Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony w polu nieco na północ od linii zabudowań. Jadąc "traktem napoleońskim", czyli główną drogą przechodzącą przez wieś z Tlenia w stronę Tucholi mijamy skrzyżowanie z drogowskazem prowadzącym na Cekcyn, a za niecałe 100 metrów widzimy drogowskaz informujący o cmentarzu ewangelickim. Skręcamy w prawo w drogę nieasfaltową. Cmentarz jest widoczny po prawej stronie drogi. Prowadzi do niego aleja. Ze wszystkich stron sąsiaduje z gruntami uprawnymi.
Podstawowe informacje
| Data założenia | 1836 |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Śliwice (od 1888), Osie (1852-1888), Świecie (przed 1852) |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | 0,19ha |
| Nr działki | nie wyodrębniono, na terenie 5220/4 |
| Kształt | zbliżony do kwadratu |
| Najstarszy zachowany nagrobek | podobno z 1889 |
| Istniejąca dokumentacja | APE Malbork, 9/59/0/1827 Der evangelische Begräbnisplatz in Junkerhof, 1836-1886 |
| Zagrożenia | śmieci, dewastacja |
| Stan zachowania | UPORZĄDKOWANY, Typ VIb |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1945?, ? |
Roślinność
| Drzewa | dąb, lipa,… |
| Krzewy | lilak, grochodrzew, … |
| Inne | trawa, konwalia, … |
Na cmentarz prowadzi aleja. Układ cmentarza czytelny.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | TAK | >4 | I poł. XX w. | lastryko | było podobno 50 nagrobków |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | TAK | >2 | I poł. XX w. | lastryko, piaskowiec | |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | TAK | - | 2006 | metal | siatka ogrodzeniowa, w okresie dwudziestolecia międzywojennego był drewniany płot |
| Brama | TAK | 1 | 2006 | cegła | nowe słupki od bramy |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Krzyż | TAK | 1 | 2006 | drewno | - |
| Inne | TAK | 2 | 2006 | granit, kamień polny, drewno | kamień pamiątkowy, ławka |
Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych. Podobno najstarszy nagrobek pochodzi z 1889 r. Istnieje także nagrobek zmarłej na cholerę córki leśniczego Elze Thoms, a także jeden z dwudziestolecia międzywojennego posiadający sygnaturę kamieniarską zakładu Grabskiego z Osia. Ponieważ w budynku nadleśnictwa znajdował się lazaret dla niemieckich żołnierzy to prawdopodobnie byli oni chowani na tym cmentarzu. Pod koniec II wojny światowej pochowano tu także 12 niemieckich żołnierzy Volkssturmu, a także ciało zestrzelonego niemieckiego lotnika. Zostali oni pochowani na granicy cmentarza, a ich groby znaczone były kamieniami. Ich prochy zostały ekshumowane w 2005 r. i pochowane na cmentarzu pod Szczecinem.
Inskrypcje
Galeria zdjęć
fot. Anna Orczykowska, 2015
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
Renowacja
Prace porządkowo-renowacyjne przeprowadzone zostały w 2006 r. przez Stowarzyszenie na Rzecz Ocalenia Śladów Przeszłości w Gminie Cekcyn "Światło", mieszkańców Trzebcin i Ludwichowa, a także Nadleśnictwa Trzebciny. Po wycięciu zbędnej roślinności uporządkowano fragmenty nagrobków i wytyczono ścieżki. Na koniec zamontowano ogrodzenie, kamień z tablicą pamiątkową oraz 6-metrowy krzyż z ławką. Całość zwieńczono nabożeństwem ekumenicznym pod przewodnictwem pastora Marka Loskota z parafii ewangelicko-augsburskiej w Bydgoszczy i proboszcza miejscowej parafii ks. Leszka Grzeli.
Cmentarz znajduje się na szlaku turystycznym "Śladami mniejszości wyznaniowych" w gminie Cekcyn.
W 2011 roku tuż przed Bożym Narodzeniem odnotowano kradzież 180 metrów ozdobnego łańcucha, który był elementem ogrodzenia cmentarza.
Osadnictwo w Trzebcinach
Historia
Trzebciny istniały juz za czasów krzyżackich i były wsią rycerską należącą do komturii tucholskiej. W okresie I Rzeczpospolitej była to wieś szlachecka. Z zapisków wiemy, że w 1676 r. właścicielem był Michał Odroński. Potem kolejno folwark posiadali Ciecierscy, Markowscy, Kalkstein-Osłowski, Komierowscy, Tuchołka. W 1861 nabył go von Thur, w 1871 Jakscewicz, w 1877 Karski, w 1878 Binkowski. Spis właścicieli majątków z 1880 podaje, że Trzebciny są w rękach Binkowskiego jednak w tym samym roku sprzedaje je królewskiemu fiskusowi leśnemu. Tym samym powstaje leśnictwo Trzebciny. Nie wiadomo, czy dyrekcji lasów sprzedano cały majątek, czy tylko część albowiem opracowania podają, że obszar wsi zakupił Niemiec o nazwisku Fanzlau. Powiększył posiadłość, przeprowadził meliorację, rozwinął hodowlę bydła i owiec, a także eksploatował złoża torfu. Niestety w 1901 na skutek epidemii cholery zmarły jego dzieci, a następnie żona. Wówczas posiadłość oddał w parcelację prawdopodobnie komisji osadniczej, a resztę sprzedał dyrekcji lasów. Władze dokonały rozbiórki posiadłości zostawiając tylko oficynę, z której utworzono leśniczówkę, a po 1920 r. nadleśnictwo Trzebciny.
Protestanci pierwotnie przypisani byli do parafii ewangelickiej w Świeciu. Od 1852 r. działał filiał w Osiu, który dwa lata później stał się odrębną parafią. Od 1888 r. ewangeliccy mieszkańcy Trzebcin uczęszczali do nowo powstałej parafii w Śliwicach. Aczkolwiek wcześniej odbywały się okazyjne nabożeństwa na miejscu. W latach 80. XIX w. ewangelicy stanowili 57% mieszkańców, w 1921 mniej bo 22%. Na miejscu funkcjonowała szkoła ewangelicka.
Wedle opracowań Fanzlau przeznaczył obszar gruntu na założenie cmentarza ewangelickiego w latach 80. XIX w. jednak nie jest to prawda gdyż materiały archiwalne mówią o istnieniu tego cmentarza już w 1836 r. Tuż obok znajduje się cmentarz choleryczny ponieważ nie wszystkie ofiary epidemii z 1901 chowano na cmentarzu ewangelickim.
Ludzie
Lista poległych w I wojnie światowej zawiera następujące nazwiska: Brandenburger, Gwisdalla, von Hoff, Muller, Polte, Redmann, Spichalski, Toboll, Wendt
Kalendarz nauczycielski na rok 1925 wymienia nazwisko: Stanisław Chołaściński
Bibliografia:
- 2374 Zalesie, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1: 25 000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1874.
- F. Calsow, General-Adressbuch der Ritterguts- und Gutsbesitzer in Norddeutschland, T. IV Westpreussen, Berlin, 1872, s. 16-17.
- Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche, Berlin, 1880, s. 84-85.
- A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 536.
- A. Klaman, Szukają cmentarnych hien, "Gazeta Pomorska", wyd. internetowe z 02.01.2012 r., http://www.pomorska.pl/wiadomosci/tuchola/art/7262108,szukaja-cmentarnych-hien,id,t.html [dostęp: 22.09.2015]
- A. Konczal, Ewangelicki cmentarz w Trzebcinach. Przywrócone światło, "Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu", 2007, t. 12, s. 171-174.
- W. Kozłowski, Tucholskie wsie, Tuchola, 2009, s. 362-364.
- H. Maercker, Eine polnische Starostei und ein preußischer Landkreis. Geschichte des Schwetzer Kreises 1473-1873, Band II, "Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, 1886-1888, H. 17-19", s. 222.
- Kalendarz nauczycielski na rok 1925, Tuchola, 1924, s. 58.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 51.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XII, s. 573.
- K. Szablewska, Odnowiono cmentarz ewangelicki, "Tygodnik Tucholski" 2006, nr 34, s. 7, http://www.archiwum.tygodnik.pl/?o=art&n=1572 [dostęp: 22.09.2015]
- Westpreussisches Güter-Adressbuch, Stettin, 1903, s. 152-153.
- Ł. Zep, Złodzieje okradli cmentarz, "Tygodnik Tucholski", wyd. internetowe z 05.01.2012 r., http://tygodnik.pl/a/zlodzieje-okradli-cmentarz [dostęp: 22.09.2015]