Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony przy polnej drodze na wschodnim krańcu wsi. Po zjeździe z drogi krajowej nr 55 zgodnie z drogowskazem prowadzącym na Robakowo znajdziemy się w Trzebiełuchu. Po ok. 200 metrach skręcamy w lewo w utwardzoną nieasfaltową drogę. Miniemy przydrożny krzyż, świetlicę wiejską i po lewej stronie widzimy cmentarz. Od północy i wschodu sąsiaduje z polem uprawnym, od południa z drogą, a od zachodu z terenem świetlicy.
Podstawowe informacje
| Data założenia | pocz. XX w. (między 1907, a 1911, prawd. 1908) |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Wielkie Łunawy (od 1855), Chełmno (1772-1855) |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,31 ha |
| Nr działki | na terenie 19 |
| Kształt | prostokąt |
| Najstarszy zachowany nagrobek | - |
| Istniejąca dokumentacja | - |
| Zagrożenia | dewastacja |
| Stan zachowania | UPORZĄDKOWANY, Typ VIa |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1945?, - |
Gdy nałożymy starą mapę na współczesny obraz satelitarny zauważymy, że teren cmentarza był większy i wynosił prawdopodobnie około 0,5 ha. Rozciągał się w kierunku wschodnim, obecnie jest tam pole uprawne. Być może nigdy nie wykorzystano całego obszaru cmentarza i nie było tam pochówków.
Roślinność
| Drzewa | dąb, brzoza, sosna, … |
| Krzewy | iglaki |
| Inne | trawa, … |
Brak pomników przyrody. Istnieje aleja prowadząca do krzyża.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | TAK | 40 | I poł. XX w. | beton, lastryko | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | TAK | >1 | I poł. XX w. | beton | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
| RAZEM | > 40 stanowisk | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | TAK | 3 | 2010-2012 | drewno, kamień | krzyż, ławka, tabliczka informacyjna |
Inskrypcje
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2016
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
 |
| fot. 16 |
Renowacja
Renowacja odbyła się w latach 2010-2012 z inicjatywy sołtysa Józefa Łepka i mieszkańców. Środki na ten cel pochodziły z programu "Dziedzictwo Kulturowe naszego sołectwa" finansowanego przez Starostwo Chełmińskie. W 2010 i 2011 wycięto krzaki, ustawiono nagrobki, zasiano trawę i posadzono iglaki, zainstalowano także tabliczkę informacyjną i ławkę. W 2012 dokonano poświęcenia krzyża.
Osadnictwo w Trzebiełuchu
Historia
Trzebiełuch był majątkiem szlacheckim. W drugiej połowie XVII wieku posiadali go Sokołowsy, a od przynajmniej 1789 do co najmniej 1820 Gołkowscy. Następne znane nazwiska właścicieli to Nonnenberg (1857), Eugen Radmann (1867) - od którego Trzebieuch zmienił nazwę na Radmannsdorf i rodzina Streckerów (od przynajmniej 1880). Synem Eugena Streckera, kapitana w stanie spoczynku, był Karl Strecker, późniejszy generał Wehrmachtu w stopniu generała brygady w XI korpusie armijnym walczącym pod Stalingradem.
Wdowa po Eugenie, Maria sprzedała majątek pruskiej komisji kolonizacyjnej w 1907 roku. Teren podzielono na 16 gospodarstw, a w 1910 kolejną parcelę podzielono na 17 gospodarstw. Rok wcześniej rozparcelowano także pobliski majątek Robakowo.
W latach 80. XIX w. ewangelicy stanowili 36% mieszkańców Trzebieucha. Po kolonizacji zdominowali ludność wsi - pierwszy spis powszechny z 1921 wykazał 96% protestantów. Ewangelicy podlegali pod parafię w Wielkich Łunawach, a na miejscu mieli do dyspozycji szkołę.
Ludzie
Lista strat z I wojny światowej zawiera następujące nazwiska: Dybowski, Gragowski, Groschewski, Hoffmann, Karaschinski, Kathke, Krause, Kruger, Kuzniacki, Otolski, Solinski, Zisemann
Inne (z 1922): Emil Asmus (sołtys)
Bibliografia:
- 2678 Blandau, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1906.
- 2678 Blandau, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1911.
- J. Bender, Begründung und Erläuterung der Stammtafel der Grafen von Berg und Altena und des davon in weiblicher Linie abstammenden Hohenzollern'schen Königs- und Kaiserhauses, 1885, s. 16.
- M. Biskup (red.), Dzieje Chełmna i jego regionu. Toruń: TNT, 1968, s. 82.
- F. Calsow, General-Adressbuch der Ritterguts- und Gutsbesitzer in Norddeutschland, T. IV Westpreussen, Berlin, 1872, s. 142-143.
- J. T. Dziedzic, P. Ossowski, Powiat i miasto Chełmno. Monografja krajoznawcza, Chełmno, 1923, s. 20, 129.
- "Echo Stolna" 2012, nr 37, s. 4, 5.
- Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Stolno na lata 2014 - 2017, Stolno, 2014, s. 20, 38, 59, .
- Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche, Berlin, 1880, s. 42-43.
- A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 475-476.
- L. Ledebur, Adelslexicon der preussischen Monarchie, Berlin, 1854-1856, s. 268.
- "Orędownik" z 03.11.1904, nr 252, s. 3.
- Provinz Westpreussen / im Auftrag der Landwirtschaftskammer unter Mitwirkung der Königlichen Behörden der Provinz, 1909, s. 159.
- K. Rauer, Hand-Matrikel der in sämmtlichen Kreisen des preussischen Staats auf Kreis- und Landtagen vertretenen Rittergüter, 1857, s. 46.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 8.
- M. Smól, Ten cmentarz już nie zarasta, "Gazeta Pomorska", wyd. internetowe z 09.08.2010, http://www.pomorska.pl/wiadomosci/chelmno/art/7164134,trzebieluch-ten-cmentarz-juz-nie-zarasta,id,t.html
- Studium Uwarunkowań i Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Stolno, Stolno, 2009, s. 42, 46.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XII, s. 557.
- Westpreussisches Güter-Adressbuch, Stettin, 1903, s. 84-85.
