Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony przy drodze na Wierzchucinek tuż za boiskiem szkoły. Jadąc od Wojnowa w stronę Mroczy dojeżdżamy po 5,7 km do skrzyżowania, na którym drogi według tablicy drogowskazowej prowadzą na Samsieczno i Wierzchucinek. Skręcamy w lewo (na Samsieczno). Po ok. 430 metrach po lewej stronie widzimy kamień pamiątkowy - tu jest cmentarz. Sąsiaduje ze wszystkich stron z nieużytkami, a nieco dalej od południa znajduje się teren szkoły.
Podstawowe informacje
| Data założenia | pocz. XX w. |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Sicienko (od 1856), Koronowo (1772-1856) |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~ 0,22 ha |
| Nr działki | 100 |
| Kształt | czworokąt zbliżony do rombu |
| Najstarszy zachowany nagrobek | 1911 |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | dewastacja, likwidacja całkowita, śmieci |
| Stan zachowania | UPAMIĘTNIONY, Typ IIb - z powodu nikłego stanu zachowania nagrobków i informacji o uprzedniej ich likwidacji potraktowaliśmy go jako lapidarium |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1945?, ? |
Prawie wszystkie nagrobki musiały zostać zlikwidowane.
Roślinność
| Drzewa | dąb, klon, … |
| Krzewy | … |
| Inne | … |
Brak pomników przyrody. Układ cmentarza czytelny. Układ wewnętrzny częściowo czytelny - wzdłuż południowej krawędzi biegnie aleja, reszta układu porządkowego nieznana z powodu braku prawie wszystkich nagrobków. Według informacji na stronie UG Sicienko, które pochodzą z karty inwentaryzacyjnej cmentarza (prawdopodobnie z lat 80. XX w.) znajdowało się na nim ok. 20 nagrobków zepchniętych w jeden z narożników.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | TAK | 1 | I poł. XX w | beton | - |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | TAK | 1 | I poł. XX w. | beton | wystająca przy drzewach krawędź od fundamentów ogrodzenia pola grobowego |
| Postumenty | TAK | 2 | I poł. XX w. | beton | destrukty płyt, cokół |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| RAZEM | 3 stanowiska | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | 2 destrukty w postaci części ceglanego słupa od bramy bądź ogrodzenia |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Brak danych o pochówkach osób znanych i szczególnie zasłużonych.
Inskrypcje
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2016
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
Renowacja
W 2016 zamontowano kamień z tablicą pamiątkową. Upamiętnienie przeprowadzono z inicjatywy sołtysa Trzemiętowa Henryka Dornowskiego, sołtysa Gliszcza Alfreda Malzaha, mieszkańców wsi i UG Sicienko. Zwieńczeniem uroczystości było nabożeństwo pod przewodnictwem duszpasterzy z parafii katolickiej pw Matki Boskiej Szkaplerznej w Wierzchucinku i proboszcza parafii ewangelicko-augsburskiej z Bydgoszczy, pastora Marka Loskota. Patronat nad cmentarzem objęli harcerze z SP im. Jana Brzechwy w Trzemiętowie.
Osadnictwo w Trzemiętowie
Historia
Trzemiętowo istniało już w 1254 roku jako majątek rycerski należący do kasztelana kruszwickiego, który nadał go wraz z dwiema innymi wsiami bisupom włocławskim. Ci mieli stać się właścicielem dóbr po jego śmierci. Za wyjątkiem blisko półwiecznego epizodu z XIV wieku, gdy wieś była w rękach prywatnych (Sędziwój Pałuka), aż do zaboru należała do kapituły włocławskiej. Po I zaborze nastąpiła konfiskata na skutek sekularyzacji majatków kościelnych przez państwo pruskie. Trzemiętowo stało się majątkiem rządu pruskiego administrowanym przez urząd domenalny w Bydgoszczy, potem w Koronowie. Jeszcze w 1846 nadal było wsią rządową. W 1860 roku właścicielem dóbr był Wagenknecht, w 1885 Louis Altag, a od pocz. XX w. Anton Hartmann. Ze spisu właścicieli ziemskich z 1913 dowiadujemy się, że w Trzemiętowie mieszka aż 8 właścicieli ziemskich. Prócz Hartmannów, którzy byli tu przynajmniej do 1939 są także: Bottcher, Gapiński, Malicki, Meyer, Pansegrau, Rofs, Weiss.
W 1833 protestanci stanowili 46% mieszkańców wsi. Niewykluczone, że Trzemiętowo zostało skolonizowane jeszcze w XVIII wieku. Szkoła ewangelicka istniała już w 1832. Pierwotnie ewangelicy podlegali pod parafię ewangelicką w Koronowie, a od 1856 pod Sicienko. Tuz po odzyskaniu niepodległości protestanci liczyli 33% mieszkańców miejscowości.
Ludzie
Właściciele ziemscy z 1913: Leopold Bottcher, Agnes Gapiński, Paul Hartmann, Bolesław Malicki, Meyer, Johann Pansegrau, Julius Rofs, Franz Weiss
Księga strat z I wojny światowej zawiera następujące nazwiska: Bartz, Berg, Błaszak, Brzozikowski, Bottcher, Fedder, Fiałkowski, Frase, Gapiński, Gogoliński, Górski, Grzegorek, Gutscha, Hinz, Hoffmann, Januszewski, Kamutschke, Karow, Kawczyński, Klix, Klosta, Krajnik, Kunz, Mathea, Muller, Neils, Neubauer, Pokora, Pubanz, Pusch, Raguschke, Ristau, Ross, Salkowski, Schauer, Sergott, Szubczyński, Tesmer, Welke, Willbrecht, Zantow, Zeuschner
Księga adresowa z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Belarz (właściciel ziemski), Bootcher (właściciel ziemski), Corde (zajazd), Gapińska (właściciel ziemski), Hartman (właściciel ziemski, 275 ha), Luneberg (właściciel ziemski), Łepczyński (kowal), Malicki (właściciel ziemski, siodlarz), Rohs (właściciel ziemski), Strohschein (kowal), Szaner (szewc), Weiss (właściciel ziemski)
Księga abonentów z 1939: Curt Belau (właściciel dóbr), Richard Bottcher (posiedziciel), Stefan Corde (kupiec), Bolesław Górski (rolnik), Paweł Hartmann (właściciel dóbr), Wilhelm Luneberg (młyn), Franciszek Weiss (posiedziciel)
Księga adresowa z 1941: Abraham (szewc), Hermann Golz (zajazd, sklep), Lassa (kowal), Luneberg (młyn)
Bibliografia:
- 1344 Hohenwalde, Messtischblatt, 1:25 000, 1876.
- Amtsblatt der Königlichen Preußischen Regierung zu Bromberg, 1832, nr 36, s. 657.
- J. N. Bobrowicz, Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księstwa Poznańskiego, 1846, s. 429.
- M. Ciechowski, Tak by nie zapomnieć, "Poza Bydgoszcz", 2016, nr 75, s. 12, http://pozabydgoszcz.pl/archiwa/tak-by-nie-zapomniec
- Deutsches Reichs-Adressbuch, 1941, s. 94.
- Gemeindelexikon die Regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Oppeln : auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 1. Dezember 1910 und anderer amtlicher Quellen, Berlin, 1912, s. 2-3 (Reg. Bromberg).
- Gminny program opieki nad zabytkami gminy Sicienko na lata 2014-2017, Sicienko, 2013, s. 30, 45-46, . http://bip.sicienko.pl/?app=uchwaly&nid=4342
- Gueter-Adressbuch der Provinz Posen, Stettin, 1907, s. 156-157.
- Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche. Das Koenigreich Preussen. VII Band: Provinz Posen, 1905, s. 238-239.
- S. Kozierowski, Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski, t. II M-Z, Poznań, 1922, s. 420.
- Güter-Adressbuch für die Provinz Posen, 1913, s. 176-177.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1474.
- Opis miejscowości położonych w okolicy Bydgoszczy : Dąbrówka Nowa, Gogolinek, Goczeń, Gumnowice, Józefinki, Kruszyniec, Łochowice, Łochowo, Mochle, Nowaczkowo, Opławiec, Prądy, Samsieczno, Sicienko, Ślesin, Strzelewo, Szczutki, Tryszczyn, Trzemiętowo, Trzemiętówko, Wierzchucinek, Wojnowo, Wtelno, Zawada, Zielonczyn, rękopis dokonany na zlecenie Inspektoratu Szkolnego w Bydgoszczy, 1899-1905.
- Plan odnowy miejscowości Trzemiętowo na lata 2010-2017, 2010.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 5.
- Spis abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Bydgoszczy i Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej w mieście Bydgoszczy na 1939 r., Warszawa, 1939, s. 110.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XII, s. 572-573.
- Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Sicienko. Cz. I, Sicienko, 2011, s. 47,
- Trzemiętowo na stronie UG Sicienko, http://www.sicienko.pl/sicienko/blog/20_5-obiekty_i_miejsca.html
- Uebersicht der Bestandtheile und Verzeichniss aller Ortschadten des Bromberger Regierungsbezirks, 1818, s. 21.
- Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks : mit einer geographisch-statistischen Übersicht derselben, Bromberg: Gruenauer, 1833, s. 15.
- Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 14-15.
- A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen. Posen: W. Decker, 1898, s. 411.