Cmentarz ewangelicki - Strzelce Dolne I

Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia

Położenie cmentarza - mapy

---

Opis cmentarza

Położenie

Cmentarz położony w polu na skarpie po lewej stronie drogi wojewódzkiej nr 256 patrząc w kierunku Włók. Znajduje się ok. 50 metrów za gospodarstwem nr 43, ale żeby się na niego dostać należy iść ścieżką znajdującą się tuż przy gospodarstwie nr 44, a po ok. 130 metrach wejść w pole gdzie jest doskonale widoczny. Od północy graniczy z terenem przedsiębiorstwa, a z pozostałych stron z polem uprawnym.

Podstawowe informacje

Data założenia	I poł. XIX w.?
Wyznanie	ewangelicki
Ówczesna parafia	Fordon (od 1855), Fordon-Ostromecko (1827-1855), Bydgoszcz (przed 1827)
Status	nieczynny
Powierzchnia	~0,10ha
Nr działki	8/1 i troszkę na terenie 9/1
Kształt	zbliżony do kwadratu
Najstarszy zachowany nagrobek	1861
Istniejąca dokumentacja	?
Zagrożenia	śmieci, dewastacja
Stan zachowania	ZŁY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji	1945?, -

Niegdyś prowadziła do niego droga stykająca się z północno-wschodnim krańcem cm.

Roślinność

Drzewa	dąb, klon, …
Krzewy	lilak, grochodrzew
Inne	bluszcz, …

Układ cmentarza czytelny. Brak informacji o alei.

Nagrobki i inne elementy

Nagrobki
Rodzaj	Istnienie	Ilość	Data powstania	Materiał	Uwagi
Cenotafy	NIE	-	-	-	-
Cippusy	NIE	-	-	-	-
Grobowce	NIE	-	-	-	-
Krzyże	TAK	1	1861	żeliwo	cokół obok
Mogiły obmurowane	TAK	15	I poł. XX w.	lastryko, beton	-
Mogiły ziemne	NIE	-	-	-	-
Obeliski	NIE	-	-	-	-
Pola grobowe	TAK	1	k. XIX w / p. XX w.	żeliwo	3 mogiły w środku i mały fragment innego ogrodzenia
Postumenty	TAK	14	lII ćw. XIX w - I poł. XX w.	lastryko, piaskowiec, beton	przynajmniej 7 przy mogiłach, w tym 1 krzyż z piaskowca
Płyty poziome	NIE	-	-	-	-
Płyty pionowe	NIE	-	-	-	-
Przyścienne	NIE	-	-	-	-
RAZEM	>28 stanowisk
Elementy
Rodzaj	Istnienie	Ilość	Data powstania	Materiał	Uwagi
Mur ogrodzeniowy	TAK	-	I poł. XX w	beton	słupki betonowe
Brama	TAK	1	k. XIX w.	cegła	słupki z drewnianą furtą
Kościół	NIE	-	-	-	-
Kaplica	NIE	-	-	-	-
Krzyż	NIE	-	-	-	-
Inne	NIE	-	-	-	-

Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.

Inskrypcje - fot. Michał P. Wiśniewski, 2015;

---

Galeria zdjęć

fot. Michał P. Wiśniewski, 2015

fot. 1

fot. 2

fot. 3

fot. 4

fot. 5

fot. 6

fot. 7

fot. 8

fot. 9

fot. 10

fot. 11

fot. 12

fot. 13

fot. 14

fot. 15

fot. 16

fot. 17

fot. 18

fot. 19

fot. 20

fot. 21

fot. 22

fot. 23

fot. 24

fot. 25

fot. 26

fot. 27

fot. 28

fot. 29

fot. 30

fot. 31

fot. 32

fot. 33

fot. 34

fot. 35

fot. 36

fot. 37

fot. 38

fot. 39

fot. 40

fot. 41

fot. 42

fot. 43

---

Renowacja

Nie przeprowadzono.

---

Osadnictwo w Strzelcach Dolnych

Historia

Początki trwałego osadnictwa na terenie Strzelc Dolnych sięgają nawet VII wieku, a świadczy o tym grodzisko. W źródłach pisanych Strzelce (jeszcze bez podziału na Górne i Dolne) pojawiają się w XIII wieku jednak nie wiadomo czy już od początku był to prywatny majątek czy jeszcze posiadłością należącą do koronowskich Cystersów. Wielowiekowymi właścicielami, od których miejscowość wzięła nazwę był ród Strzeleckich. Ostatni z nich notowany był w 1672. Kolejna informacja o właścicielach pojawia się w 1686, gdy Dorota Złotnicka z Sokołowskich sprzedaje Strzelce Dorpowskim. Ta rodzina była obecna do 1713 kiedy to sprzedała Strzelce z holendrami Franciszkowi Michałowi Moszczeńskiemu. Jest to zarazem najwcześniejsza udowodniona informacja o istnieniu na terenie wsi osadnictwa olęderskiego. Niemniej jednak do zasiedlenia Strzelc osadnikami na prawie olęderskim dojść mogło wcześniej. Niewykluczone, że dokonali tego Strzeleccy jeszcze przed potopem, podobnie jak miało to miejsce w nieodległym Pałczu, którego także byli właścicielami. Dalsza wyliczanka właścicieli majątku będzie kontynuowana podczas omawiania cmentarza rodowego w Strzelcach Górnych.
O szkole ewangelickiej wzmianki norowane są w 1803. Protestanci podlegali pod parafię ewangelicką w Fordonie. Niewykluczone, że przed 1827 korzystali z domu modlitwy/szkoły w Pałczu. Zdecydowaną większość wsi stanowili protestanci. Dopiero w okresie międzywojennym wyjeżdżający stąd Niemcy sprzedawali gospodarstwa Polakom, co zmieniło nieco proporcje. Pierwszy spis powszechny z 1921 zanotował 76% ewangelików. Dużym utrapieniem do dziś są zalania dokonywane przez Wisłę. Największe powodzie odnotowano w 1888, 1924, 1937, 1966 i w 2010.
W skład wsi wchodziła osada młyńska Spalona (Brandmuhle).

Ludzie

Inni: Adolph Kopke (1880-1951), Johann Patzer (ur. 1880), Heinrich Raschke (ur. 1844)

Lista strat w I wojnie światowej zawiera następujące nazwiska: Becker, Erdmann, Ewald, Haase, Lenz, Nitz, Scheiwe, Weiss

Księga adresowa Polski z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Barnard (murarz), Berendt (młyn), Gerth (młyn wodny), Lachmann (zajazd), Nell (kowal), Pasternacki (murarz), Ristau (szewc), Wagner (kołodziej, stolarz),

Gospodarze w 1938: Jan Barnard, Augusta Becker, Emil Erdmann, Willi Erdmann, Gert Fritz, Marta Hasówna, Adolf Heise, Gustav Kunkel, Kurt Lange, Karol Lorenz, Jan Ludkowski, Józef Łukowski, Stanisław Marno, Jan Miszczałek, Franc Otto, Jan Pasternacki, Rudolf Renz, Juliusz Szymon

Księga adresowa z 1941 r. zawiera następujące nazwiska: Erwin Bruschke (stelmach), Margarete Franke (mleczarnia), Kurt Lachmann (młyn), Oskar Lachmann (karczma, sklep), Richard Nell (kowal)

---

Bibliografia:

1. 2775 Rasmushausen, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1: 25 000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1906
2. Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 125.
3. A. C. Holsche, Der Netzedistrikt, ein Beitrage zur Länder und Völkerkunde mit statistischen Nachrichten, Konigsberg: Friedrich Nicolovius, 1793, s. 127.
4. W. Hubatch, Die evangelischen General-Kirchenvisitationen in den von Ost- und Westpreußen sowie Posen 1920 abgetrennten Kirchenkreisen, Göttingen : Vandenhoeck & Ruprecht, 1971, s. 377-378.
5. D. Karbowski, Zarys historii Strzelc Dolnych, http://www.dobrcz.info/asp/pl_start.asp?typ=13&sub=0&menu=110&artykul=255&akcja=artykul
6. S. Kozierowski, Badanie nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski, tom II M-Z, 1922, s. 360.
7. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1459.
8. "Orędownik Miasta Bydgoszczy" 1938, nr 5, s. 38.
9. Plan Odnowy Miejscowości Strzelce Dolne, 2008.
10. Regestry z Tek Dworzaczka, http://teki.bkpan.poznan.pl/index_regesty.html
11. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie, Warszawa: GUS, 1926, s. 5.
12. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XI, s. 458.
13. A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen, Posen: W. Decker, 1898, s. 65-66.
14. Uebersicht der Bestandtheile und Verzeichniss aller Ortschadten des Bromberger Regierungsbezirks, 1818, s. 19.
15. Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks : mit einer geographisch-statistischen Übersicht derselben, Bromberg: Gruenauer, 1833, s. 7.
16. Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 17-18.
17. Wykaz cmentarzy gminy Dobrcz z PSOZ w Bydgoszczy z 1993 r.,

---

Lapidaria » powiat bydgoski » gmina Dobrcz » Strzelce Dolne I