Cmentarz ewangelicki - Watorowo

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

watorowo.PNG

Opis cmentarza

polny.png pickelhaubeq.jpg
Położenie

Cmentarz położony w polu, ok. 80 m. od głównej drogi biegnącej przez wieś. Jadąc od strony Brzozowa mijamy po prawej gospodarstwo nr 22 (dom "kostka" z numerem na ścianie). Ok. 40 m. za nim mamy miedzę wzdłuż której idziemy na cmentarz. Ze wszystkich stron cmentarz sąsiaduje z polem.

Podstawowe informacje
Data założenia II poł. XIX w.
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Chełmno (od 1773)
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,14ha
Nr działki 5/1
Kształt prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek 1918
Istniejąca dokumentacja -
Zagrożenia śmieci, dewastacja
Stan zachowania ZŁY, Typ IIIb
Roślinność
Drzewa klon, kasztanowiec, …
Krzewy lilak, robinia akacjowa, …
Inne trawa, …

Układ cmentarza częściowo czytelny.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Mogiły obmurowane TAK >15 k. XIX - I poł. XX w. lastryko, piaskowiec, beton -
Mogiły ziemne NIE ? - - -
Obeliski NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Pola grobowe NIE - - - -
Postumenty TAK > 5 k. XIX - I poł. XX w piaskowiec, lastryko, beton przy mogiłach i nie na swoim miejscu
Przyścienne NIE - - - -
RAZEM > 20 stanowisk
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne NIE - - - -

Na cmentarzu znajduje się postument upamiętniający żołnierza z pierwszej wojny światowej. Niestety nie udało się ustalić, czy jest to miejsce pochówku, czy tylko cenotaf.

Inskrypcje - fot. Kornel Pleskot, 2015;


Galeria zdjęć

fot. Kornel Pleskot, 2015

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 16
{$caption}
fot. 17
{$caption}
fot. 18
{$caption}
fot. 19
{$caption}
fot. 20
{$caption}
fot. 21
{$caption}
fot. 22
{$caption}
fot. 23
{$caption}
fot. 24
{$caption}
fot. 25
{$caption}
fot. 26

Renowacja

Nie przeprowadzono.


Osadnictwo w Watorowie

Historia

Pierwsza wzmianka o Watorowie pochodzi z 1423 i dowiadujemy się, że wieś była własnością rycerską. Wówczas leżała na terenie komturii starogrodzkiej. W okresie rzeczpospolitej szlacheckiej krótko był własnością prywatną, by od co najmniej 1490 aż do pierwszego zaboru stanowić część klucza starogrodzkiego dóbr biskupów chełmińskich. Większość gruntów biskupi wynajmowali na zasadzie kontraktu dzierżawnego. Po pierwszym zaborze własność kościelna przechodziła w ręce państwa pruskiego, które dokonywało na takich terenach kolonizacji. Tym sposobem w Watorowie pojawili się niemieccy osadnicy wyznania ewangelickiego. Nazwę na Waltersdorf zniemczono w 1909.
W latach 80. XIX w. mieszkało tu 67% ewangelików, którzy mieli do dyspozycji szkołę ewangelicką na miejscu. Na nabożeństwa uczęszczali do parafii ewangelickiej w Chełmnie. W 1921 roku pierwszy polski spis powszechny zanotował 50% protestantów.

Ludzie

Lista strat z I wojny światowej zawiera następujące nazwiska: Baumann, Belewski, Beyer, Blenkle, Erdmann, Groning, Heinrich, Hiller, Klamanski, Piotrowski, Reincke, Schamkowski, Schulz, Slawaticki, Sobrialski, Strach, Szukat, Zzgowski

Księga adresowa Polski z 1928 wymienia następujące nazwiska: Heilemann (gospodarz), Reincke (gospodarz), Sobiszewski (kowal), Winter (gospodarz)

Księga adresowa z 1941: Reiss (kowal)


Źródła:

  1. 2676 Culm, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1906. comp.jpg
  2. Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 160. comp.jpg
  3. J. T. Dziedzic, P. Ossowski, Powiat i miasto Chełmno. Monografja krajoznawcza, Chełmno, 1923, s. 109. comp.jpg
  4. A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg, 1890, s. 484. comp.jpg
  5. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1237. comp.jpg
  6. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie, Warszawa: GUS, 1926, s. 8. comp.jpg
  7. "Słowo Pomorskie" z 16.02.1927, nr 37, s. 6. comp.jpg
  8. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XIII, s. 146-147. comp.jpg
  9. Watorowo w Słowniku historyczno-geograficznym ziem polskich w średniowieczu, http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?id=2024&q=watorowo&d=0&t=0
  10. Zdjęcia cmentarza ewangelickiego w Watorowie z 2010, http://www.marienburg.pl/viewtopic.php?t=8316

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License