Cmentarz ewangelicki - Trzemiętowo II

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

J8LS1-E7gaiVrkj8wOyzF6AIzuMVAjA5RfriAiO-h7aYHghcd9mz5bSOeAcwaqz3d7GbkdbWByvCxt8=w320

Opis cmentarza

polny.png renowacja.png
Położenie

Cmentarz położony przy drodze na Wierzchucinek tuż za boiskiem szkoły. Jadąc od Wojnowa w stronę Mroczy dojeżdżamy po 5,7 km do skrzyżowania, na którym drogi według tablicy drogowskazowej prowadzą na Samsieczno i Wierzchucinek. Skręcamy w lewo (na Samsieczno). Po ok. 430 metrach po lewej stronie widzimy kamień pamiątkowy - tu jest cmentarz. Sąsiaduje ze wszystkich stron z nieużytkami, a nieco dalej od południa znajduje się teren szkoły.

Podstawowe informacje
Data założenia pocz. XX w.
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Sicienko (od 1856), Koronowo (1772-1856)
Status nieczynny
Powierzchnia ~ 0,22 ha
Nr działki 100
Kształt czworokąt zbliżony do rombu
Najstarszy zachowany nagrobek 1911
Istniejąca dokumentacja ?
Zagrożenia dewastacja, likwidacja całkowita, śmieci
Stan zachowania UPAMIĘTNIONY, Typ IIb - z powodu nikłego stanu zachowania nagrobków i informacji o uprzedniej ich likwidacji potraktowaliśmy go jako lapidarium
Data zamknięcia, likwidacji 1945?, ?

Prawie wszystkie nagrobki musiały zostać zlikwidowane.

Roślinność
Drzewa dąb, klon, …
Krzewy
Inne

Brak pomników przyrody. Układ cmentarza czytelny. Układ wewnętrzny częściowo czytelny - wzdłuż południowej krawędzi biegnie aleja, reszta układu porządkowego nieznana z powodu braku prawie wszystkich nagrobków. Według informacji na stronie UG Sicienko, które pochodzą z karty inwentaryzacyjnej cmentarza (prawdopodobnie z lat 80. XX w.) znajdowało się na nim ok. 20 nagrobków zepchniętych w jeden z narożników.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Mogiły obmurowane TAK 1 I poł. XX w beton -
Mogiły ziemne NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Pola grobowe TAK 1 I poł. XX w. beton wystająca przy drzewach krawędź od fundamentów ogrodzenia pola grobowego
Postumenty TAK 2 I poł. XX w. beton destrukty płyt, cokół
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Przyścienne NIE - - - -
RAZEM 3 stanowiska
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama NIE - - - 2 destrukty w postaci części ceglanego słupa od bramy bądź ogrodzenia
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne NIE - - - -

Brak danych o pochówkach osób znanych i szczególnie zasłużonych.

Inskrypcje


Galeria zdjęć

fot. Michał P. Wiśniewski, 2016

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14

Renowacja

W 2016 zamontowano kamień z tablicą pamiątkową. Upamiętnienie przeprowadzono z inicjatywy sołtysa Trzemiętowa Henryka Dornowskiego, sołtysa Gliszcza Alfreda Malzaha, mieszkańców wsi i UG Sicienko. Zwieńczeniem uroczystości było nabożeństwo pod przewodnictwem duszpasterzy z parafii katolickiej pw Matki Boskiej Szkaplerznej w Wierzchucinku i proboszcza parafii ewangelicko-augsburskiej z Bydgoszczy, pastora Marka Loskota. Patronat nad cmentarzem objęli harcerze z SP im. Jana Brzechwy w Trzemiętowie.


Osadnictwo w Trzemiętowie

Historia

Trzemiętowo istniało już w 1254 roku jako majątek rycerski należący do kasztelana kruszwickiego, który nadał go wraz z dwiema innymi wsiami bisupom włocławskim. Ci mieli stać się właścicielem dóbr po jego śmierci. Za wyjątkiem blisko półwiecznego epizodu z XIV wieku, gdy wieś była w rękach prywatnych (Sędziwój Pałuka), aż do zaboru należała do kapituły włocławskiej. Po I zaborze nastąpiła konfiskata na skutek sekularyzacji majatków kościelnych przez państwo pruskie. Trzemiętowo stało się majątkiem rządu pruskiego administrowanym przez urząd domenalny w Bydgoszczy, potem w Koronowie. Jeszcze w 1846 nadal było wsią rządową. W 1860 roku właścicielem dóbr był Wagenknecht, w 1885 Louis Altag, a od pocz. XX w. Anton Hartmann. Ze spisu właścicieli ziemskich z 1913 dowiadujemy się, że w Trzemiętowie mieszka aż 8 właścicieli ziemskich. Prócz Hartmannów, którzy byli tu przynajmniej do 1939 są także: Bottcher, Gapiński, Malicki, Meyer, Pansegrau, Rofs, Weiss.
W 1833 protestanci stanowili 46% mieszkańców wsi. Niewykluczone, że Trzemiętowo zostało skolonizowane jeszcze w XVIII wieku. Szkoła ewangelicka istniała już w 1832. Pierwotnie ewangelicy podlegali pod parafię ewangelicką w Koronowie, a od 1856 pod Sicienko. Tuz po odzyskaniu niepodległości protestanci liczyli 33% mieszkańców miejscowości.

Ludzie

Właściciele ziemscy z 1913: Leopold Bottcher, Agnes Gapiński, Paul Hartmann, Bolesław Malicki, Meyer, Johann Pansegrau, Julius Rofs, Franz Weiss

Księga strat z I wojny światowej zawiera następujące nazwiska: Bartz, Berg, Błaszak, Brzozikowski, Bottcher, Fedder, Fiałkowski, Frase, Gapiński, Gogoliński, Górski, Grzegorek, Gutscha, Hinz, Hoffmann, Januszewski, Kamutschke, Karow, Kawczyński, Klix, Klosta, Krajnik, Kunz, Mathea, Muller, Neils, Neubauer, Pokora, Pubanz, Pusch, Raguschke, Ristau, Ross, Salkowski, Schauer, Sergott, Szubczyński, Tesmer, Welke, Willbrecht, Zantow, Zeuschner

Księga adresowa z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Belarz (właściciel ziemski), Bootcher (właściciel ziemski), Corde (zajazd), Gapińska (właściciel ziemski), Hartman (właściciel ziemski, 275 ha), Luneberg (właściciel ziemski), Łepczyński (kowal), Malicki (właściciel ziemski, siodlarz), Rohs (właściciel ziemski), Strohschein (kowal), Szaner (szewc), Weiss (właściciel ziemski)

Księga abonentów z 1939: Curt Belau (właściciel dóbr), Richard Bottcher (posiedziciel), Stefan Corde (kupiec), Bolesław Górski (rolnik), Paweł Hartmann (właściciel dóbr), Wilhelm Luneberg (młyn), Franciszek Weiss (posiedziciel)

Księga adresowa z 1941: Abraham (szewc), Hermann Golz (zajazd, sklep), Lassa (kowal), Luneberg (młyn)


Bibliografia:

  1. 1344 Hohenwalde, Messtischblatt, 1:25 000, 1876. comp.jpg
  2. Amtsblatt der Königlichen Preußischen Regierung zu Bromberg, 1832, nr 36, s. 657. comp.jpg
  3. J. N. Bobrowicz, Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księstwa Poznańskiego, 1846, s. 429. comp.jpg
  4. M. Ciechowski, Tak by nie zapomnieć, "Poza Bydgoszcz", 2016, nr 75, s. 12, http://pozabydgoszcz.pl/archiwa/tak-by-nie-zapomniec
  5. Deutsches Reichs-Adressbuch, 1941, s. 94. comp.jpg
  6. Gemeindelexikon die Regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Oppeln : auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 1. Dezember 1910 und anderer amtlicher Quellen, Berlin, 1912, s. 2-3 (Reg. Bromberg). comp.jpg
  7. Gminny program opieki nad zabytkami gminy Sicienko na lata 2014-2017, Sicienko, 2013, s. 30, 45-46, . http://bip.sicienko.pl/?app=uchwaly&nid=4342
  8. Gueter-Adressbuch der Provinz Posen, Stettin, 1907, s. 156-157. comp.jpg
  9. Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche. Das Koenigreich Preussen. VII Band: Provinz Posen, 1905, s. 238-239. comp.jpg
  10. S. Kozierowski, Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski, t. II M-Z, Poznań, 1922, s. 420. comp.jpg
  11. Güter-Adressbuch für die Provinz Posen, 1913, s. 176-177. comp.jpg
  12. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1474. comp.jpg
  13. Opis miejscowości położonych w okolicy Bydgoszczy : Dąbrówka Nowa, Gogolinek, Goczeń, Gumnowice, Józefinki, Kruszyniec, Łochowice, Łochowo, Mochle, Nowaczkowo, Opławiec, Prądy, Samsieczno, Sicienko, Ślesin, Strzelewo, Szczutki, Tryszczyn, Trzemiętowo, Trzemiętówko, Wierzchucinek, Wojnowo, Wtelno, Zawada, Zielonczyn, rękopis dokonany na zlecenie Inspektoratu Szkolnego w Bydgoszczy, 1899-1905. comp.jpg
  14. Plan odnowy miejscowości Trzemiętowo na lata 2010-2017, 2010. comp.jpg
  15. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 5. comp.jpg
  16. Spis abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Bydgoszczy i Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej w mieście Bydgoszczy na 1939 r., Warszawa, 1939, s. 110. comp.jpg
  17. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XII, s. 572-573. comp.jpg
  18. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Sicienko. Cz. I, Sicienko, 2011, s. 47, comp.jpg
  19. Trzemiętowo na stronie UG Sicienko, http://www.sicienko.pl/sicienko/blog/20_5-obiekty_i_miejsca.html
  20. Uebersicht der Bestandtheile und Verzeichniss aller Ortschadten des Bromberger Regierungsbezirks, 1818, s. 21. comp.jpg
  21. Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks : mit einer geographisch-statistischen Übersicht derselben, Bromberg: Gruenauer, 1833, s. 15. comp.jpg
  22. Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 14-15. comp.jpg
  23. A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen. Posen: W. Decker, 1898, s. 411. comp.jpg

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License