Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony na w północnej części wsi. Wjeżdżamy do Fabianek drogą krajową nr 67 od strony Lipna. Ok. 300 metrów za tabliczką informacyjna oznaczająca początek Fabianek mamy stację benzynową po prawej stronie. Zaraz za nią skręcamy w prawo i jedziemy lasem. Po 1,2 km mamy rozwidlenie gdzie należy jechać na lewo. Dalej ok. 1,4 km aż dojedziemy do przydrożnej kapliczki gdzie skręcamy w lewo. Po ok. 80 m mamy krzaki po lewej stronie - to cmentarz. Sąsiaduje od zachodu z drogą, którą dojechaliśmy, a z pozostałych stron z nieużytkami.
Podstawowe informacje
| Data założenia | IV ćw. XVIII/ pocz. XIX w. |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Lipno (od 1858), Osówka (1838-1858), Lipno (1799-1838), Białowieżyn (1782-1799) |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,26 ha |
| Nr działki | 124 |
| Kształt | zbliżony do prostokąta |
| Najstarszy zachowany nagrobek | I poł. XX w. |
| Istniejąca dokumentacja | Karta cmentarza, oprac. P. Kokotkiewicz, 1987 |
| Zagrożenia | śmieci, zatarcie, splantowanie |
| Stan zachowania | BARDZO ZŁY, Typ III |
| Data zamknięcia, likwidacji | po 1945 r., - |
Roślinność
| Drzewa | klon, dąb, brzoza |
| Krzewy | lilak, grochodrzew, … |
| Inne | ? |
W 1987 rósł dąb o średnicy ok. 160 cm, najpóźniej w 2006 drzewo zostało wycięte. Musiała rosnąć także co najmniej jedna sosna. Brak informacji o alei. Układ cmentarza nieczytelny.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | TAK | 4 | I poł. XX w. | sztuczny kamień | |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | TAK | ? | - | - | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | |
| Inne | NIE | - | - | - | |
Po przeciwnej stronie kilkanaście metrów za cmentarzem stał niegdyś drewniany dom z 1856 będący siedzibą kantoratu. W 2006 istniał jako ruina, w 2015 pozostały po nim tylko fundamenty.
Inskrypcje
Nie znaleziono.
Galeria zdjęć
fot. Karta cmentarza WUOZ Toruń delegatura we Włocławku, oprac. P. Kokotkiewicz, 1987;
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
fot. Michał P. Wiśniewski, 2015;
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
Illustrierte Beilege des Friedensboten 1927, nr 4, s. 2
 |
| fot. 1 |
Renowacja
Nie przeprowadzono. Porównując ze stanem z 1987 widzimy, że już wtedy mało co zostało na cmentarzu. Karta cmentarna podaje, że istniał nagrobek z 1943
Osadnictwo w Wilczeńcu Fabiańskim
Historia
Osadnicy olęderscy najprawdopodobniej zostali sprowadzeni przez wieloletnich właścicieli majątku w Fabiankach, ród Chełmickich. Według niepotwierdzonych informacji przybyli w latach 80. XVIII w. Ziemię na cmentarz i kantorat ufundował jeden z ówczesnych gospodarzy nazwiskiem Drawert. Kantorat będący jednocześnie szkoła i mieszkaniem dla nauczyciela stał tuż obok cmentarza. Po kilku dekadach siedziba wymagała gruntownego reemontu toteż w 1856 wybudowano znowu przy cmentarzu nowy kantorat. Znajdowała się tam sala do modlitwy, pomieszczenie klasowe oraz pomieszczenie mieszkalne dla nauczyciela. Obok stała dzwonnica. Szkoła została zamknięta w 1926.
Administracyjne ewangelicy podlegali pod parafię ewangelicką w Lipnie, z tym że w latach 1838-1858 włączono ich do parafii w Osówce. W 1910 roku na liście płatników składek na parafię lipnowską mamy łącznie 53 płatników z Fabianek i Wilczeńca. Spis powszechny z 1921 wykazał, że 92% mieszkańców stanowią Niemcy wyznania ewangelickiego.
Ludzie
Księga adresowa z 1941: Harbart (krawcowa), Miller (szewc), Richert (krawcowa), Riewe (firma budowlana), Rohde (młyn/wiatrak)
W opracowaniu E. Eichelkraut: Leokadie Rakowski, Ewald Zielke
Bibliografia:
- 3280 Helmsee, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, OKH/G StdH, 1944;
- E. H. Busch, Beitrage zur Geschichte und Statistik des Kirchen und Schulwesens der Ev.-Augsburg. Gemeinden im Konigreich Polen, Leipzig, 1867, s. 185.
- Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 160.
- E. Eichelkraut, Deutsche Dorfer im Kreis Lipno, Dobriner Land, Teil II, Wuppertal, 2009, s. 100-102.
- E. Eichelkraut, Deutsche Dorfer im Kreis Lipno, Dobriner Land, Teil III, Wuppertal, 2010, s. 21-
- Illustrierte Beilage des Friedensbote 1927, nr 4, s. 2.
- Karta cmentarza, oprac. P. Kokotkiewicz, 1987
- K. Kłodawski, Z dziejów parafii ewangelicko-augsburskiego wyznania w Lipnie (od końca XVIII wieku do roku 1914), "Notatki Płockie" 2008, nr 3 (216).
- E. Kneifel, Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden in Polen 1555-1939. Eine Parochialgeschichte in Einzeldarstellungen, Vierkirchen über München : Selbstverlag des Verfassers, 1971, s. 57.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 1, M. St. Warszawa, województwo warszawskie. Warszawa: GUS, 1925, s. 66;
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XIII, s. 456;
- Zdjęcia i opis cmentarza ewangelickiego w Wilczeńcu Fabiańskim na UpstreamVistula.org