Cmentarz ewangelicki - Tonowo

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

ton.png

Opis cmentarza

polny.png chronione.png
Położenie

Cmentarz polny położony po wschodniej stronie wsi. Jedziemy cały czas prosto od strony Żernik aż dojedziemy do figurki maryjnej na rozstaju dróg. Tam skręcamy w lewo. Następnie po ok. 1,4 km skręcamy w prawo i po 150 metrach mamy po prawej stronie cmentarz. Od północy, zachodu i południa graniczy z gruntami ornymi, a od wschodu z drogą, którą dojechaliśmy.

Podstawowe informacje
Data założenia k. XIX / p. XX w (1908?)
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Zrazim (od 1893), Janowiec Wielkopolski (1887-1893), Znin (1847-1887)
Status nieczynny
Powierzchnia 0,36ha
Nr działki 123
Kształt prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek pocz. XX w.
Istniejąca dokumentacja ?
Zagrożenia śmieci, dewastacja
Stan zachowania ZŁY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji 1945?, -
Roślinność
Drzewa klon, lipa, dąb, …
Krzewy lilak, grochodrzew, głóg, …
Inne bluszcz, trawa, …

Układ cmentarza częściowo czytelny. Występuje aleja lipowa, na końcu której znajduje się pomnik, który najprawdopodobniej wystawiono z okazji powstania cmentarza.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Mogiły obmurowane TAK >20 I poł. XX w. lastryko, beton, piaskowiec -
Mogiły ziemne NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Pola grobowe NIE - - - -
Postumenty TAK 2 I poł. XX w. lastryko, piaskowiec przy mogiłach lub wolnostojące
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Przyścienne NIE - - - -
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama TAK 1 pocz. XX w. cegła resztki słupów od barmy
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Krzyż NIE - - - -
Inne NIE - - - -

Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.

Inskrypcje - fot. Michał P. Wiśniewski, 2015;


Galeria zdjęć

fot. Michał P. Wiśniewski, 2015
{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 16
{$caption}
fot. 17
{$caption}
fot. 18
{$caption}
fot. 19
{$caption}
fot. 20
{$caption}
fot. 21
{$caption}
fot. 22
{$caption}
fot. 23
{$caption}
fot. 24
{$caption}
fot. 25
{$caption}
fot. 26
{$caption}
fot. 27

Renowacja

Nie przeprowadzono.


Osadnictwo w Tonowie

Historia

Wieś Tonowo istniała już co najmniej w 1487 roku. Była to własność szlachecka. Wśród właścicieli byli: Świątkowscy, Milewscy, Płaczkowscy, Rynarzewscy, Skrzydlewscy i Zabłoccy. Ostatnimi właścicielami była rodzina Szuman. W 1877 roku majątek wystawiony został na licytację. Następna informacja pojawia się dopiero w 1893 gdy Tonowo wykupiła pruska komisja osadnicza. Oprócz dworu z drugiej ćw. XIX w. (o starszych fundamentach) i parku istniał folwark składający się z olejarni i owczarni. Hodowano także bydło rasy holenderskiej.
Po kupieniu wsi przez komisję osadniczą w dworze założono dom pomocy społecznej (w 1902), który istnieje nieprzerwanie do dziś. Do czasu wykupu we wsi zamieszkiwali prawie wyłącznie katolicy. Ewangelicy nie przekraczali 8% społeczności. Po sprowadzeniu kolonistów ilość protestantów diametralnie wzrosła i wyniosła 81% w 1910 roku. Zanim utworzono parafię ewangelicką w Zrazimu ewangelicy uczęszczali do parafii w Janowcu Wielkopolskim, a przedtem do Żnina.
Podczas wizytacji parafii ewangelickiej w Zrazimiu, 29 maja 1935, superintendent Blau odwiedził również dom pomocy społecznej oraz prywatną szkołę ewangelicką, która funkcjonowała w latach 30. XX w.

Ludzie

Lista strat w I wojnie światowej zawiera następujące nazwiska: Brzykej, Buhrmeister, Gocking, Hildebrański, Koronka, Krischan, Łosiński, Maćkowiak, Miochalak, Mund, Pomin, Reincke, Robakowski, Wozniak, Zieliński, Żmuda-Trzebiatowski

Księga adresowa Polski z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Jager (właściciel ziemski), Piechocki (sklep), Wegner (kowal, kołodziej),

Księga adresowa z 1941 r. zawiera następujące nazwiska: Wegner (kowal, kołodziej),


Bibliografia:

  1. 3271 Rogowo, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1: 25 000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1940 comp.jpg
  2. Adressbuch des Grundbesitzes im Grossherzogthum Posen dem Areal nach von 500 Morgen, Berlin, 1872, s. 170-171. comp.jpg
  3. Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 352. comp.jpg
  4. Gemeindelexikon die Regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Oppeln : auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 1. Dezember 1910 und anderer amtlicher Quellen, Berlin, 1912, s. 74-75 (Reg. Bromberg). comp.jpg
  5. Gminny program opieki nad zabytkami gminy Janowiec Wielkopolski na lata 2013-2016, 2013, s. 32. comp.jpg
  6. "Goniec Wielkopolski" z 30.05.1877 r., nr 75, s. 4. comp.jpg
  7. W. Hubatch, Die evangelischen General-Kirchenvisitationen in den von Ost- und Westpreußen sowie Posen 1920 abgetrennten Kirchenkreisen, Göttingen : Vandenhoeck & Ruprecht, 1971, s. 400.
  8. S. Kozierowski, Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski T. 2 M-Z, Poznań, 1922, s. 411. comp.jpg
  9. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1472. comp.jpg
  10. "Postęp" z 28.09.1898 r., nr 221, s. 1. comp.jpg
  11. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie, Warszawa: GUS, 1926, s. 128. comp.jpg
  12. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XII, s. 389. comp.jpg
  13. Tonowo na stronie PolskieZabytki.pl, http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/1369/Tonowo/ [dostęp: 01.11.2015]
  14. A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen, Posen: W. Decker, 1898, s. 436-437. comp.jpg
  15. Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks : mit einer geographisch-statistischen Übersicht derselben, Bromberg, 1833, s. 133. comp.jpg
  16. Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 174-175. comp.jpg

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License