Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
![]() |
Opis cmentarza


Położenie
Cmentarz położony na południowym skraju wsi. Jadąc drogą krajową nr 25, za Obodowem należy skręcić w prawo na Wałdowo. Po przekroczeniu mostu na Sępolence za niecały kilometr po lewej stronie przy drodze mamy cmentarz. Sąsiaduje od północy i zachodu z polem uprawnym, a od wschodu i południa z drogami nieasfaltowymi.
Podstawowe informacje
Data założenia | II poł. XIX w |
Wyznanie | ewangelicki |
Ówczesna parafia | Obodowo-Sośno (od 1890), Sępólno Krajeńskie (1773-1890) |
Status | nieczynny |
Powierzchnia | ~0,32 ha |
Nr działki | 25 |
Kształt | prostokąt |
Najstarszy zachowany nagrobek | k. XIX w. ? |
Istniejąca dokumentacja | ? |
Zagrożenia | śmieci, dewastacja |
Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
Data zamknięcia, likwidacji | 1945, ? |
Prawdopodobnie ceglane grobowce należą do rodziny właścicieli majątku - Krieger. Jeżeli tak, to najstarszy nagrobek pochodzi z 1860 roku, gdy umarł Gotthilf Krieger.
Roślinność
Drzewa | dąb, klon, … |
Krzewy | … |
Inne | bluszcz, pokrzywa, trawa, … |
Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza czytelny.
Nagrobki i inne elementy
Nagrobki | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
Cippusy | NIE | - | - | - | - |
Grobowce | TAK | 4 albo 5 | najstarszy II poł. XIX w (przyp. 1860) | cegła | - |
Krzyże | NIE | - | - | - | - |
Obeliski | NIE | - | - | - | - |
Mogiły obmurowane | TAK | >5 | k. XIX - I poł. XX w. | lastryko, beton, kamienie polne | |
Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
Postumenty | TAK | 8 | k. XIX w - I poł. XX w. | piaskowiec, lastryko, beton | osobno 3 |
Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
ŁĄCZNIE | > 13 stanowisk | ||||
Elementy | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
Brama | NIE | - | - | - | - |
Kościół | NIE | - | - | - | - |
Kaplica | NIE | - | - | - | - |
Inne | NIE | - | - | - | - |
Inskrypcje - fot. Michał P. Wiśniewski, 2015;
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2015;
fot. Karolina Falleńczyk, 2015;
Renowacja
Nie przeprowadzono.
Osadnictwo w Wałdówku
Historia
Pierwsza wzmianka jako wyodrębniony majątek szlachecki pojawia się w 1484 roku. Wówczas Wałdówko należało do Wałdowskich (do co najmniej 1767), a następnie krótkotrwale do Żychlińskich. W 1776 właścicielem został Stanisław "Goetzendorf" Grabowski, mąż Doroty Osten-Sacken i w 1783 sprzedał go rodzinie von Luttichau. W wyniku licytacji w 1787 Wałdówko trafiło do Osten-Sackenów. Następnym znanym właścicielem była pani Lipińska (1800), a od pierwszych lat XIX w. do lat 30. XIX w. Leopold Julius von Sydow. W 1836 jego żona Augusta z domu Lawrenz wychodzi po śmierci von Sydowa za mąż po raz drugi za Gotthilfa Kriegera. W ten sposób Wałdówko znalazło się w rękach rodziny Krieger. Według testamentu zmarłego w 1860 Gotthilfa jego brat Heinrich, właściciel Jabłówka, przejął Wałdówko pod warunkiem, że przekaże ten majątek jednemu ze swoich synów. W ten sposób sukcesja w linii męskiej trwała aż do 1945. Ostatnim właścicielem był Urlich Krieger (1888-1974).
Do Wałdówka należał także młyn Olszewka, który od co najmniej 1903 znajdował się w rękach rodziny Stockmann (do nich należała także część uposażenia folwarku w Wałdówku, od co najmniej 1923). W latach 80. XIX w. protestanci stanowili 59% mieszkańców. Pierwszy spis powszechny z 1921 wykazał 37% ewangelików. Podlegali początkowo pod parafię w Sępólnie Krajeńskim, a od 1890 pod parafie Obodowo-Sośno. Dzieci ewangelików uczyły się w szkole ewangelickiej w Przepałkowie.
Gotthilf Krieger zmarł w 1860
Augusta Krieger I voto von Sydow, geb. Lawrenz w 1871
Ludzie
Lista strat z I wojny światowej: Bruhn, Kaczmarek, Kantak, Kiesel, Krieger, Marlewski, Meyer, Rahr, Serowka, Siekierski, Winter, Wróblewski, Zientkowski
W księdze adresowej z 1928 r. wymieniono nazwiska: Jadwiga Krieger (właściciel ziemski), Paweł Stockmann (właściciel ziemski, młyn, gorzelnia, tartak)
Bibliografia:
- 2572 Waldau, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1940.
- E. Calier, Powiat nakielski w XVI stuleciu. Szkic geograficzno-historyczny, Poznań: W. Simon, 1886, s. 45.
- F. Calsow, General-Adressbuch der Ritterguts- und Gutsbesitzer in Norddeutschland, T. IV Westpreussen, Berlin, 1872, s. 130-131.
- J. Dorawa, Szkice z dziejów wsi podsępoleńskich, [w:] "Dzieje Sępólna Krajeńskiego" pod red. Z. Biegańskiego, 2010, s. 529-530.
- Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche, Berlin, 1880, s. 16-17.
- A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg, 1890, s. 492-494.
- Informacje o Wałdówku na stronie powiatu sępoleńskiego, https://www.powiat-sepolno.pl/225,waldowko.html
- Książka adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów wojew. pomorskiego, 1923, s. 314-315.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1236.
- Księga adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów województwa pomorskiego, Toruń, 1929, s. 474.
- M. Niendorf, Minderheiten an die Grenze. Deutsche und Polen in den Kreisen Flatow (Złotów) und Zempelburg (Sępólno Krajeńskie) 1900-1939, 1997, s. 385.
- Provinz Westpreussen / im Auftrag der Landwirtschaftskammer unter Mitwirkung der Königlichen Behörden der Provinz, 1909, s. 180.
- K. Rauer, Hand-Matrikel der in sämmtlichen Kreisen des preussischen Staats auf Kreis- und Landtagen vertretenen Rittergüter, 1857, s. 55.
- F. W. F. Schmidt, Der Der Kreis Flatow in seinem gesammten Beziehungen, Thorn, 1867, s. 295, 302.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 42.
- Spis abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Bydgoszczy i Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej w mieście Bydgoszczy na 1939 r., Warszawa, 1939, s. 105.
- Studium Uwarunkowań i Zagospodarowania Przestrzennego gminy Sępólno Krajeńskie. Cz. I. Uwarunkowania, 2010, s. 57, 60.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. III, s. 537.
- Wałdówko na stronie PolskieZabytki, http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/1393/Waldowko/
- Westpreussisches Güter-Adressbuch, Stettin, 1903, s. 101.