Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony na wschodnim skraju wsi. Jedziemy z Gąsek w stronę Modliborzyc. Po minięciu tabliczki informacyjnej z nazwa miejscowości Szpital za ok. 200 m. dojeżdżamy do skrzyżowania gdzie skręcamy w lewo i jedziemy ok. 1,4 km. Po lewej stronie mamy krzaki głogu gdzie jest cmentarz, po praej gruntową drogę w stronę Wonorza. Cmentarz od północy sąsiaduje ze stawem, od wschodu z nieużytkami (dawnym sadem?), od południa z drogą którą przyjechaliśmy, a od zachodu z terenem gospodarstwa domowego.
Podstawowe informacje
| Data założenia | k. XIX w. |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Gąski (od 1906), Murzynko (od 1846), przedtem Inowrocław |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,11 ha |
| Nr działki | 169 i częściowo 170 |
| Kształt | prostokąt |
| Najstarszy zachowany nagrobek | k. XIX w. |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | śmieci, likwidacja cmentarza |
| Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1945?, |
Roślinność
| Drzewa | jesion, klon, … |
| Krzewy | lilak, grochodrzew, … |
| Inne | bluszcz, głóg… |
Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza częściowo czytelny. Brak informacji o alei albo zatarta.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Obejścia | NIE | - | - | - | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | TAK | >20 | k. XIX w. - I poł. XX w. | lastryko, piaskowiec, beton | - |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | TAK | >10 | I poł. XX w. | lastryko, piaskowiec, beton | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| ŁĄCZNIE | >20 stanowisk | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Inskrypcje - fot. Karolina Falleńczyk, 2015;
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2015
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
 |
| fot. 16 |
 |
| fot. 17 |
 |
| fot. 18 |
 |
| fot. 19 |
 |
| fot. 20 |
 |
| fot. 21 |
 |
| fot. 22 |
 |
| fot. 23 |
fot. Karolina Falleńczyk, 2015
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
Renowacja
Nie przeprowadzono.
Osadnictwo w Szpitalu
Historia
Wieś Szpital była dobrem stanowiącym uposażenie inowrocławskiego kompleksu zakonnego prowadzonego przez Krzyżowców, posiadający także szpital (szpital Św. Ducha, przytułek dla chorych) i stąd być może nazwa wsi. Stąd można wnioskować, że powstała w XIII w. Od 1592 r. była własnością wikariuszy katedry włocławskiej. Podczas potopu Szpital spalono. W celu polepszenia stanu wsi częściowo lub całościowo była wydzierżawiana szlachcie, lecz na ogół z mizernym skutkiem. Wraz z nastaniem zaboru pruskiego własność kościelna podlegała sekularyzacji i przepadała na rzecz rządu pruskiego, który włączył Szpital do urzędu domenalnego w Inowrocławiu w 1775 r. Nim jednak to się stało ówczesny dzierżawca wsi Śrubsk (Gąski) zabrał część gruntów Szpitala i przyłączył do Gąsek.
Od tej pory Szpital został objęty kolonizacją fryderycjańską. Najpierw rozparcelowano dawny folwark kościelny (1775-1786). Następnie zaraz obok wsi (w stronę wschodnią) ustanowiono kolonię Szpital (przed 1830) w celu zasiedlenia. W latach 80. XIX w. protestanci stanowili 87% mieszkańców. W 1921 r. było ich 75%. Ewangelików przydzielono do parafii w Murzynku. Szkoła ewangelicka była na miejscu. Nazwę na Schöngrund zniemczono w 1906 r. W tym samym roku przydzielono wieś do nowo powstałej parafii ewangelickiej w Gąskach.
Ludzie
W księdze adresowej z 1903 r. wymieniono nazwiska: Göhring (właściciel gospodarstwa), Romann (właściciel gospodarstwa), Schmidt (nauczyciel), Schott (kierownik gminy), Steinbarth (właściciel gospodarstwa), Wurtz (właściciel gospodarstwa, karczma),
Lista strat z I wojny światowej: Czacknowski, Gohring, Hermann, Klatt, Klotzbucher, Luck, Meyer, Raciniewski, Romann, Schott, Smul, Stock, Wern, Wurtz,
Księga adresowa z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Fegl (murarz), Göhring (wiatrak), Gottlieb (olejarnia), Meyer (murarz), Niemiec (kowal), Rutter (właściciel gospodarstwa), Steinbart (artykuły kolonialne, olejarnia, karczma), Wurtz (właściciel gospodarstwa), Zach (kowal), Zinn (siodlarz)
Księga adresowa z 1941 r. zawiera następujące nazwiska: Göhring (wiatrak), Steinbart (karczma)
Bibliografia:
- 3176 Argenau, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1940.
- Adressbuch für die Stadt Inowrazlaw und die Kreise Inowrazlaw und Strelno, Inowrazlaw: Kujawischer Bote, 1903, s. 170.
- S. Chodyński, Wikaryusze katedry włocławskiej (Collegium Vicariorum), Włocławek, 1912, s. 135-148.
- Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 337.
- Die Geschichte, die wirtschaftliche und die kulturelle Entwickelung des Kreises Hohensalza bis zum Jahre 1911, Hohensalza, 1911, s. 739.
- Dzieje Inowrocławia, t. I (do 1919 r.), pod red. M. Biskupa, PWN, 1978, s. 269.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1465.
- "Praca" z 17.06.1906 r., nr 24, s. 923.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 23.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XII, s. 31.
- A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen. Posen: W. Decker, 1898, s. 143.