Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony przy drodze wojewódzkiej nr 534. Jadąc drogą krajową nr 15 od strony Torunia w kierunku Brodnicy dojeżdżamy do ronda w Lipnicy gdzie skręcamy w prawo (na Rypin). Po około 2,4 km, po lewej stronie, mamy cmentarz. Od zachodu graniczy z drogą, z pozostałych stron z gruntami uprawnymi.
Podstawowe informacje
Data założenia | I dekada XX w. (1905-1909) |
Wyznanie | ewangelicki |
Ówczesna parafia | Golub-Dobrzyń (Golub, od 1781) |
Status | nieczynny |
Powierzchnia | ~0,17ha |
Nr działki | 76 |
Kształt | czworokąt zbliżony do trapezu |
Najstarszy zachowany nagrobek | pocz. XX w. |
Istniejąca dokumentacja | Karta cmentarza, oprac. H. Grecki, 1994; Karta cmentarza, oprac. B. Sądowski, 1987 |
Zagrożenia | śmieci |
Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
Data zamknięcia, likwidacji | -, - |
Cmentarz leży na terenie wsi Sokoligóra położonej w gminie Golub-Dobrzyń jednak przed 1945 rokiem był to obszar Kolonii Lipnica, która obecnie wchodzi w skład gminy Dębowa Łąka. Założenie opisywanego cmentarza związane jest ze sprzedażą majątku Lipnica Pruskiej Komisji Kolonizacyjnej, a następnie jego parcelacją i sprowadzeniem kolonistów niemieckich.
Roślinność
Drzewa | lipa, jesion, żywotnik, … |
Krzewy | trzmielina, lilak, porzeczka, … |
Inne | bluszcz |
Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ wewnętrzny czytelny - dwukwaterowy, układ zewnętrzny czytelny.
Nagrobki i inne elementy
Nagrobki | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Grobowce | NIE | - | - | - | - |
Mogiły obmurowane z postumentem | TAK | 12 | I poł. XX w. | beton, lastryko | w tym 1 stanowisko podwójne |
Mogiły obmurowane | TAK | 6 | I poł. XX w. | lastryko | - |
Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
Pola grobowe | TAK | 1 | I poł. XX w. | beton | z 1 MO |
w tym z krzyżem | NIE | - | - | - | - |
w tym z postumentem | TAK | 1 | I poł. XX w. | beton | z 1 MO |
w tym bez postumentu | NIE | - | - | - | - |
Postumenty | TAK | 4 | I poł. XX w. | beton, lastryko | - |
w tym klasyczne | TAK | 4 | I poł. XX w. | beton, lastryko | - |
w tym krzyże | NIE | - | - | - | - |
w tym obeliski | NIE | - | - | - | - |
Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
Inne | NIE | - | - | - | - |
RAZEM | 23 stanowiska | ||||
Elementy | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Mur ogrodzeniowy | - | - | - | - | - |
Brama | NIE | - | - | - | - |
Kościół | NIE | - | - | - | - |
Kaplica | NIE | - | - | - | - |
Inne | NIE | - | - | - | - |
Dane z 1994 roku mówią o 39 nagrobkach.
Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.
Inskrypcje
Galeria zdjęć
fot. Grzegorz Becmer, 2019
WUOZ Toruń, oprac. H. Grecki, 1994
WUOZ Toruń, oprac. B. Sądowski, 1987
Renowacja
Nie przeprowadzono.
Osadnictwo w Sokoligórze (Kolonii Lipnicy)
Historia
Sokoligóra była jedną z leśnych kolonii założonych w połowie XVIII wieku za czasów starosty golubskiego Stanisława Wessela. Często były to osady złożone z jednego gospodarstwa funkcjonujące w oparciu o prawo emfiteutyczne. Prócz Sokoligóry założono w okolicy: Zasokoligórę, Lisianki, Nadolszowymbłotem, Zaręczyznę, Poddylewo, Przylisianki, Owieczkowemjeziorem, Dorfowizna, Nadowieczkowemjeziorem, Zastaremstawem, Kaczmarkę, Czerwoną Karczmę. Pomiędzy 1835, a 1859 wymienione wyżej osady połączono w gminę wiejską o nazwie Sokoligóra. Jako ciekawostkę warto podać, że administracyjnie do Sokoligóry przyłączono w 1830 roku kolonię Pasieka, oddaloną o 5km. Dopiero w 1913 odłączono włączając do Podzamku Golubskiego.
W 1868 roku ewangelicy stanowili 40% populacji Sokoligóry. Spadła dwukrotnie jeszcze przed wybuchem I wojny światowej. Prócz ewangelików unijnych mieszkali tu także przedstawiciele innego odłamu protestantyzmu. Niewykluczone, że byli to baptyści. Ewangelicy należeli do parafii w Golubiu.
Podczas okupacji Niemcy wysiedlili Polaków, a z ich gospodarstw utworzono jeden wspólny majątek o wielkości ponad 100 ha.
Kolonia Lipnica pierwotnie był majątkiem lennym (lemaństwem) na prawie chełmińskim leżącym na terenie wsi Lipnica, który jeszcze w czasach krzyżackich został oddzielony od Lipnicy. W 1748 roku August III Sas nadał lemaństwo niejakiemu Tormańskiemu. Majątek został kupiony w 1804 przez Johanna Fischera. Jego potomkowie zbyli go nadleśniczemu Richterowi. Od lat 20. XIX wieku Lipnica znajdowała się w rękach Bulińskich. Z powodu ich zaangażowania w powstanie wielkopolskie z 1848 roku majątek został doprowadzony do ruiny. Ostatecznie w 1859 kupił Lipnicę na licytacji Georg Borchmann. Niemiecką nazwę Lindhof nadano w 1864 roku. Rodzina ta była właścicielami majątku aż do przynajmniej 1903 roku. Ponieważ nie sprawdzono w archiwaliach dokładnej daty sprzedaży Lipnicy Pruskiej Komisji Kolonizacyjnej bazować można jedynie na spisach majątkowych. W 1906 roku Lipnica była już w posiadaniu komisji kolonizacyjnej zatem do sprzedaży dojść musiało w 1904 lub w 1905 roku. W 1909 roku doszło do przekształcenia administracyjnego dawnego obszaru dworskiego Lipnica w wieś Kolonia Lipnica. Można domniemywać, że procedura parcelacji i sprowadzenia kolonistów już była zakończona.
Zgodnie z danymi statystycznymi ewangelicy w Kolonii Lipnica stanowili w 1895 roku ok. 15% całkowitej populacji. W 1905 roku nieznacznie przeważali (52%) nad katolikami. Natomiast w 1910 roku 95% mieszkańców było ewangelikami. Niemal identyczny procent utrzymał się jeszcze w 1921 roku, na co wskazują dane pierwszego polskiego spisu powszechnego. Protestanci podlegali pod parafie ewangelicką w Golubiu. Po parcelacji we wsi funkcjonowała szkoła i mleczarnia.
Ludzie
Lista strat z I wojny światowej (Sokoligóra): Berg, Borowski, Bożejewicz, Dejewski, Gutkowski, Klimek, Kozłowski, Neske, Nowinski, Puszakowski, Sadlau, Skorzewski, Skrzyniecki, Storzewski, Strzyżewicz, Templin
Lista strat z I wojny światowej (Kolonia Lipnica): Behling, Dubbert, Frevert, Gernsel, Grabowski, Kaniewski, Lewandowski, Przyborski, Rolinski, Sindowski, Skórzewski
Księga adresowa z 1928 (Sokoligóra): Dąbrowski (nierogacizna), Wrzesiński (kowal)
Księga adresowa z 1928 (Kolonia Lipnica): Balicki (kowal), Jabłoński (nabiał), Kuszyński (kołodziej)
Bibliografia:
- 1433 Gollub, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1911
- Gemeindelexikon die Regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Oppeln : auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 1. Dezember 1910 und anderer amtlicher Quellen, Berlin 1912, s. 2-3 (Kolonia Lipnica), 4-5 (Sokoligóra).
- Gemeindelexikon für die Provinz Westpreussen : auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1. Dezember 1885 und anderer amtlicher Quellen / bearb. vom Königlichen statistishen Bureau, Berlin 1887, s. 108-109 (Sokoligóra), 110-111 (Kolonia Lipnica).
- Gemeindelexikon für die Provinz Westpreussen : auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 2. Dezember 1895 und anderer amtlicher Quellen, Berlin 1898, s. 105-105 (Sokoligóra), 106-107 (Kolonia Lipnica)
- J. F. Goldbeck, Volständige Topographie des Königreichs Preussen, Marienwerder, 1789, s. 120 (Kolonia Lipnica), 211 (Sokoligóra).
- A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg, 1890, s. 540.
- B. Heym, Geschichte des Kreises Briesen und seiner Ortschaften, 1902, s. 290-291 (Kolonia Lipnica), s. 369-370 (Sokoligóra).
- E. Jacobson, Topographisch-statistisches Handbuch für den Regierungsbezirk Marienwerder, 1868, s. 184-185 (Kolonia Lipnica) i s. 190-191 (Sokoligóra - 4 przysiółki).
- Karta cmentarza, oprac. H. Grecki, 1994
- Karta cmentarza, oprac. B. Sądowski, 1987
- R. Kowalski, Gmina Golub-Dobrzyń. Historia, zabytki, krajobraz, 2010, s. 356-362.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1179, 1212.
- H. Plehn, Ortsgeschischte des Kreises Strasburg in Westpreussen, Königsberg, 1900, s. 56.
- Sokoligóra na starej stronie Gminy Golub-Dobrzyń, http://www.golub-dobrzyn.internetdsl.pl/articles.php?article_id=22
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 110 (Sokoligóra);
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. V, s. 271-272 (Kolonia Lipnica) i t. XI, s. 15 (Sokoligóra)