Cmentarz ewangelicki - Wałdowo Królewskie
Położenie cmentarza - mapy
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony w północnej części miejscowości (Wałdowo królewskie Górne) tuż za remizą strażacką przy skrzyżowaniu drogi na Dąbrowę Chełmińską z drogą łączącą Nowy Dwór z Boluminkiem. Od północy i zachodu sąsiaduje z drogami, od południa z nieużytkami, a od zachodu z remizą strażacką.
Podstawowe informacje
| Data założenia |
1892 |
| Wyznanie |
ewangelicki |
| Ówczesna parafia |
Ostromecko (od 1855 - ~1904), przedtem Chełmno, od 1862 Ostromecko samodzielną parafią) |
| Status |
nieczynny |
| Powierzchnia |
~0,14 ha |
| Nr działki |
95/1 |
| Kształt |
prostokąt |
| Najstarszy zachowany nagrobek |
1887 |
| Istniejąca dokumentacja |
APE Malbork, sygn. 9/59/0/1742 Die Einrichtung der evangelischen Kirchhof in Kgl.Waldau, 1892; Karta cmentarza z 1985 r. |
| Zagrożenia |
śmieci, dewastacja |
| Stan zachowania |
UPORZĄDKOWANY, Typ VIa |
| Data zamknięcia, likwidacji |
1964, - |
Cmentarz po 1945 roku został pomniejszony o teren zajęty przez remizę.
Najprawdopodobniej w tytule teczki archiwalnej musi być błąd, bo najstarszy nagrobek pochodzi z 1887, a cmentarz podobno założono w 1892.
Roślinność
| Drzewa |
lipa, kasztanowiec |
| Krzewy |
lilak, … |
| Inne |
trawa |
Układ cmentarza czytelny. Da się wyróżnić 2 krzyżujące się aleje dzielące cmentarz na 4 kwatery. Niestety większość drzewostanu została wycięta.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki |
| Rodzaj |
Istnienie |
Ilość |
Data powstania |
Materiał |
Uwagi |
| Cenotafy |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Cippusy |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Grobowce |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Krzyże |
TAK |
- |
- |
- |
- |
| Obeliski |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Mogiły obmurowane |
TAK |
19 |
I poł. XX w. |
lastryko, sztuczne odlewy |
|
| Mogiły ziemne |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Płyty poziome |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Płyty pionowe |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Pola grobowe |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Postumenty |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Przyścienne |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| ŁĄCZNIE |
19 stanowisk |
| Elementy |
| Rodzaj |
Istnienie |
Ilość |
Data powstania |
Materiał |
Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy |
TAK |
- |
przed 2010 |
siatka metalowa |
płot z siatki |
| Brama |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Kościół |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Kaplica |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Inne |
TAK |
1 |
2015 |
kamień polny, granit |
pomnik upamiętniający w postaci kamienia |
Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.
Inskrypcje - fot. K. Pleskot, 2015;
Galeria zdjęć
fot. Kornel Pleskot, 2016
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
fot. Kornel Pleskot, 2015
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
Renowacja
Według karty cmentarnej sprzed 30 lat cmentarz był przeznaczony do likwidacji. Wówczas naliczono 24 nagrobki w tym jedną stelę.
Cmentarz uporządkowany w sierpniu 2015 roku przez mieszkańców wsi. Wycięto zbędną roślinność, okopano i wyczyszczono nagrobki. Zamontowano także kamień z tablicą pamiątkową, do którego prowadzi aleja z kostki brukowej. Uroczystego poświęcenia dokonano 6 września 2015.
Osadnictwo w Wałdowie Królewskim
Historia
Najstarsze wzmianki o miejscowości pochodzą z 1400 roku. Za czasów krzyżackich wieś podlegała prokuratorii w Pniu. Potem własność szlachecka Ostromeckich, a następnie Wałdowskich, którzy sprzedali Wałdowo Benedyktynkom z Chełmna. Po I zaborze pruskim wieś jako dobro zakonne zostało skonfiskowane na rzecz króla pruskiego i przeznaczone pod kolonizację. Protestanci uczęszczali do wybudowanej dla nich szkoły ewangelickiej, zaś do kościoła w Ostromecku. W latach 80. XIX w. stanowili 50% populacji, w 1921 r. 26%. Po odzyskaniu niepodległości szkoła ewangelicka stała się szkołą powszechną.
Ludzie
Lista strat z I wojny światowej zawiera następujące nazwiska: Bajerski, Beger, Brunschlewitz, Brutzki, Ceglarski, Dombrowski, Dondalski, Frase, Fritz, Grabski, Granowski, Grzegorowski, Gurski, Jagelski, Jahn, Jannusch, Jarotzki, Jarzimski, Katlewski, Kriewall, Kwasniewski, Lewandowski, Lorenz, Muller, Nass, Ott, Panter, Pobutkiewicz, Sadecki, Scheerer, Schmugge, Siebert, Wesolowski, Wichert, Włosniewski, Wollboldt, Zerull, Zittlau
1922 rok : Bąk (członek Tymczasowej Rady Powiatowej)
Księga adresowa z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Skalski (sklep), Zakrzewski (cieśla)
Księga adresowa z 1941 r. zawiera następujące nazwiska: Cichowicz (sklep), Lisak (szewc), Rykowski (sklep),
Bibliografia:
- 2875 Fordon, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1909.
- APE Malbork, sygn. 9/59/0/1742 Die Einrichtung der evangelischen Kirchhof in Kgl.Waldau, 1892.
- Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 103.
- J. T. Dziedzic, P. Ossowski, Powiat i miasto Chełmno. Monografia krajoznawcza. Chełmno: F. Tyszkiewicz, 1923, s. 42.
- A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 479-480.
- Karta cmentarza, oprac. I. Loose, 1985.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1236.
- Z. Raszeja, Ostromecko i okolice, Bydgoszcz: Margrafsen, 2002, s. 335-336.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 8
- Studium Uwarunkowań i Zagospodarowania Przestrzennego, Dąbrowa Chełmińska, 2005, http://www.bip.dabrowachelminska.lo.pl/?cid=151&bip_id=587 [dostęp: 30.09.2015]
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XII, s. 928.
