje
Data założenia 1887?
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Śliwice (od 1887), przedtem Tuchola
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,13ha
Nr działki 436/4
Kształt prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek 1894
Istniejąca dokumentacja APM, ARK, sygn. 1951
Zagrożenia śmieci, dewastacja
Stan zachowania UPAMIĘTNIONY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji 1945?, -
Roślinność
Drzewa lipa, …
Krzewy lilak, …
Inne trawa, bluszcz, …

Układ cmentarza czytelny.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Mogiły obmurowane TAK ? k. XIX w. - I poł. XX w. beton, lastryko -
Mogiły ziemne TAK ? ? - -
Obeliski NIE - - - -
Pola grobowe TAK ? k. XIX w. - I poł. XX w. - -
Postumenty TAK ? k. XIX w. - I poł. XX w. piaskowiec, beton
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Przyścienne NIE - - - -
RAZEM ?
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Krzyż NIE - - - -
Inne NIE - - - -
Inskrypcje


Galeria zdjęć

fot. Marta Bonin, 2019

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14

fot. Marta Bonin, 2019

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8

Renowacja

Kamień upamiętniający cmentarz stał już w 2012.


Osadnictwo w Śliwicach

Historia

Formalnie pierwsza pisemna wzmianka o Śliwicach pochodzi z 1339 roku. Wówczas wieś administracyjnie podlegała komturstwu świeckiemu w Państwie Krzyżackim. Wiele jednak wskazuje, że osada musiała istnieć nieco wcześniej (100 lat wcześniej?) i powstała przed przybyciem Krzyżaków, za czasów kasztelanii świeckiej. Po drugim pokoju toruńskim z 1466 Śliwice weszły w skład starostwa świeckiego w Prusach Królewskich i były królewszczyzną. Kryzys gospodarczy trwający przez niemal całą pierwszą połowę XV wieku spowodował, że wiele łanów było pustych. Rozwój osadnictwa w Śliwicach i okolicach nastąpił powtórnie w XVI wieku, lecz nie zmniejszyło to nazbyt pustych włók. Oddalenie od ciągów komunikacyjnych i folwarków i puszcza powodowały, że tutejsi mieszkańcy zajmowali się głównie gospodarką leśną i rybołówstwem. Potop szwedzki jeszcze bardziej pogłębił niedostatek. Liczba włók pustych wynosiła w 1664 aż 62%. Wolny rozwój zatrzymała kolejna wojna północna, która zniszczyła wieś. Król August II Mocny nadał mieszkańcom przywilej na wolne drewno opałowe i budulcowe oraz na wolne paśniki i rybołówstwo. Dzięki temu po 1740 roku dało się zauważyć ożywienie osadnicze, a w okolicach tworzą się nowe osady zwane pustkowiami.
W roku pierwszego rozbioru 1772 Śliwice liczą 171 mieszkańców. Najważniejszym wydarzeniem I poł. XIX wieku była realizacja uwłaszczenia chłopów. Według spisu z 1865 roku w Śliwicach istniało 59 gospodarstw do 4 morgów, 77 gospodarstw od 4 do 50 morgów i aż 36 gospodarstw powyżej 50 morgów. W niemal 100% należały one do Polaków. Śliwice stały się ważnym lokalnym ośrodkiem życia gospodarczego. Odbywały się tu jarmarki, działały dwie spółki wodne. Powstał też Bank Ludowy pomagający polskim gospodarzom. O jego prężnym działaniu świadczy ilość 1466 członków, co dawało mu drugie miejsce wśród tego typu placówek na Pomorzu. Na początku XX wieku powstała tu fabryka cygar, której właścicielem był polski przemysłowiec. Tuż przed pierwszą wojną światową działały tu także: spółdzielnia rolna, 5 sklepów spożywczych i kolonialnych, sklep z towarami żelaznymi, galanteria, skład papierniczy i 3 karczmy. Śliwice były również silnym ośrodkiem rzemiosła. Istniały wówczas warsztaty: krawieckie, garncarskie, ciesielskie, fryzjerskie, kowalskie, malarskie, modniarskie, murarskie, piekarskie, rzeźnickie, siodlarskie, stolarskie, ślusarskie, zegarmistrzowskie. Funkcjonował także młyn o napędzie parowym. Na początku XX wieku uruchomiono linię kolejową.
W okresie międzywojennym liczba zakładów rzemieślniczych jeszcze bardziej wzrosła. Fabryka cygar została zamknięta już w 1924 natomiast rozpoczęła swoją działalność mleczarnia. Powstały także 2 tartaki i fabryka osełek do kos. W Śliwicach mieszkał także lekarz i aż 4 położne.
Młyn uległ zniszczeniu podczas działań wojennych w 1945. Przejście frontu spowodowało wiele strat w gospodarstwach.

Mieszkańcy Śliwic niemal w całości byli katolikami. Tutejsza parafia powstała najprawdopodobniej już w okresie panowania książąt pomorskich w XIII wieku i to oni byli jej fundatorami. Najwcześniejsza pisemna wzmianka pochodzi z 1415 roku. Murowany gmach pochodzi z 1830, przedtem był to budynek drewniany. Najstarsza wzmianka o szkole (parafialnej) pochodzi z 1687 roku. Z pewnością we wsi działała szkoła elementarna już w połowie XIX wieku.
Według statystyk z 1868 roku ewangelicy stanowili zaledwie 5% mieszkańców Śliwic. Parafia powstała w 1886 roku. Pierwotnie jako Lińsk-Śliwice jednak szybko z nazwy usunięto pierwszy człon. Najwyraźniej już wtedy postanowiono umieścić kościół w Śliwicach. Budowę kościoła sfinansowano w dużej mierze ze środków od Gustav-Adolf Werk i dzięki zbiórkom w innych parafii na ten cel. Mimo to liczebność ewangelików nie wzrosła gwałtownie. Tuż przed wybuchem I wojny światowej wynosiła 9% społeczności wsi, a w porównaniu liczebności parafii ewangelickiej do katolickiej, ewangelicy stanowili 7% katolików. Po odzyskaniu niepodległości w 1920 liczba ewangelików zmalała do stanu sprzed zawiązania parafii (5%), a potem było ich jeszcze mniej. Wskutek tego Śliwice straciły status odrębnej parafii i zostały włączone do Osia jako filiał. Tak było aż do 1945 roku.

Ludzie

Gospodarze powyżej 50 morgów w 1865: Banach, Chmielewski I, Chmielewski II, Gliniecki I, Gliniecki II, Gliniecki III, Gliniecki IV, Grabowicz, Gwizdała, Kosecki, Landowski, Lonmitz, Miloch I, Miloch II, Miloch III, Miloch IV, Muller, Otlewski, Pliszka, Połum, Redzimski, Reszka, Rytlewska, Sikora, Stosik, Szamocki, Szweda I, Szweda II, Ullendorf I, Ullendorf II, Warczak, Waśniewski, Wilkowski I, Wilkowski II, Wilkowski III, Wróbel

Lista strat w I wojnie światowej zawiera następujące nazwiska: Bannach, Behrendt, Bieber, Bielicki, Biesek, Biliński, Bonkowski, Brauer, Braun, Chabowski, Damski, Davidsohn, Digulla, Dubela, Felchner, Galikowski, Gatz, Gierszewski, Glasa, Glass, Gliniecki, Głaszyński, Gornowicz, Górski, Grabowicz, Grzonka, Gwizdała, Hoppe, Karczemiewski, Kielbratowski, Kolss, Kujoth, Kula, Kurlandt, Kusnierz, Landowski, Lewandowski, Lomnitz, Lorbiecki, Mechlinski, Megger, Meissner, Miloch, Nakielski, Olszowy, Ossowski, Pahnke, Pliszka, Polom (Pollum), Ponczek, Pstrąg, Ragowski, Reschke (Reszka), Rzepiński, Ressmer, Rytlewski, Rogowski, Sabilarz, Schaewen von, Schmelter, Skórczewski, Smagliński, Sorbiecki, Szamocki, Śliwa, Śmilewski, Tramowski, Warczak, Wesołowski, Wilkowski, Wincknig, Wyka, Wysocki, Zagorski, Zollner


Bibliografia:

  1. 2275 Schliewitz, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1: 25 000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1940. comp.jpg
  2. APM, ARK, sygn. 1951.
  3. EZA, 2001/3275
  4. Gemeindelexikon die Regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Oppeln : auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 1. Dezember 1910 und anderer amtlicher Quellen, Berlin 1912, s. 82-83. comp.jpg
  5. Gemeindelexikon für die Provinz Westpreussen : auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1. Dezember 1885 und anderer amtlicher Quellen, Berlin 1887, s. 146-147. comp.jpg
  6. A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 504. comp.jpg
  7. Informacje o dawnym kościele ewangelickim, Polska Niezwykła. comp.jpg
  8. E. Jacobson, Topographisch-statistisches Handbuch für den Regierungsbezirk Marienwerder, 1868, s. 48. comp.jpg
  9. W. Kozłowski, Tucholskie wsie, Tuchola, 2009, s. 342-355.
  10. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 61. comp.jpg
  11. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. X, s. 765-766. comp.jpg
  12. "Thorner Presse" z 21.08.1886, nr 194, s. 4. comp.jpg

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License