Cmentarz ewangelicki - Wielki Lubień

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

lb.PNG

Opis cmentarza

zabudowany.png mennonici.png
Położenie

Cmentarz położony na terenie zabudowanym na wschód od centrum wsi. Jedziemy drogą wojewódzką nr 207 w stronę Nowego. Na skrzyżowaniu z drogą nr 402 przy kościele w Wielkim Lubieniu kontynuujemy jazdę drogą nr 207. Po ok. 850 metrów od skrzyżowania skręcamy w prawo, a przy najbliższym zakręcie w prawo skręcamy w niego. Za niecałe 100 metrów widzimy cmentarz po lewej stronie. Od północy graniczy z terenem gospodarstwa domowego i pastwiskiem, od wschodu z pastwiskiem, od południa z gospodarstwem domowy, a od zachodu z drogą, którą dojechaliśmy.

Podstawowe informacje
Data założenia k. XVIII w. / p. XIX w.
Wyznanie mennonicko-ewangelicki
Ówczesna parafia Górna Grupa (od 1854), Grudziądz (przed 1854); mennonici - zbór w Mątawach
Status Nieczynny
Powierzchnia ~ 0,16 ha
Nr działki 20
Kształt czworokąt zbliżony do prostokąta
Najstarszy zachowany nagrobek koniec XIX w.
Istniejąca dokumentacja -
Zagrożenia śmieci
Stan zachowania ZŁY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji 1945?, -
Roślinność
Drzewa dąb, lipa, jesion, …
Krzewy -
Inne trawa, …

Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza czytelny.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Obejścia NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Mogiły obmurowane TAK ? k. XIX w. - I poł. XX w. lastryko, beton, piaskowiec -
Mogiły ziemne NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Postumenty TAK ? k. XIX w. - I poł. XX w. lastryko, beton, piaskowiec, granit -
Przyścienne NIE - - - -
ŁĄCZNIE > 50 stanowisk
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne NIE - - - -
Inskrypcje

Galeria zdjęć

fot. Michał P. Wiśniewski, 2015

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 11

Renowacja

Nie przeprowadzono.

Osadnictwo w Wielkim Lubieniu.

Historia

Wielki Lubień do 1945 roku dzielił się na Lubień Wielki i Lubień Mały. Teren Lubienia Małego rozciągał się w przybliżeniu od dzisiejszej granicy z Dragaczem do wysokości skrzyżowania przy kościele. Parafia wzmiankowana była w 1398 r., a sama miejscowość (Lubień Wielki) pod koniec XIII w. W okresie I Rzeczpospolitej Wielki i Mały Lubień były królewszczyznami podległymi starostwu grudziądzkiemu. Mennonitów w Wielkim Lubieniu osadził starosta grudziądzki Jan Zborowski w 1591 r. podpisując wówczas z nimi kontrakt (W Lubieniu Małym w 1590). Jednak musieli być już tu wcześniej skoro w wizytacji biskupa Rozdrażewskiego z 1583 r. czytamy, że Lubień zasiedlony jest Holendrami, którzy bezwstydnie zamieszkują nawet kościół. Wzmianka o mennonitach na terenie Małego Lubienia jest jeszcze wcześniejsza, bo z 1570. Mennonici posiadali własną szkołę. Niestety brak bliższych szczegółów na ten temat. Analizując kolejne kontrakty lubieńskich mennonitów podpisywane z królem widzimy, że posiadali dość duże przywileje. Mogli produkować piwo, korzystać z cudzych młynów, a nadto spławiać zboże do Gdańska. Do obowiązków oprócz dbania o kanały i wał należała konserwacja mostu na promie niedaleko Bzowa.
Mennonici podlegali zborowi Mątawy-Grupa, z tym że uczęszczali do domu modlitwy w Mątawach. Ewangelicy natomiast uczęszczali do parafii w Grudziądzu, a od 1854 do parafii w Górnej Grupie. Rygoryzm religijny, konflikty z kościołem katolickim, a wreszcie kontrybucje nakładane przez rząd pruski powodowały, że ich ilość stopniowo zmniejszała się. Część emigrowała, a część przechodziła na luteranizm.
W latach 80. XIX w. Lubień Wielki liczył 80% ewangelików, Lubień Mały 65%. Spis powszechny z 1921 r. odnotował 48% ewangelików i 4% mennonitów dla Wielkiego Lubienia oraz 35% ewangelików i 24% mennonitów dla Lubienia Małego. Dane ze spisu z 1931 r.: 21% ewangelików i 6% mennonitów w Lubieniu Wielkim oraz 12% ewangelików i 22% mennonitów w Lubieniu Małym.

Ludzie

Lista strat w I wojnie światowej zawiera następujące nazwiska: Adrian, Amsel, Bressau, Bunkratz, Dombrowski, Dorau, Franz, Grenz, Groger, Gutowski, Hass, Jaworski, Kuhn, Lau, Linder, Meister, Milkowski, Muller, Rahr, Richert, Roder, Runge, Sasanowski, Schmars, Schulfert, Stotut, Strelitz, Turski, Tyrann, Watza, Wawrzyniak, Wilzarski, Wolter

Kalendarz nauczycielski z 1925 r. wymienia nauczycielkę: Jan Heyza

Księga adresowa z 1928 r. wymienia następujące nazwiska: Bartel (właściciel ziemski), Dettluft (stolarz),Drążkowski (koszykarz), Kuhn (kowal), Lenzer (koszykarz), Nickel (właściciel ziemski), Ziek (karczma)

Księga telefoniczna z 1939 r. wymienia następujące nazwiska: Franz (właściciel ziemski), Tyart (właściciel ziemski)

Księga adresowa z 1941 r. zawiera następujące nazwiska: Kuhn (kowal)

Bibliografia:

  1. 2478 Feste Coubiere, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1900. comp.jpg
  2. Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 91. comp.jpg
  3. J. F. Goldbeck, Volständige Topographie des Königreichs Preussen, Marienwerder, 1789, s. 37, 70, 112, 124. comp.jpg
  4. A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 532-533. comp.jpg
  5. Kalendarz nauczycielski na rok 1925, Tuchola, 1924, s. 57. comp.jpg
  6. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1241. comp.jpg
  7. Z. Ludkiewicz, Osady holenderskie na Nizinie Sartowicko-Nowskiej, Toruń-Warszawa, 1934, s. 16, 19, 31, 50, 51, 73, 76, 79, 80, 84, 86, 88, 99. comp.jpg
  8. H. Maercker, Eine polnische Starostei und ein preußischer Landkreis. Geschichte des Schwetzer Kreises 1473-1873, Band II, "Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, 1886-1888, H. 17-19", s. 251-254. comp.jpg
  9. A. Mańkowski, J. Paczkowski, Opis królewszczyzn w województwach chełmińskim, pomorskim, malborskim w 1664, Toruń: TNT, 1938, s. 80-81. comp.jpg
  10. K. Mikulski, Zarys dziejów osadnictwa olęderskiego w Polsce (ze szczególnym uwzględnieniem woj. bydgoskiego), "Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu", 1996, z. 1, s. 107. comp.jpg
  11. Wielki Lubień w Global Anabaptist Mennonite Encyclopedia Online, http://gameo.org/index.php?title=Gross_Lubin_%28Kuyavian-Pomeranian_Voivodeship,_Poland%29 [dostęp: 31. 08.2015]
  12. M. Skiwska, Mennonici na terenie basenu grudziądzkiego XVI - XVIII wieku, Grudziądz, 2002, s. 16, 18, 46, 66.
  13. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 51. comp.jpg
  14. Spis abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów, Bydgoszcz, 1939, s. 74, 79. comp.jpg
  15. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. V, s. 409-410. comp.jpg
  16. Wielki Lubień w Katalogu zabytków osadnictwa olęderskiego, http://holland.org.pl/art.php?kat=obiekt&id=501 [dostęp: 31.08.2015]
cmentarzewangelickimennonicioledrzywielki_lubien
wersja strony: 1, ostatnia edycja: 07 Sep 2015 10:47
Edytuj Oceń (0) Tagi Historia Pliki Drukuj Narzędzia + Opcje
O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License