Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony na północ od centrum wsi. Będąc przy kościele obieramy kierunek na Kałdus. Po drodze miniemy po lewej szkołę. Po ok. 600 metrach schodzimy na polną ścieżkę z lewej strony drogi. Za ok. 200 m. staniemy przy zakrzaczonym terenie z tabliczką informacyjną. Cmentarz od wschodu graniczy z nieużytkami, a z pozostałych stron z polami uprawnymi.
Podstawowe informacje
| Data założenia | IV ćw. XIX w. |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Chełmno (od 1772) |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,29ha |
| Nr działki | 487 |
| Kształt | prostokąt |
| Najstarszy zachowany nagrobek | - |
| Istniejąca dokumentacja | - |
| Zagrożenia | śmieci |
| Stan zachowania | UPAMIĘTNIONY SYMBOLICZNIE, Typ IIa |
Roślinność
| Drzewa | … |
| Krzewy | lilak, robinia akacjowa, … |
| Inne | trawa, … |
Układ cmentarza nieznany
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | NIE | - | - | - | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | TAK | 1 | po 2007 | - | tabliczka informacyjna |
Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.
Inskrypcje - fot. Kornel Pleskot, 2015;
Galeria zdjęć
fot. Kornel Pleskot, 2015
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
Renowacja
Artykuł w "Gazecie Pomorskiej" z 2007 roku mówi o zamiarze uporządkowania cmentarza ewangelickiego. Z kolei na stronie wsi widnieje informacja o uporządkowaniu cmentarza w 2010 roku. Na miejscu zamontowano tabliczkę informacyjną. Teren jest nieodkrzaczony. Występują śmieci, przeważnie odpady budowlane i stare cegły. Widoczne dziury po nagrobkach.
Osadnictwo w Starogrodzie
Historia
Historia Starogrodu sięga XI w. i nieodłącznie związana jest z jednym z najstarszych zamków krzyżackich i lokowaniem miasta Chełmno w 1233. W latach 1232-1454 zamek był siedzibą komturii starogrodzkiej, rozebrany został pod koniec XVIII w. Po wygranej z Zakonem Krzyżackim Starogród na krótko pozostawał własnością królewską, by od 1490 do pierwszego zaboru być własnością biskupstwa chełmińskiego. Na terenie zamku istniała kaplica będąca siedzibą kultu Św. Barbary. Dziś tego wezwania jest kościół wybudowany co prawda w 1754 jednak pierwsze wzmianki o kościele sięgają końca XIII w.
Pierwsze wzmianki o protestantach, w tym menonitach, osadzonych na terenie Starogrodu pochodzą z drugiej połowy XVII w. Zamieszkiwali tzw. Starogród Dolny, czyli niziny nadwiślańskie i byli obecni także w folwarkach stanowiących własność biskupstwa chełmińskiego (klucz starogrodzki) : Bulzówka i Bieńkowska Kępa. Z tych czasów (II p. XVII w.) pochodzi wzmianka o cmentarzu ujęta w wizytacjach parafialnych, lecz nie znamy jego dokładnej lokalizacji. Wiadomo też, że osadnicy olęderscy chrzcili dzieci w kościele starogrodzkim. Po pierwszym zaborze dobra kościelne stały się domenami rządowymi państwa pruskiego, które lokowało w nich kolonistów. Według spisu z 1885 na domenach (Bulzówka, Kępa Bieńkowska i do tego folwark w Starogrodzie) mieszkało 28% ewangelików. Ich ilość powiększyła się znacznie z powodu wykupienia domeny starogrodzkiej przez pruską komisją kolonizacyjną, która w latach 1908-1910 wybudowała 22 gospodarstwa dla niemieckich osadników sprowadzonych z Rosji. Spis z 1921 mówi o 78% populacji wyznania ewangelickiego zgromadzonej na terenie dawnych folwarków. W tzw. Starogrodzie Górnym wcale nie występowali. Na terenie cmentarza będącego własnością parafii protestanckiej w Chełmnie stała kaplica. Ponadto modlono się w szkole.
Ludzie
Lista strat z I wojny światowej zawiera następujące nazwiska: Bartz, Baschinski, Cielienski, Ciesielski, Danielewski, Dreyer, Fischer, Flemming, Frankiewicz, Gackowksi, Godorr, Gorny, Hinkelmann, Jasinski, Jaworski, Karalus, Krech, Kroll, Kruger, Kurowski, Lewandowski, Malasek, Marx, Mittelstedt, Modrzejewski, Musolf, Muller, Nalasek, Palczewski, Pasinski, Perlick, Pinczewski, Priakowski, Recki, Reimus, Renk, Salewski, Schelenz, Schiedel, Schreiber, Schroder, Schulz, Unrau, Wandel, Wiczynski, Wisniewski, Zacharek, Zarth, Zielinski
Księga adresowa Polski z 1928 wymienia następujące nazwiska: Bieńkowski (stolarz), Lewandowski (kowal), Kamiński (zajazd)
Bibliografia:
- 2676 Culm, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1906.
- Diecezja toruńska. Historia i teraźniejszość. T. 4. Dekanat Chełmiński, pod red. ks. Stanisława Kardasza, s. 147-153.
- J. T. Dziedzic, P. Ossowski, Powiat i miasto Chełmno. Monografja krajoznawcza, Chełmno, 1923, s. 2, 3, 8, 9, 26, 29, 37, 88, 109, 142, 149, 156. 185, 200, 206.
- "Gazeta Toruńska" z 21.08.1908, nr 192, s. 3.
- "Gazeta Toruńska" z 01.10.1910, nr 226, s. 2.
- A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg, 1890, s. 475-476.
- Historia Starogrodu na Starogrod.pl, http://starogrod.pl/historia.php
- A. Mietz, Wiejskie cmentarze protestanckie w dolinie Wisły pod Chełmnem w XVII - XVIII w. Katalog cmentarzy [w:] Rocznik Grudziądzki t. XI. Grudziądz: Polskie Towarzystwo Historyczne, Muzeum w Grudziądzu, 1994, s. s. 187, 188, 200.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1215.
- R. Laudański, Wieś osiadła na historii, "Gazeta Pomorska", wyd. internetowe z 06.03.2007, http://www.pomorska.pl/wiadomosci/chelmno/art/6883531,wies-osiadla-na-historii,id,t.html
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie, Warszawa: GUS, 1926, s. 8.
- Starogród w Słowniku historyczno-geograficznym ziem polskich w średniowieczu, http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?id=1822
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XI, s. 253-256.
- Starogród na stronie Gminy Chełmno, http://www.gmina-chelmno.pl/index.php/solectwa/starogrod