Cmentarz ewangelicki - Trzebiełuch

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

radddd.jpg

Opis cmentarza

polny.png renowacja.png
Położenie

Cmentarz położony przy polnej drodze na wschodnim krańcu wsi. Po zjeździe z drogi krajowej nr 55 zgodnie z drogowskazem prowadzącym na Robakowo znajdziemy się w Trzebiełuchu. Po ok. 200 metrach skręcamy w lewo w utwardzoną nieasfaltową drogę. Miniemy przydrożny krzyż, świetlicę wiejską i po lewej stronie widzimy cmentarz. Od północy i wschodu sąsiaduje z polem uprawnym, od południa z drogą, a od zachodu z terenem świetlicy.

Podstawowe informacje
Data założenia pocz. XX w. (między 1907, a 1911, prawd. 1908)
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Wielkie Łunawy (od 1855), Chełmno (1772-1855)
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,31 ha
Nr działki na terenie 19
Kształt prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek -
Istniejąca dokumentacja -
Zagrożenia dewastacja
Stan zachowania UPORZĄDKOWANY, Typ VIa
Data zamknięcia, likwidacji 1945?, -

Gdy nałożymy starą mapę na współczesny obraz satelitarny zauważymy, że teren cmentarza był większy i wynosił prawdopodobnie około 0,5 ha. Rozciągał się w kierunku wschodnim, obecnie jest tam pole uprawne. Być może nigdy nie wykorzystano całego obszaru cmentarza i nie było tam pochówków.

Roślinność
Drzewa dąb, brzoza, sosna, …
Krzewy iglaki
Inne trawa, …

Brak pomników przyrody. Istnieje aleja prowadząca do krzyża.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Mogiły obmurowane TAK 40 I poł. XX w. beton, lastryko -
Obeliski NIE - - - -
Pola grobowe NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Postumenty TAK >1 I poł. XX w. beton -
Przyścienne NIE - - - -
Inne NIE - - - -
RAZEM > 40 stanowisk
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne TAK 3 2010-2012 drewno, kamień krzyż, ławka, tabliczka informacyjna
Inskrypcje


Galeria zdjęć

fot. Michał P. Wiśniewski, 2016

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 16

Renowacja

Renowacja odbyła się w latach 2010-2012 z inicjatywy sołtysa Józefa Łepka i mieszkańców. Środki na ten cel pochodziły z programu "Dziedzictwo Kulturowe naszego sołectwa" finansowanego przez Starostwo Chełmińskie. W 2010 i 2011 wycięto krzaki, ustawiono nagrobki, zasiano trawę i posadzono iglaki, zainstalowano także tabliczkę informacyjną i ławkę. W 2012 dokonano poświęcenia krzyża.


Osadnictwo w Trzebiełuchu

Historia

Trzebiełuch był majątkiem szlacheckim. W drugiej połowie XVII wieku posiadali go Sokołowsy, a od przynajmniej 1789 do co najmniej 1820 Gołkowscy. Następne znane nazwiska właścicieli to Nonnenberg (1857), Eugen Radmann (1867) - od którego Trzebieuch zmienił nazwę na Radmannsdorf i rodzina Streckerów (od przynajmniej 1880). Synem Eugena Streckera, kapitana w stanie spoczynku, był Karl Strecker, późniejszy generał Wehrmachtu w stopniu generała brygady w XI korpusie armijnym walczącym pod Stalingradem.
Wdowa po Eugenie, Maria sprzedała majątek pruskiej komisji kolonizacyjnej w 1907 roku. Teren podzielono na 16 gospodarstw, a w 1910 kolejną parcelę podzielono na 17 gospodarstw. Rok wcześniej rozparcelowano także pobliski majątek Robakowo.
W latach 80. XIX w. ewangelicy stanowili 36% mieszkańców Trzebieucha. Po kolonizacji zdominowali ludność wsi - pierwszy spis powszechny z 1921 wykazał 96% protestantów. Ewangelicy podlegali pod parafię w Wielkich Łunawach, a na miejscu mieli do dyspozycji szkołę.

Ludzie

Lista strat z I wojny światowej zawiera następujące nazwiska: Dybowski, Gragowski, Groschewski, Hoffmann, Karaschinski, Kathke, Krause, Kruger, Kuzniacki, Otolski, Solinski, Zisemann

Inne (z 1922): Emil Asmus (sołtys)


Bibliografia:

  1. 2678 Blandau, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1906. comp.jpg
  2. 2678 Blandau, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1911. comp.jpg
  3. J. Bender, Begründung und Erläuterung der Stammtafel der Grafen von Berg und Altena und des davon in weiblicher Linie abstammenden Hohenzollern'schen Königs- und Kaiserhauses, 1885, s. 16. comp.jpg
  4. M. Biskup (red.), Dzieje Chełmna i jego regionu. Toruń: TNT, 1968, s. 82. comp.jpg
  5. F. Calsow, General-Adressbuch der Ritterguts- und Gutsbesitzer in Norddeutschland, T. IV Westpreussen, Berlin, 1872, s. 142-143. comp.jpg
  6. J. T. Dziedzic, P. Ossowski, Powiat i miasto Chełmno. Monografja krajoznawcza, Chełmno, 1923, s. 20, 129. comp.jpg
  7. "Echo Stolna" 2012, nr 37, s. 4, 5. comp.jpg
  8. Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Stolno na lata 2014 - 2017, Stolno, 2014, s. 20, 38, 59, . comp.jpg
  9. Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche, Berlin, 1880, s. 42-43. comp.jpg
  10. A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 475-476. comp.jpg
  11. L. Ledebur, Adelslexicon der preussischen Monarchie, Berlin, 1854-1856, s. 268. comp.jpg
  12. "Orędownik" z 03.11.1904, nr 252, s. 3. comp.jpg
  13. Provinz Westpreussen / im Auftrag der Landwirtschaftskammer unter Mitwirkung der Königlichen Behörden der Provinz, 1909, s. 159. comp.jpg
  14. K. Rauer, Hand-Matrikel der in sämmtlichen Kreisen des preussischen Staats auf Kreis- und Landtagen vertretenen Rittergüter, 1857, s. 46. comp.jpg
  15. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 8. comp.jpg
  16. M. Smól, Ten cmentarz już nie zarasta, "Gazeta Pomorska", wyd. internetowe z 09.08.2010, http://www.pomorska.pl/wiadomosci/chelmno/art/7164134,trzebieluch-ten-cmentarz-juz-nie-zarasta,id,t.html
  17. Studium Uwarunkowań i Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Stolno, Stolno, 2009, s. 42, 46. comp.jpg
  18. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XII, s. 557. comp.jpg
  19. Westpreussisches Güter-Adressbuch, Stettin, 1903, s. 84-85. comp.jpg

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License