Cmentarz ewangelicki - Wałdówko

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

waldau.jpg

Opis cmentarza

polny.png chronione.png
Położenie

Cmentarz położony na południowym skraju wsi. Jadąc drogą krajową nr 25, za Obodowem należy skręcić w prawo na Wałdowo. Po przekroczeniu mostu na Sępolence za niecały kilometr po lewej stronie przy drodze mamy cmentarz. Sąsiaduje od północy i zachodu z polem uprawnym, a od wschodu i południa z drogami nieasfaltowymi.

Podstawowe informacje
Data założenia II poł. XIX w
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Obodowo-Sośno (od 1890), Sępólno Krajeńskie (1773-1890)
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,32 ha
Nr działki 25
Kształt prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek k. XIX w. ?
Istniejąca dokumentacja ?
Zagrożenia śmieci, dewastacja
Stan zachowania ZŁY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji 1945, ?

Prawdopodobnie ceglane grobowce należą do rodziny właścicieli majątku - Krieger. Jeżeli tak, to najstarszy nagrobek pochodzi z 1860 roku, gdy umarł Gotthilf Krieger.

Roślinność
Drzewa dąb, klon, …
Krzewy
Inne bluszcz, pokrzywa, trawa, …

Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza czytelny.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce TAK 4 albo 5 najstarszy II poł. XIX w (przyp. 1860) cegła -
Krzyże NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Mogiły obmurowane TAK >5 k. XIX - I poł. XX w. lastryko, beton, kamienie polne
Mogiły ziemne NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Pola grobowe NIE - - - -
Postumenty TAK 8 k. XIX w - I poł. XX w. piaskowiec, lastryko, beton osobno 3
Przyścienne NIE - - - -
ŁĄCZNIE > 13 stanowisk
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne NIE - - - -
Inskrypcje - fot. Michał P. Wiśniewski, 2015;


Galeria zdjęć

fot. Michał P. Wiśniewski, 2015;

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 16
{$caption}
fot. 17

fot. Karolina Falleńczyk, 2015;

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 16
{$caption}
fot. 17
{$caption}
fot. 18
{$caption}
fot. 19

Renowacja

Nie przeprowadzono.


Osadnictwo w Wałdówku

Historia

Pierwsza wzmianka jako wyodrębniony majątek szlachecki pojawia się w 1484 roku. Wówczas Wałdówko należało do Wałdowskich (do co najmniej 1767), a następnie krótkotrwale do Żychlińskich. W 1776 właścicielem został Stanisław "Goetzendorf" Grabowski, mąż Doroty Osten-Sacken i w 1783 sprzedał go rodzinie von Luttichau. W wyniku licytacji w 1787 Wałdówko trafiło do Osten-Sackenów. Następnym znanym właścicielem była pani Lipińska (1800), a od pierwszych lat XIX w. do lat 30. XIX w. Leopold Julius von Sydow. W 1836 jego żona Augusta z domu Lawrenz wychodzi po śmierci von Sydowa za mąż po raz drugi za Gotthilfa Kriegera. W ten sposób Wałdówko znalazło się w rękach rodziny Krieger. Według testamentu zmarłego w 1860 Gotthilfa jego brat Heinrich, właściciel Jabłówka, przejął Wałdówko pod warunkiem, że przekaże ten majątek jednemu ze swoich synów. W ten sposób sukcesja w linii męskiej trwała aż do 1945. Ostatnim właścicielem był Urlich Krieger (1888-1974).
Do Wałdówka należał także młyn Olszewka, który od co najmniej 1903 znajdował się w rękach rodziny Stockmann (do nich należała także część uposażenia folwarku w Wałdówku, od co najmniej 1923). W latach 80. XIX w. protestanci stanowili 59% mieszkańców. Pierwszy spis powszechny z 1921 wykazał 37% ewangelików. Podlegali początkowo pod parafię w Sępólnie Krajeńskim, a od 1890 pod parafie Obodowo-Sośno. Dzieci ewangelików uczyły się w szkole ewangelickiej w Przepałkowie.

Gotthilf Krieger zmarł w 1860
Augusta Krieger I voto von Sydow, geb. Lawrenz w 1871

Ludzie

Lista strat z I wojny światowej: Bruhn, Kaczmarek, Kantak, Kiesel, Krieger, Marlewski, Meyer, Rahr, Serowka, Siekierski, Winter, Wróblewski, Zientkowski

W księdze adresowej z 1928 r. wymieniono nazwiska: Jadwiga Krieger (właściciel ziemski), Paweł Stockmann (właściciel ziemski, młyn, gorzelnia, tartak)


Bibliografia:

  1. 2572 Waldau, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1940. comp.jpg
  2. E. Calier, Powiat nakielski w XVI stuleciu. Szkic geograficzno-historyczny, Poznań: W. Simon, 1886, s. 45. comp.jpg
  3. F. Calsow, General-Adressbuch der Ritterguts- und Gutsbesitzer in Norddeutschland, T. IV Westpreussen, Berlin, 1872, s. 130-131. comp.jpg
  4. J. Dorawa, Szkice z dziejów wsi podsępoleńskich, [w:] "Dzieje Sępólna Krajeńskiego" pod red. Z. Biegańskiego, 2010, s. 529-530.
  5. Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche, Berlin, 1880, s. 16-17. comp.jpg
  6. A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg, 1890, s. 492-494. comp.jpg
  7. Informacje o Wałdówku na stronie powiatu sępoleńskiego, https://www.powiat-sepolno.pl/225,waldowko.html
  8. Książka adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów wojew. pomorskiego, 1923, s. 314-315. comp.jpg
  9. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1236. comp.jpg
  10. Księga adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów województwa pomorskiego, Toruń, 1929, s. 474. comp.jpg
  11. M. Niendorf, Minderheiten an die Grenze. Deutsche und Polen in den Kreisen Flatow (Złotów) und Zempelburg (Sępólno Krajeńskie) 1900-1939, 1997, s. 385. comp.jpg
  12. Provinz Westpreussen / im Auftrag der Landwirtschaftskammer unter Mitwirkung der Königlichen Behörden der Provinz, 1909, s. 180. comp.jpg
  13. K. Rauer, Hand-Matrikel der in sämmtlichen Kreisen des preussischen Staats auf Kreis- und Landtagen vertretenen Rittergüter, 1857, s. 55. comp.jpg
  14. F. W. F. Schmidt, Der Der Kreis Flatow in seinem gesammten Beziehungen, Thorn, 1867, s. 295, 302. comp.jpg
  15. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 42. comp.jpg
  16. Spis abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Bydgoszczy i Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej w mieście Bydgoszczy na 1939 r., Warszawa, 1939, s. 105. comp.jpg
  17. Studium Uwarunkowań i Zagospodarowania Przestrzennego gminy Sępólno Krajeńskie. Cz. I. Uwarunkowania, 2010, s. 57, 60. comp.jpg
  18. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. III, s. 537. comp.jpg
  19. Wałdówko na stronie PolskieZabytki, http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/1393/Waldowko/
  20. Westpreussisches Güter-Adressbuch, Stettin, 1903, s. 101. comp.jpg

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License