Porządkowaniem cmentarza zajmie się grupa inicjatywna "Chcemy - możemy", która dzięki wygraniu konkursu Inicjuj z FIO pozyskała dotację na realizację projektu "Odkrywamy przeszłość Tryla". Główne porządki przeprowadzono 9 maja 2015 r., lecz już wcześniej zlikwidowano zbędną roślinność. Podczas akcji okopano wszystkie nagrobki, dzięki czemu poznano wszystkie inskrypcje i zdobienia, wyszorowano je w środku biobójczym, a także grabiono i oczyszczono teren ze śmieci. Dwie z mogił wymagały odkucia napisów. Z ziemi wydobyto także postument w kształcie pnia dębu. Z pomocą gospodarza mieszkającego obok cmentarza pozbyto się pnia narastającego na nagrobek. W działaniu brali udział mieszkańcy Tryla skupieni w grupie inicjatywnej "Chcemy - Możemy", członkowie Lapidariów, a także Explorers Team Grudziądz i mieszkańcy Nowego, w tym wiceburmistrz Zbigniew Lorkowski.
Historia
Nazwa wsi Tryl (gm. Nowe, pow. świecki) wzięła się od czasownika trelować z niderlandzkiego treylen (po niemiecku treideln), co znaczy ciągnąć statek linami lub końmi czyli holować. Jej nadwiślańskie położenie jest potwierdzeniem, że chodzi o holowanie łodzi. Pierwszą wzmiankę o Trylu zanotowano w 1609 r. Mowa w niej o wydzierżawieniu wsi przez miasto Nowe od starostwa nowskiego za 200 marek rocznie. O okresie wcześniejszym wiemy jedynie, że z trylskich łąk korzystali nowscy bernardyni. Wizytacje biskupie z końca XVI w. nie wymieniają takiej miejscowości wśród osad należących do dekanatu nowskiego. Również wcześniejsze źródła milczą na temat istnienia Tryla. W 1638 r. za panowania starosty Jana Werdena sprowadzono menonitów, którzy raz na zawsze zmienili krajobraz kulturowy. Powstała zabudowa o charakterystycznym dla olędrów układzie rzędówki bagiennej z drogą idącą wzdłuż Wisły i pasami pól prostopadłych do rzeki. Pomiędzy drogą, a wałem przeciwpowodziowym budowano gospodarstwa. Układ rzędowy tyczy się części królewskiej, w której olędrzy osiedlili się najwcześniej. Z uwagi na różne lata zasiedlenia i rodzaj własności Tryl podzielony był na cztery części:
1) Tryl Królewski (Treul) – najstarsza część wsi rozciągająca się wzdłuż głównej drogi od wysokości cmentarza mennonicko-ewangelickiego przy drodze po granice z Kończycami;
2) Tryl Miejski (Städtisch Treul) – powstały na gruntach należących do miasta Nowe;
3) Nowy Tryl (Neusaß Treul) – zwany także Tryl Kolonia Niemiecka albo Nowa Kolonia, według Katastru Fryderycjańskiego założony na gruntach folwarku miejskiego, podobnie jak w Trylu Królewskim obowiązywała emfiteuza jednak mieszkali w nim wyłącznie luteranie, posiadał własny cmentarz ewangelicki;
4) Tryl Szlachecki (Adelig Treul) – założony na łąkach bąkowskich i kozieleckich jako część zarezerwowana dla zakonników i szlachty, pierwsze gospodarstwo w 1773 r.
Na mapie Schroettera z 1796 r. teren Tryla Miejskiego oznaczono jako Freiheit Treul, na mapach z początku XX w. nazwa ta obowiązuje jedynie dla południowo-wschodniego skrawka przy granicy z Mątawami. Współcześnie podział ten został zredukowany do Tryla Miejskiego jako przysiółka sołectwa Tryl. Przed 1989 r. używano terminów Tryl I na określenie części wsi wzdłuż głównej drogi i Tryl II, czyli części dawnej zwanej Nowym Trylem.
Wieś podobnie jak i dziś leżała w obrębie parafii rzymskokatolickiej w Nowem. Olędrzy pomimo wyznania protestanckiego płacili dziesięcinę na rzecz parafii. Wnoszona była również opłata za chrzest. Zapiski kanonika Majowskiego z 1733 r. wspominają, że w Trylu „utrzymują dla nauki chłopców za zezwoleniem zamku nauczycieli. Od pogrzebu swych zmarłych nie płacą od dawna nic”. Oznacza to, że cmentarz mógł istnieć już od co najmniej początku XVIII w., a opłatę za pochówek pobierał starszy gminy menonickiej, pastor ewangelicki albo miejscowy nauczyciel – kantor. Szkoła przekształciła się pod koniec XIX w. w trzyklasową placówkę edukacyjną o niemieckim języku nauczania. Po odzyskaniu niepodległości na Pomorzu w 1920 r. ilość klas zmniejszono do dwóch i wprowadzono język polski zachowując nauczanie po niemiecku.
Menonici z pewnością byli pierwotnymi mieszkańcami Tryla jednak z czasem ich ilość stopniowo malała. Rygoryzm życia warunkowany przez zasady wiary, wewnętrzny podział, a także późniejsze wysokie opłaty zwalniające od służby wojskowej i inne kontrybucje nakładane przez władze pruskie powodowały, że kolejne pokolenia rezygnowały z wiary menonickiej na rzecz luteranizmu albo emigrowały na tereny dzisiejszej Rosji, Ukrainy i Ameryki Północnej. Już we wspomnianych zapiskach z 1733 r. czytamy, że Tryl jest wsią luterską. Dane z dziewiętnastowiecznych spisów ludności mówią, że ilość ewangelików oscylowała wokół 90% natomiast menonitów było przeważnie tyle co katolików, po 5%. Istotna zmiana w stosunkach wyznaniowych nastąpiła po odrodzeniu państwa polskiego. Według szacunków z drugiego spisu powszechnego z 1931 r. Tryl zamieszkiwało 58% mieszkańców wyznania ewangelickiego, 39% katolików i 3% menonitów. Było to oczywiście związane z emigracją Niemców, którzy sprzedawali swoje gospodarstwa Polakom na ogół przybyłym z Galicji i Królestwa Polskiego. Ewangelicy i katolicy podlegali swoim parafiom w Nowem, zaś menonici uczęszczali do zboru w Mątawach. Religijną mozaikę uzupełniała bardzo nieliczna grupa baptystów posiadająca swoją kaplicę, najprawdopodobniej na terenie gospodarstwa domowego jednego z wyznawców.
Mieszkańcy w znakomitej większości trudnili się rolnictwem i hodowlą zwierząt. Ilość plonów na nadwiślańskich gruntach uzależniona była od wylewów rzeki, a z ujarzmieniem jej olędrzy poradzili sobie znakomicie za pomocą systemu kanałów oraz wałów wzdłuż Wisły i Mątawy. Nie zawsze uda się jednak wygrać z siłami natury. Do historii przeszły dwie wielkie powodzie z 1855 i 1924 r. czyniące duże szkody nie tylko w Trylu, ale całej Nizinie Sartowicko-Nowskiej. Problem stanowiły także piaszczyste gleby. W 1788 r. chłopi wnieśli skargę na proboszcza do regencji w Kwidzynie. Powodem była wygórowana według nich opłata za użytkowanie gruntu kościelnego, który uległ zapiaszczeniu i nie nadawał się pod uprawę tak jak dawnej. Władze regencyjne przychyliły się do żądania włościan. Oprócz przejścia frontu w 1945 r. Tryl tylko raz był teatrem większych działań wojennych. Działo się to w 1813 r., gdy wojska pruskie i rosyjskie nacierały na ustępujące wojska napoleońskie. Kilkudziesięciu mieszkańców wsi walczyło na frontach I wojny światowej. Jak w każdej porządnej wsi istniała karczma, w Trylu już od drugiej połowy XVII w.
1773: 60 dymów, 5 rzemieślników, 1 nauczyciel
1789: 60 dymów
1871: 88% ew, 5%k, 7%m
1885: 91% ew, 4%k, 5%m
1895: 88% ew, 7%k, 5%m
1905: 90% ew, 5%k, 5%m
1910: 84% ew, 11%k, 5%m
1921: 69% ew, 31%k
1931: 58% ew, 39%k, 3%m
Ludzie
Kataster fryderycjański z 1772 r. zawiera następujące nazwiska: Baltau, Bantz, Bartz, Bethke, Bilbert, Bildgki, Bucholtz, Buffale, Dentz, Dirks, Ditt, Drawantz, Drews, Dreyer, Dulke, Ebert, Ewald, Farchmann, Fentzki, Frantz, Friedrich, Garske, Gehde, George, Geschke, Goertz, Greke, Harm, Held, Kahle, Kaman, Kaiser, Meyer, Nest, Nickel (Nikel), Restau, Rochau, Schiemann (nauczyciel), Schmidt, Schwartz, Stasmeyer, Teker, Winholtz, Weiss, Zechruch, Zimmermann
Lista strat w I wojnie światowej zawiera następujące nazwiska: Adam, Anton, Balzer, Batzke, Beierling (Beyerling), Block, Bressau, Brettschneider, Bohlke, Dirks, Felchner, Fenski, Flachsmeyer, Franz, Fude, Gadischke, Gesinger, Grube, Groger, Handt, Hass, Heinrichs, Hochschulz, Hoppe, Kasielke, Kerber, Kienbaum, Knaaf, Koburg, Kohn, Krause, Kummer, Kuhntopp, Lange, Lankau, Lakowski, Ludzinski, Manteufel, Marx, Maziejewski, Olschewski, Raabe, Reinke, Schamp, Schiemann, Schlamp, Staschewski, Strehlau, Szydlak, Taube, Thom, Volkmann, Wegner, Weiss, Wilms, Witt, Wollert, Wolke
Kalendarz nauczycielski z 1925 r. wymienia dwóch nauczycieli: Noryśkiewicz, Reichhof
Księga telefoniczna z 1926 r. zawiera następujące nazwiska: Dettlaff, Franz
Księga adresowa z 1928 r. wymienia następujące nazwiska: Backi (tapicer), Franz, Gehrmann (kowal), Ickert (art. kolonialne, zajazd), Kerber, Lange (owoce), Marcinkowka (art. kolonialne), Noch (koszykarz)
Księga telefoniczna z 1939 r. wymienia następujące nazwiska: Dettlaff, Kerber
Księga adresowa z 1941 r. zawiera następujące nazwiska: Scherf (karczma)
Inne: Balzer, Boehlke, Ediger, Girod, Harms, Kroll, Obe, Peters, Priebe, Roeder, Treichel, Wadenphul
Blankenfeldt - nauczyciel z 1863 r.
