Cmentarz ewangelicki - Wielki Konopat

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

-90X0dRDJJvdlgUJqZBjRoMIu8aHLIJBIGapOaMBKOtEx72mBBTy8X5aTFiyVJtppfKPucQXlVQHGM7U4XU=w320

Opis cmentarza

SyuCvvbUyRC0_z54h9dxXOu--NpXm5era5bOtX7gOqknZ_4iVltKc1Bd5VpqeFyTW3N1Jca2eIIrC3GjFA=s32 mennonici.png smieci.png
Położenie

Cmentarz położony tuż za stacja benzynową u zbiegu ulic Bydgoskiej i Papierników. Wejście znajduje się przy ul. Papierników, ok. 990 metrów od skrzyżowania. Od północnego wschodu graniczy z ul. Papierników, od południowego wschodu ze stacją benzynową, od południowego zachodu z nieużytkami, a od północnego zachodu z terenem przedsiębiorstwa.

Podstawowe informacje
Data założenia przynajmniej IV ćw. XVIII wieku; niewykluczone, że założony jeszcze w XVII wieku wraz z pojawieniem się menonitów
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia ewangelicy: Świecie (od 1795); menonici Przechówko (od XVI w do 1830), gmina flamandzka
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,42 ha
Nr działki 52 i 53
Kształt prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek IV ćw. XIX w.
Istniejąca dokumentacja ?
Zagrożenia śmieci, dewastacja
Stan zachowania ZŁY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji 1945?, -

Dąb będący pomnikiem przyrody liczy sobie ok. 242 lata, co daje nam 1775 roku jako przypuszczalną datę jego zasadzenia. Oznacza to, że cmentarz musiał istnieć przynajmniej już w IV ćw. XVIII wieku.

Roślinność
Drzewa akacja, dąb, klon,
Krzewy lilak, …
Inne bluszcz, barwinek, ….

Układ wewnętrzny częściowo czytelny, występuje aleja główna dzieląca go na dwie duże kwatery. Na cmentarzu znajduje się pomnik przyrody - dąb szypułkowy o obwodzie 604 cm (w 2014), uznany w 1956.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Mogiły obmurowane TAK 1 k. XIX w - I poł. XX w. lastryko, beton, piaskowiec
Mogiły ziemne NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Pola grobowe TAK 1 pocz. XX w. lastryko, beton -
Postumenty TAK 11 IV ćw. XIX w - I poł. XX w. piaskowiec, lastryko, beton przy mogiłach i osobno
Przyścienne NIE - - - -
ŁĄCZNIE > 30 stanowisk
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne NIE - - - -
Inskrypcje

Galeria zdjęć

fot. Kornel Pleskot, 2016

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 16
{$caption}
fot. 17
{$caption}
fot. 18
{$caption}
fot. 19
{$caption}
fot. 20
{$caption}
fot. 21
{$caption}
fot. 22
{$caption}
fot. 23

fot. Michał P. Wiśniewski, 2016

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 16
{$caption}
fot. 17
{$caption}
fot. 18
{$caption}
fot. 19
{$caption}
fot. 20
{$caption}
fot. 21
{$caption}
fot. 22
{$caption}
fot. 23
{$caption}
fot. 24
{$caption}
fot. 25
{$caption}
fot. 26
{$caption}
fot. 27
{$caption}
fot. 28
{$caption}
fot. 29
{$caption}
fot. 30
{$caption}
fot. 31
{$caption}
fot. 32
{$caption}
fot. 33
{$caption}
fot. 34
{$caption}
fot. 35
{$caption}
fot. 33
{$caption}
fot. 34
{$caption}
fot. 35

Renowacja

Nie przeprowadzono.
Część cmentarza (pas o szerokości 10 metrów) ma zostać zlikwidowany w związku z budową drogi dojazdowej - informacja z marca 2019.

Osadnictwo w Wielkim Konopacie

Historia

Wielki Konopat jeszcze przed II wojną światową zwany Konopatem Niemieckim dzielił się na Wielki Niemiecki Konopat i Mały Niemiecki Konopat. Wieś Wielki Niemiecki Konopat stanowiła własność szlachecką należącą do Konopackich, a Mały Niemiecki Konopat został wydzielony z Wielkiego Niemieckiego Konopatu po 1773. W Wielkim Konopacie osadnicy olęderscy w tym menonici obecni byli od już ok. 1640 roku (rodzina Konopackich prowadziła osadnictwo olęderskie na szeroką skalę). Według danych przytoczonych przez Hansa Wiebe istniała tam szkoła menonicka. Znany jest także kontrakt z 1740 zawarty z menonitami na ziemie pomiędzy Konopatem, a Przechówkiem - może dotyczył ziem późniejszego Małego Konopatu. Olędrzy prócz płacenia czynszu zobowiązani byli do reperowania wału wiślanego. W drugiej połowie XVIII wieku klucz konopacki należał do Zboińskich.
Mieszkający tu menonici razem ze swoimi pobratymcami z Dworzyska, Kosowa, Chrystkowa, Jeziorka i Głogówka należeli do staroflamandzkiej gminy menonickiej w Przechówku. W roku 1719 i 1723 gmina była wizytowana przez dwóch starszych z Groningen - Alle Derksa i Henrika Hulshoffa. Odwiedzili oni również Konopat i spisali nazwiska tamtejszych menonitów. Według statystyk, w 1719 było ich 52 osoby, a w momencie pierwszego rozbioru (1772) stanowili 1/3 społeczności całej wsi. Pół wieku później, w wyniku niedogodności ze strony rządu pruskiego, prawie ich już nie było. Wyjechali do ówczesnej Rosji zasilając kolonie menonickie nad rzeką Mołoczna (dziś obwód zaporoski w Ukrainie). Nieliczni osiedlili się nad Wisłą, w Nowym Wymyślu. Garstka, która została przyłączyła się do gmin fryzyjskich w Mątawach i Sosnówce. Ostatecznie gmina Przechówko przestała istnieć w 1830, a ostatni menonita w Wielkim Konopacie widziany był podobno jeszcze w latach 50. XIX w. Odtąd w Wielkim Konopacie prym wiodą ewangelicy, których w 1868 było 381 na 384 mieszkańców, a w 1910 stanowili 86% mieszkańców. Pierwszy spis powszechny z 1921 odnotowuje ich spadek do 77%.

Ludzie

Nazwiska osadników olęderskich w Niemieckim Konopacie w 1772: Peter Buller, Andreas Pankrotz, Heinrich Pankrotz, Johann Ratzlaw, Tobias Ratzlaw, Heinrich Schmid, Ernst Schmidt, Peter Schmidt, Peter Tesmer

Nazwiska menonitów posiadających ziemię w Wielkim Konopacie w 1789: Johann Becker, Benjamin Buller, Peter Buller, Peter Buller II, Peter Funck, Andreas Panckau, Jacob Pankratz, Adam Ratzlaw, Johann Ratzlaw, Tobias Ratzlaw, Jacob Schmidt, Peter Schmidt, Jacob Tessmar, Peter Tessmann, Cornelius Wedel

Nazwiska gospodarzy, którzy wyjechali do Rosji w 1819 i w latach 20. XIX w: Andreas Pankratz, Heinrich Pankratz, Andreas Richert, David Richert, wdowa Unruh, Benjamin Foth

Nazwiska menonitów posiadających ziemię w Wielkim Konopacie w 1824: Andreas Pankratz, Andreas Ratzlaw, Andreas Richert, Heinrich Unruh

Lista strat w I wojnie światowej: Bessel, Berg, Dohnicht, Drescher, Gilgasch, Hansel, Hawemann, Heise, Hinz, Hoffmann, Janther, Jopper, Kruger, Mielke, Radtke, Rahn, Reckert, Reinke, Reschke, Richter, Riemer, Semrau, Stanowski, Steiner, Steinkraus,

Nauczyciel w 1925: Aleksy Muller

Księga adresowa z 1928: Dąbrowski (szewc), Dreszer (szewc), Kamiński (kowal), Kieselbach (artykuły spożywcze), Semrau (kołodziej), Wendt (zajazd)

Bibliografia:

  1. 2576 Schwetz, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1940. comp.jpg
  2. Dane o pomniku przyrody z Centralnego Rejestru Form Ochrony Przyrody, http://crfop.gdos.gov.pl/CRFOP/widok/viewpomnikprzyrody.jsf?fop=PL.ZIPOP.1393.PP.0414093.1981
  3. Gemeindelexikon die Regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Oppeln : auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 1. Dezember 1910 und anderer amtlicher Quellen, Berlin, 1912, s. 58-59. comp.jpg
  4. J. F. Goldbeck, Volständige Topographie des Königreichs Preussen, Marienwerder, 1789, s. 98. comp.jpg
  5. A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 537-539. comp.jpg
  6. E. Jacobson, Topographisch-statistisches Handbuch für den Regierungsbezirk Marienwerder, 1868, s. 158-159. comp.jpg
  7. Kalendarz nauczycielski na rok 1925, Tuchola, 1924, s. 54. comp.jpg
  8. A. Kozicka, Droga ma biec przez cmentarz z XVIII w. w Wielkim Konopacie, "Gazeta Pomorska" (mutacja Świecie) z 06.03.2019, s. 15.
  9. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1241. comp.jpg
  10. H. Maercker, Eine polnische Starostei und ein preußischer Landkreis. Geschichte des Schwetzer Kreises 1473-1873, Band II, "Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, 1886-1888, H. 17-19", s. 229-230. comp.jpg
  11. K. Mikulski, Zarys dziejów osadnictwa olęderskiego w Polsce (ze szczególnym uwzględnieniem obecnego województwa bydgoskiego), "Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu" z. 1, 1996, s. 105-109 comp.jpg
  12. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 51. comp.jpg
  13. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. IV, s. 347. comp.jpg
  14. Ślady obecności menonitów w Wielkim Konopacie (Deutsch Konopath) na podstawie kwerendy Adalberta Goertza. comp.jpg
  15. H. Wiebe, Das Siedlungswerk niederländischer Mennoniten im Weichseltal zwischen Fordon und Wiessenberg bis zum Ausgang des 18. Jahrhunderts, 1952, s. 12, 29, 30, 47, 57.
  16. Wielki Konopat w Global Anabaptist Mennonite Encyclopedia Online, http://gameo.org/index.php?title=Deutsch_Konopath_(Kuyavian-Pomeranian_Voivodeship,_Poland)
cmentarzewangelickimennonicioledrzy
wersja strony: 9, ostatnia edycja: 06 Mar 2019 08:36
Edytuj Oceń (0) Tagi Historia Pliki Drukuj Narzędzia + Opcje
O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License