Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
Opis cmentarza

Położenie
Cmentarz położony na wzniesieniu w południowo-zachodniej części miejscowości. Jedziemy w stronę Linowa. Po minięciu mostku na Strudze Rychnowskiej widzimy drogę w prawo prowadzącą do wysypiska śmieci, a po lewej jest parking. Zaraz przy parkingu zaczyna się obszar leśny. Najłatwiej dojść drogą do będącej w zasięgu wzroku bramy od cmentarza katolickiego, a następnie iść kawałek wzdłuż ogrodzenia przy wzgórzu i potem skorzystać z jednej z prowadzących na cmentarz ścieżek. Od bramy cmentarza katolickiego do cmentarza ewangelickiego jest nie więcej jak 60 m. Cmentarz od północy sąsiaduje z resztą wzgórza i drogą którą dojechaliśmy, od wschodu z laskiem i nieużytkami, od południa z polem uprawnym, a od zachodu z polem i terenem cmentarza katolickiego.
Podstawowe informacje
Data założenia | XIX w. |
Wyznanie | ewangelicki |
Ówczesna parafia | Lisnowo (od 1723) |
Status | nieczynny |
Powierzchnia | 0,25 ha |
Nr działki | 187 |
Kształt | prostokąt |
Najstarszy zachowany nagrobek | k. XIX w. |
Istniejąca dokumentacja | ? |
Zagrożenia | śmieci, dewastacja |
Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
Roślinność
Drzewa | dąb, klon, jesion, … |
Krzewy | lilak, … |
Inne | … |
Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Występuje aleja główna. Cmentarz czytelny
Nagrobki i inne elementy
Nagrobki | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
Cippusy | NIE | - | - | - | - |
Grobowce | NIE | - | - | - | - |
Krzyże | NIE | - | - | - | - |
Obeliski | NIE | - | - | - | - |
Mogiły obmurowane | TAK | ? | k. XIX - I poł. XX w. | lastryko, beton, sztuczny kamień | - |
Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
Pola grobowe | TAK | 3 | pocz. XX w. | żeliwo, beton, lastryko | - |
Postumenty | TAK | ? | k. XIX - I poł. XX w. | lastryko, beton, sztuczny kamień, piaskowiec | - |
Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
ŁĄCZNIE | > 50 | ||||
Elementy | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
Brama | NIE | - | - | - | - |
Kościół | NIE | - | - | - | - |
Kaplica | NIE | - | - | - | - |
Inne | NIE | - | - | - | - |
Inskrypcje - fot. M. Lewandowski, 2015
Galeria zdjęć
fot. Magdalena Polińska, 2016
fot. Marek Lewandowski, 2015
Renowacja
W 2015 roku z inicjatywy Urzędu Gminy cmentarz został pozbawiony krzaków. Wygrabiono także liście. Dalsze prace zaplanowano w 2016.
Niestety wichura wyrwała drzewo rosnące przy ogrodzeniu z tabliczką rodziny Daum, co spowodowało jego osunięcie na ziemię.
Osadnictwo w Świeciu nad Osą
Historia
W czasach krzyżackich Świecie składało się z folwarku założonego w 1390 r. i wsi lokowanej w 1404 r. z młynem, które podlegały komturii radzyńskiej. Istniał wówczas kościół, który jako jedyny nie został spalony podczas wojny polsko-krzyżackiej w 1414 r. Jednak odtąd brak jakichkolwiek wiadomości o nim gdyż prawdopodobnie został zniszczony podczas wojny trzynastoletniej. Po II pokoju toruńskim wieś wchodzi w skład starostwa grudziądzkiego. W połowie XVII w. sołectwo było w posiadaniu Jana Grzembskiego, a przez pierwszą połowę XVIII w. rządziła nim rodzina Szewe, która utraciła Świecie na rzecz Czapskich. Ówcześni włościanie dzierżawili ziemię. Spadkobiercy rodu Szewe odzyskali wieś w 1831 r. i uwłaszczyli włościan. Młyn był dzierżawiony natomiast, jak podają opracowania, folwark (także dzierżawiony) specjalizował się w produkcji masła sprzedawanego do Berlina. W 1778 r. powstało Świecie Małe zwane potem Świeciem Wybudowaniem.
W latach 80. XIX w. ewangelików było ok. 75% jednak po odzyskaniu niepodległości przez Polskę proporcje się odwróciły i protestanci stanowili 39% mieszkańców (przy okazji było 11 wyznawców innej niż katolicyzm i ewangelicyzm religii). Wieś posiadała własną szkołę ewangelicką natomiast parafia mieściła się w oddalonym o 5 km Lisnowie.
Oprócz wsi, folwarku i wybudowania w skład Świecia wchodziły także części nazwane Lemaństwo, Dębniaki i Jeruzalem.
Ludzie
Włościanie z 1742 r.: Hermann i Jerzy Blume, Krzysztof i Jan Bralentin, Christian Drews, Christian Herzberg, Andrzej Mahnke, Hermann Maschke, Michał Nickel, Christian Nitz (karczma), Jan Reich, Adam Richter (młyn), Hermann Stahnke, Marcin Ueberscheit,
Lista strat z I wojny światowej zawiera następujące nazwiska: Beier, Dombrowski, Giese, Gorny, Heinrich, Hinz, Hollanz, Jaskulski, Kittliński, Klabuhn, Kolinski, Lange, Lenzner, Malinowski, Reddmann, Rosenau, Rutkowski, Schielke, Schroder, Simanowski, Stahnke, Stannke, Straszewski, Tank, Thoese, Thom, Zilz, Zemke
Księga adresowa z 1928 r. wymienia nastepujące nazwiska: Giese (gospodarz rolny, młyn), Goertz (gospodarz rolny), Kiedrowski (szewc), Mietz (gospodarz rolny), Niedzielski (artykuły kolonialne, karczma), Nikolaus (kowal), Parzkowski (karczma), Sarosławski (kołodziej), Słupski (gospodarz rolny), Templin (gospodarz rolny), Wollmann (gospodarz rolny), Żucharski (kowal)
Księga adresowa z 1941 r. wymienia następujące nazwiska: Goerke (sklep, karczma), Giese (młyn), Mrozowski (siodlarz), Nikolaus (kowal), Komorowski (kowal)
Bibliografia:
- 2580 Kgl. Lindenau, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1911.
- Deutsches Reichs-Adressbuch, Berlin: Buch und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 143.
- X. Froelich, Geschichte des Graudenzer Kreises. Bd. 1, Graudenz: Selbstverlag, 1868, s. 311-314..
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1220.
- Rys historyczny Świecia nad Osą, http://www.nasze.kujawsko-pomorskie.pl/ciekawostki/miejscowosci/%C5%9B/180-swiecie-n-osa-gm-swiecie-n-osa-pow-grudziadzki.html [dostęp: 15.05.2015]
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 21
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XI, s. 663-664.
- Studium Uwarunkowań i Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Świecie nad Osą, 2003, s. 47, 64, 110, zał. 1.