Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
brak cm na starych mapach |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz znajduje się na kemie położonym na polu przy drodze prowadzącej od DK91 do Wichorza. Nie zajmuje całej powierzchni pagórka a jego południwo-wschodnią część.
Podstawowe informacje
Data założenia | pocz. XX w. |
Wyznanie | ewangelicki |
Ówczesna parafia | Chełmno (od 1772) |
Status | nieczynny |
Powierzchnia | ~ 0,10 ha |
Nr działki | nie wyodrębniono, ne terenie 10/2 |
Kształt | ? |
Najstarszy zachowany nagrobek | I poł. XX w. |
Istniejąca dokumentacja | - |
Zagrożenia | likwidacja resztek |
Stan zachowania | FATALNY, Typ III |
Data zamknięcia, likwidacji | przed 1945?, - |
Roślinność
Drzewa | dąb, klon, … |
Krzewy | … |
Inne | trawa, barwinek, bluszcz, … |
Brak informacji o istnieniu alei. Brak danych o pomnikach przyrody.
Nagrobki i inne elementy
Nagrobki | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
Cippusy | NIE | - | - | - | - |
Grobowce | NIE | - | - | - | - |
Krzyże | NIE | - | - | - | - |
Mogiły obmurowane | TAK | 4 | I poł. XX w. | lastryko, beton | - |
Obeliski | NIE | - | - | - | - |
Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
Postumenty | TAK | 1 | I poł. XX w. | lastryko | destrukt |
Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
Inne | NIE | - | - | - | - |
RAZEM | 4 | ||||
Elementy | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
Brama | NIE | - | - | - | - |
Kościół | NIE | - | - | - | - |
Kaplica | NIE | - | - | - | - |
Inne | NIE | - | - | - | - |
Brak danych o pochówkach osób znanych i zasłużonych.
Inskrypcje
Nie znaleziono.
Galeria zdjęć
fot. Kornel Pleskot, 2016
Renowacja
Nie przeprowadzono.
Osadnictwo w Wichorzu
Historia
Pierwsza wzmianka o Wichorzu pochodzi z 1376 roku. Od początku był top majątek prywatny. Pierwszym właścicielem był Sander z Wichorza. W czasach krzyżackich leżał na terenie komturstwa starogrodzkiego. W okresie I Rzeczpospolitej poznanymi właścicielami byli Wichorscy, Prontniccy, Oasieczkowscy (1570), Czapscy (1659), Koreccy (1667). Rodzina von Loga, która uzyskała tytuł szlachecki w 1775 stała się właścicielem majątku w 1788 i była nim nieprzerwane aż do 1945. W ich posiadaniu (w różnym okresie czasowym) znajdował się także Niemczyk i pobliskie Cepno. Po landracie Herrmannie Ludwigu, zmarłym w 1891, majątek objął syn Gottlieb Alexander Herrmann, porucznik kawalerii. Ten wraz z Elfrydą von Kummer z Berlina miał 4 dzieci. Po jego śmierci w 1911 majątkiem zarządzała wdowa z najstarszym synem. Najstarszy syn Hans Heinrich został wraz z matką, żoną i dzieckiem rozstrzelany w 1945 przez Armię Czerwoną już na terenie dzisiejszych Niemiec. Dwójka młodszych synów zginęła w I wojnie światowej. Drugą wojnę na krótko przeżyła najmłodsza z córek Maria Theodora, zmarła w 1946.
Majątek prócz dworu z parkiem, w którym założono cmentarz był olbrzymim folwarkiem z gorzelnią, owczarnią, hodowlą koni. Po 1945 w Wichorzu w dworze utworzono Zarząd Powiatowy Nieruchomości Ziemskich, a od 1949 funkcjonował PGR wraz z gorzelnią. Obecnie teren jest w rękach prywatnych. Ciężko w to uwierzyć, ale całość wraz z parkiem znajduje się w rejestrze zabytków, choć wszystkie budowle są w stanie agonalnym.
Według spisu z 1921 w Wichorzu mieszkało 13 ewangelików (5% mieszkańców), a zatem prawdopodobnie była to rodzina von Loga i najbliżsi współpracownicy z folwarku. W latach 80. XIX w. protestanci stanowili 36% mieszkańców. Podlegali pod parafię ewangelicką w Chełmnie.
Ludzie
Lista strat z I wojny światowej: Baranski, Braun, Filarecki, Folborski, Fuchs, Geminski, Henning, Kawecki, Kazaniecki, Kordowski, Kwiatkowski, Herrmann von Loga, Viktor von Loga, Malinowski, Młodzimiewski, Muller, Murawski, Ogdowski, Piontkowski, Plyczinski, Reiwer, Szymanski, Tolodziecki,
Księga adresowa Polski z 1928: Kozicki (kowal), Elfryda von Loga (właścicielka majątku)
Księga adresowa z 1941: Hans Heinrich von Loga (właściciel majątku, gorzelnia), Mazurczak (siodlarz), Mortinski (kowal), Piontkowski (stelmach), Przybyslawski (kowal)
Bibliografia:
- 2777 Papau, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25 000, Preuss. Landesaufnahme, 1905.
- M. Biskup (red.), Dzieje Chełmna i jego regionu. Toruń: TNT, 1968, s. 405, 414.
- F. Calsow, General-Adressbuch der Ritterguts- und Gutsbesitzer in Norddeutschland, T. IV Westpreussen, Berlin, 1872, s. 138-139.
- Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 159.
- J. T. Dziedzic, P. Ossowski, Powiat i miasto Chełmno. Monografja krajoznawcza, Chełmno, 1923, s. 108, 139.
- Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Stolno na lata 2014 - 2017, Stolno, 2014, s. 9, 10, 14, 15, 40, 59.
- Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche, Berlin, 1880, s. 36-37.
- A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 475-476.
- M. Janicki, Handbuch des preußischen Adels, 1892, t. 1, s. 312.
- J. Krzepela, Rody ziem pruskich, cz. I, Kraków, 1927, s. 107.
- Książka adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów wojew. pomorskiego, 1926, s. 86-87.
- Księga adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów województwa pomorskiego, Toruń, 1929, s. 120.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1240.
- L. Ledebur, Adelslexicon der preussischen Monarchie, Berlin, 1854-1856, s. 48, 110, 231.
- K. Czapski, Najstarsze dzieje Czapskich herbu Leliwa, [w:] "Między wielką polityką, a szlacheckim partykularzem. Studia z dziejów nowożytnej Europy", 1993, s. 363.
- Provinz Westpreussen / im Auftrag der Landwirtschaftskammer unter Mitwirkung der Königlichen Behörden der Provinz, 1909, s. 142-143.
- K. Rauer, Hand-Matrikel der in sämmtlichen Kreisen des preussischen Staats auf Kreis- und Landtagen vertretenen Rittergüter, 1857, s. 46.
- Wichorze w internetowym Słowniku Historyczno-geograficznym Ziem Polskich w średniowieczu, http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?id=2059
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 10.
- Studium Uwarunkowań i Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Stolno, Stolno, 2009, s. 43, 46-47.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XIII, s. 282.
- Westpreussisches Güter-Adressbuch, Stettin, 1903, s. 84-85.
- Wichorze na stronie PolskieZabytki.pl, http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/1401/Wichorze/