Cmentarz ewangelicki - Wądzyn

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

1ddNpmwwoa9F8v7eZ9AA8B5gA3VSSIfbNpPDluU_xWKtzrSozplnYMcUooOevXlLY6aqkGN8aiUEdVinBVM=w320

Opis cmentarza

las.png chronione.png
Położenie

Cmentarz przy drodze z Wądzyna w kierunku Mileszew, położony ok. 200 metrów na północny zachód od skrzyżowania z drogą prowadzącą do ośrodku wypoczynkowego, przy którym stoi drewniana kapliczka. Od strony zachodniej sąsiaduje z drogą, z pozostałych stron z lasem.

Podstawowe informacje
Data założenia k. XIX w. (1895-1900)
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Grzybno (od 1898), Kawki (1867-1898), przedtem Brodnica (świątynia wybudowana w 1830, protestantyzm w Brodnicy sięga 1553 roku)
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,16 ha
Nr działki 101
Kształt czworokąt nieforemny
Najstarszy zachowany nagrobek ?
Istniejąca dokumentacja -
Zagrożenia śmieci, likwidacja, dewastacja
Stan zachowania ZŁY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji 1945?, -

Teren cmentarza nie należy do Nadleśnictwa Brodnica.

Roślinność
Drzewa dąb, sosna, buk…
Krzewy lilak…
Inne trawa, bluszcz, podagrycznik, …

Układ cmentarza częściowo czytelny. Brak informacji o alei, brak pomników przyrody.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mogiły obmurowane TAK ? I poł. XX w. beton, lastryko
Mogiły obmurowane z postumentem TAK ? I poł XX w. beton, lastryko
Mogiły ziemne NIE - - - -
Pola grobowe NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Postumenty NIE - - - -
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Przyścienne NIE - - - -
Inne NIE - - - -
RAZEM >30 stanowisk
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne NIE - - - -
Inskrypcje


Brak inskrypcji Ewalda Drawerta (1903-1922)


Galeria zdjęć

fot. Mariusz Kaniecki, 2017

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 16
{$caption}
fot. 17
{$caption}
fot. 18
{$caption}
fot. 19
{$caption}
fot. 20
{$caption}
fot. 21
{$caption}
fot. 22
{$caption}
fot. 23
{$caption}
fot. 24
{$caption}
fot. 25
{$caption}
fot. 26
{$caption}
fot. 27
{$caption}
fot. 28
{$caption}
fot. 29
{$caption}
fot. 30
{$caption}
fot. 31
{$caption}
fot. 32
{$caption}
fot. 33
{$caption}
fot. 34
{$caption}
fot. 35
{$caption}
fot. 36
{$caption}
fot. 37
{$caption}
fot. 38
{$caption}
fot. 39
{$caption}
fot. 40

Renowacja

Nie przeprowadzono.


Osadnictwo w Wądzynie

Historia

Najwcześniejsze dane o istnieniu Wądzyna pojawiają się już w traktacie łowickim z 1222. Od przynajmniej 1321 roku był to majątek rycerski leżący na terenie komturstwa brodnickiego. Po ustąpieniu Zakonu Krzyżackiego Wądzyn leżał w granicach starostwa brodnickiego. Pierwszym znanym właścicielem z okresu staropolskiego był Jan Konojadzki. Z pewnością posiadłość ucierpiała podczas potopu. Wizytacja Strzesza stwierdza 2 właścicieli w 1667 (Malewski i Kamieński). Rozdzielenie trwało do 1701, gdy Marcin Czapski scalił go, kupując wpierw część w 1697. W rękach Czapskich Wądzyn był do 1779, gdy przeszedł w ręce Wybickich (skoligacenie przez ślub Jakuba Wybickiego z siostrą Ksawerego Czapskiego). Kolejni znani nam właściciele to: Wilczewscy (1828-1837), Freudenfeld (1837-1840), Rudolf Hermes (1840-1886), W 1886 właścicielką zostaje córka Rudolfa, Franciszka po mężu Wendland. Jako ostatni właściciel przed sprzedażą figuruje Viktor Wendland (1890). W 1895 Wądzyn sprzedano pruskiej komisji kolonizacyjnej.
Choć bezsprzeczna dominacja ewangelików wśród ludności Wądzyna rozpoczęło się wraz zakupem i parcelacją majątku to już w drugiej połowie XIX wieku protestanci stanowili większość mieszkańców. W 1868 blisko 60%. W 1910 ewangelicy stanowili 86% mieszkańców, a do tego obecna była 16 osobowa grupa innych protestantów (baptyści?). Podlegali pod parafię w Kawkach, a od 1898 pod Grzybno. Tuż po odzyskaniu niepodległości ilość ewangelików nieznacznie spadła (80% w 1921). W okresie międzywojennym największymi gospodarzami byli Waldemar Stoyje (53ha) i Otto Dobslaff (54ha), który w 1929 sprzedał gospodarstwo Józefowi Ziabickiemu.

Ludzie

Spis strat z I wojny światowej zawiera następujące nazwiska: Barczewski, Basner, Brzozowski, Gollnick, Hinkelmann, Komorowski, Leczkowski, Lewandowski, Lotarski, Raczynski, Schmelter, Schreiber, Schulz, Templin, Turski, Wittkowski

Nauczyciel w 1925: Jan Szwant

Księga adresowa z 1928: Bazner (kowal), Otto Dobslaff (właściciel gospodarstwa, 53ha), Podgórski (wiatrak), Rezler (szewc), Waldemar Stojke (właściciel gospodarstwa, 54ha), Wełmiński (zajazd)

Właściciele gospodarstw z lat 30. XX w.: Ciborowski, Cichewicz, Dahm, Dąbrowski, Drawert, Grapentin, Herzberg, Hinz, Ignaszewski, Kamiński, Lorenz, Miłoński, Podgórski, Roszkowski, Rzomp, Schmelter, Siwek, Stahnke, Stoyke, Stypułkowski, Thielmann, Thom, Zdrodowski

Księga adresowa z 1941: Jendzejewski (gościniec), Wilczewski (kowal)

Inne: Bartel, Ciborski, Dahm, Dobrick, Dombrowski


Bibliografia:

  1. 2681 Lembarg, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1911. comp.jpg
  2. Deutsche Reiches Adressbuch, 1941, s. 161. comp.jpg
  3. Gemeindelexikon die Regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Oppeln : auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 1. Dezember 1910 und anderer amtlicher Quellen, 1920, s. 70-71. comp.jpg
  4. Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Bobrowo na lata 2010-2014, s. 16,
  5. Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche, Berlin, 1880, s. 102-103. comp.jpg
  6. A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg, 1890, s. 542. comp.jpg
  7. E. Jacobson, Topographisch-statistisches Handbuch für den Regierungsbezirk Marienwerder, 1868, s. 192-193.
  8. Kalendarz nauczycielski na rok 1925, Tuchola, 1924, s. 26. comp.jpg
  9. Książka adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów wojew. pomorskiego, Toruń, 1923, s. 66-67 comp.jpg
  10. Księga adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów województwa pomorskiego, Toruń, 1929, s. 90 comp.jpg
  11. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1238. comp.jpg
  12. H. Plehn, Ortsgeschischte des Kreises Strasburg in Westpreussen, Königsberg, 1900, s. 139. comp.jpg
  13. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 5. comp.jpg
  14. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Bobrowo. Część A. Uwarunkowania i diagnoza stanu zagospodarowania przestrzennego, Bobrowo 2010, s. 21, 37, http://www.bobrowo.bip.net.pl/?a=1399
  15. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XIII, s. 160. comp.jpg
  16. Visitationes episcopatus Culmensis Andrea Olszowski Episcopo A. 1667-72 factae, Z. 3, 1904, s. 545. comp.jpg
  17. Wądzyn na PolskieZabytki.pl, http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/10832/Wadzyn/
  18. Wądzyn w Słowniku historyczno-geograficznym ziem polskich w średniowieczu, http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?id=2028

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License