| Data założenia |
XIX w. |
| Wyznanie |
ewangelicki |
| Ówczesna parafia |
Mrocza |
| Status |
nieczynny |
| Powierzchnia |
~0,50 ha |
| Nr działki |
niewyodrębniona, na trenie nr 77 |
| Kształt |
oryginalnie prostokąt, obecnie wielobok nieforemny |
| Najstarszy zachowany nagrobek |
I ćw. XX w. |
| Istniejąca dokumentacja |
? |
| Zagrożenia |
śmieci, dewastacja |
| Stan zachowania |
BARDZO ZŁY, Typ III |
| Data zamknięcia, likwidacji |
1945, - |
Nie przeprowadzono.
Niemożliwa ze względu na znikomą ilość zachowanych nagrobków i ich stan. W grę wchodzi uporządkowanie terenu poprzez wywóz śmieci oraz wycięcie roslinności.
Historia
Z początku Wiele było własnością kościelną m. in. kapituły poznańskiej. Mniej więcej w 1578 Wiele weszło w skład klucza dóbr ziemskich miasta Mrocza, które w latach 1649-1772 należało do Działyńskich. Od 1773 było częścią majątku Runowo. Najpierw pieczę nad majątkiem i wsią sprawowała Teofila z Działyńskich Szołdrska-Potulicka, potem syn i krewny z rodziny Szołdrskich. Od 1852 r. Wiele przejął Theobald von Bethmann-Hollweg, który wówczas zakupił majątek Runowo i wsie do niego należące. Z jego ramienia folwarkiem we Wielu w latach 1873-1909 zarządzał Rudolf Prochnow. W 1909 r. Bethmann-Hollweg decyduje się na sprzedaż Wiela komisji kolonizacyjnej, która dokonuje parcelacji w 1910 r.
Nie dysponujemy danymi, czy przed rozbiorami mieszkali w Wielu koloniści niemieccy. Oni sami w głównej mierze pochodzili z Nadrenii-Palatynatu, Meklemburgii oraz dzisiejszego Pomorza Zachodniego.
Folwark składał się z gorzelni, mleczarni i jeziora, w którym łowiono ryby. We wsi od 1880 r. działała szkoła ewangelicka, nową wybudowano w 1912 r. Wg pierwszego spisu powszechnego z 1921 we wsi mieszkało blisko 46% ewangelików. Ci, którzy zadeklarowali się jako obywatele niemieccy musieli do 1926 r. sprzedać swoje gospodarstwa i wyjechać do Niemiec gdyż na mocy postanowień traktatu wersalskiego Wiele znalazło się w granicach Polski. W 1940 r. Wiele zmienia nazwę na Weilensee, a do gospodarstw po wysiedlonych Polakach wprowadzają się Niemcy z Besarabii (z dzisiejszego Teplytsya i Krasne na Ukrainie). Główna ulica we wsi była wybrukowana, a przy niej posadzone jabłonie.
Ludzie
W spisie mieszkańców z 1945 r. figurują nazwiska: Balmer (Besarabia) , Bauer, Behnke (kowal), Bogolowski (Besarabia), Bojankowski (Besarabia), Boht, Braun (Besarabia), Dittbrenner, Eckert (Besarabia), Erbele (Besarabia), Erfle (Besarabia), Gross (Besarabia), Gutknecht (sklep i karczma), Handel (Besarabia), Herrmann (Besarabia), Hinz, Hochloch (nauczyciel, Besarabia), Hutzfeld, Kern (Besarabia), König, Krzyżan, Mähling, Mahnke, Müller, Neubauer, Paeschke, Pultin (katolik), Riedmann, Ritz (Besarabia), Seehaver, Seifert (Besarabia), Söhn (Besarabia), Streek, Sump, Tanke, Volk (Besarabia), Znaniecki (jedyny Polak)
Do 1941 sołtysem był Papstein, potem do 1945 Jakob Hermann.
Grunty posiadał tu Franciszek Kalkstein-Osłowski (posiadłość mogąca być dworem) , ale sprzedał w 1911 Franciszkowi Bartoszkowi, wywłaszczonemu przez hitlerowców w 1939 r.
W 1911 r. działkę od komisji nabył niejaki Johann Schauer. Po tym jak Wiele znalazło się na terytorium Polski powinien zdobyć potwierdzenie prawa do własności działki. Schauer starał się o to w 1919 r., lecz z uwagi na tuż powojenny chaos administracja polska działała niezwykle wolno. W tym samym roku wydzierżawił ją Otto Riemerowi. W 1921 r. polskie władze nakazały Riemerowi opuścić działkę, która stała się od tej pory własnością Skarbu Państwa. Sprawa została przekazana do sądu i opisana została w dzienniku Ligi Narodów z 1924 r. - TUTAJ, jako przykład ochrony interesów obywateli Wolnego Miasta Gdańska w Polsce.
Ofiary I wojny światowej z Wiela: Kazimierz Osłowski (zaginiony, 1919), Alex Sadkowiak (ciężko ranny, 1918), Peter Wyrżykowski (ciężko ranny, 1917),
