Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony na terenie zalesionym w bezpośrednim sąsiedztwie drogi krajowej nr 91. Będąc przy skrzyżowaniu DK91 z drogą prowadzącą do centrum wsi należy jechać szosą ok. 860 metrów dalej. Tuż za gospodarstwem domowym po prawej stronie mamy zalesiony teren. Tu znajduje się cmentarz. Od północy i wschodu graniczy z terenem zalesionym i z polem, od południa z terenem gospodarstwa, a od zachodu z szosą.
Podstawowe informacje
| Data założenia | prawdopodobnie IV ćw. XVIII w. |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Świecie (od 1795) |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,28 ha |
| Nr działki | nie wyodrębniona, na terenie 7/6, 7/15, 8, 9 |
| Kształt | prostokąt |
| Najstarszy zachowany nagrobek | lata 10 bądź 20 XIX wieku |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | śmieci, dewastacja, likwidacja |
| Stan zachowania | LAPIDARIUM, Typ IIb |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1945?, 2018 |
Częściowa likwidacja w 2018 roku blisko 45% powierzchni cmentarza pod rozbudowę drogi S5.
Roślinność
| Drzewa | klon, dąb, buk?, |
| Krzewy | lilak, … |
| Inne | trawa, bluszcz, |
Brak informacji o alei. Układ cmentarza częściowo czytelny. Brak pomników przyrody.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mogiły obmurowane | TAK | 6 | I poł. XX w. | beton, lastryko | |
| Mogiły obmurowane z postumentem | TAK | 1 | I p. XX w. | lastryko | - |
| Mogiły ziemne | TAK | ? | - | - | - |
| Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | TAK | 7 | k. XIX- I poł. XX w. | piaskowiec, beton, lastryko, granit | - |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
| RAZEM | > 13 stanowisk | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Inskrypcje
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2018
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
fot. Kornel Pleskot, 2018
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
|
| fot.10 |
 |
| fot.11 |
 |
| fot.12 |
 |
| fot.13 |
 |
| fot.14 |
 |
| fot.15 |
 |
| fot.16 |
 |
| fot.17 |
 |
| fot.18 |
 |
| fot.19 |
 |
| fot.20 |
 |
| fot.21 |
 |
| fot.22 |
fot. Kornel Pleskot, 2017
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
 |
| fot. 16 |
 |
| fot. 17 |
 |
| fot. 18 |
 |
| fot. 19 |
 |
| fot. 20 |
 |
| fot. 21 |
 |
| fot. 22 |
 |
| fot. 23 |
 |
| fot. 24 |
 |
| fot. 25 |
 |
| fot. 26 |
 |
| fot. 27 |
 |
| fot. 28 |
 |
| fot. 29 |
 |
| fot. 30 |
 |
| fot. 31 |
 |
| fot. 32 |
fot. Kornel Pleskot, 2017
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
 |
| fot. 16 |
 |
| fot. 17 |
 |
| fot. 18 |
 |
| fot. 19 |
 |
| fot. 20 |
 |
| fot. 21 |
 |
| fot. 22 |
 |
| fot. 23 |
 |
| fot. 24 |
 |
| fot. 25 |
 |
| fot. 26 |
|
| fot. 27 |
 |
| fot. 28 |
 |
| fot. 29 |
 |
| fot. 30 |
 |
| fot. 31 |
 |
| fot. 32 |
 |
| fot. 33 |
 |
| fot. 34 |
 |
| fot. 35 |
 |
| fot. 36 |
 |
| fot. 37 |
 |
| fot. 38 |
Karta cmentarza, 1987, oprac. B. Sądowski, 1987
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
Renowacja
Nie przeprowadzono. Z uwagi na położenie blisko szosy cmentarz wszedł w kolizję z zaplanowanym poszerzeniem trasy S5. Dnia 12 lutego 2018 rozpoczęły się przenosiny szczątek i nagrobków z blisko 45% terenu cmentarza. Znalezione prochy zostaną powtórnie pochowane w zbiorowej mogile, nagrobki przeniesione do lapidarium, a miejsce to oznaczone drewnianym krzyżem.
Dokumentacja karty cmentarza z 1987 roku zawierała zdjęcie poziomej płyty datowanej na 1788 rok. Po ustaleniu na cmentarzu okazało się, że płyta nie znajduje się tam gdzie umieszczono ją na szkicu do karty cmentarza tylko leży w linii rozgraniczającej inwestycję od terenu pozostałego cmentarza. Stowarzyszenie Lapidaria. Zapomniane cmentarze Pomorza i Kujaw odsłonili płytę. Rzeczywiście upamiętnia śmierć dwóch kobiet w 1788 (INS. 4). Niestety wykonawcy ekshumacji i lapidarium nie zabrali płyty w bezpieczne miejsce.
Osadnictwo we Wiągu
Historia
…
Ludzie
Lista strat z I wojny światowej: Behrendt, Bleck, Blum, Chamocki, Chyrek, Drzymalski, Ewert, Franz, Fuhrmann, Gośniecki, Grabowski, Grajewski, Grelewitz, Guse, Hartung, Huth, Kaminski, Karp, Klawonn, Klement, Kowalikowski, Kraft, Krapp, Kruger, Liedtke, Loerke, Magerski, Majewski, Malonowski, Noetzelmann, Orlikowski, Prapart, Piehl, Plutkowski, Polaszek, Prusetzki, Rabe, Rahn, Ridwelski, Rhode, Ronkel, Romig, Szamocki, Szymanski, Śrubka, Szulc, Skrzypinski, Szamocki, Teresiński, Timm, Waldheim, Weinerowski, Wieczorkowski, Winkler, Wordelmann, Ziolkowski
Nauczyciele z 1925: Berta Butz, Władysław Bieliński
Księga adresowa z 1928: Bartz (murarz), Bohmfeldt (gospodarz), Brommurd (kowal), Burszel (kołodziej x2), Eichele (gospodarz), Finger (gospodarz), Flicik (artykuły kolonialne), Grabowski (stolarz), Hildebrandt (gospodarz), Jahnke (kowal), Jalzheim (rzeźnik), Janiszewski (gospodarz), Jassmer (rzeźnik), Jeziorkowski (gospodarz), Kozłowski (krawiec), Laborius (gospodarz), Łożewski (koszykarz), Majewski (stolarz), Menna (wiatrak), Ohlmann (gospodarz), Pawełła (szewc), Radziszewski (kołodziej), Reckert (koszykarz), Reinke (szewc), Rolmert (gospodarz, krawiec), Schneider (mleczarnia), Sommerfeld (gospodarz), Szczukowski (murarz), Theim (zajazd), Treum (artykuły kolonialne), Warczak (artykuły kolonialne), Wierzbicki (koszykarz), Wróblewski (rybołówstwo), Zimmer (kowal)
Księga adresowa z 1941: Bisanz (zajazd), Jasmer (rzeźnik), Menna (wiatrak), Orlikowski (stolarz), Zimmer (kowal)
Bibliografia:
- 2577 Sartowitz, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1900.
- Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 97.
- Gemeindelexikon die Regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Oppeln : auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 1. Dezember 1910 und anderer amtlicher Quellen, Berlin, 1912, s. 60-61.
- J. F. Goldbeck, Volständige Topographie des Königreichs Preussen, Marienwerder, 1789, s. 84.
- A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 537-539.
- Informacje od GDDKiA Bydgoszcz.
- E. Jacobson, Topographisch-statistisches Handbuch für den Regierungsbezirk Marienwerder, 1868, s. 156-157.
- Kalendarz nauczycielski na rok 1925, Tuchola, 1924, s. 57.
- A. Kozicka, Droga S5 przetnie cmentarz. Na pamiątkę - lapidarium, "Gazeta Pomorska", wyd. Grudziądz, Świecie, Chełmno z 28.02.2018, nr 49, s. 16, http://www.pomorska.pl/wiadomosci/swiecie/a/droga-s5-przetnie-cmentarz-ewangelicki-we-wiagu-na-pamiatke-powstanie-lapidarium,12969543/
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1240.
- H. Maercker, Eine polnische Starostei und ein preußischer Landkreis. Geschichte des Schwetzer Kreises 1473-1873, Band II, "Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, 1886-1888, H. 17-19", s. 221-222.
- K. Ormanowska, Cmentarz i miejsca pamięci na drodze budowy S5, materiał TVP Bydgoszcz z 08.03.2017.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 51.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XIII, s. 278.